Οι ΗΠΑ έδεσαν τον γάιδαρό τους με τους Ταλιμπάν, ανοχύρωτη η Ευρώπη
Η επικράτηση με χαρακτηριστική ευκολία των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν δεν χωράει καμία αμφιβολία ότι αποτελεί ένα ναυάγιο για τις ΗΠΑ και τη Δύση συνολικότερα. Επί 20 χρόνια οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους επί της ουσίας έκαναν μία τρύπα στο νερό. Το μόνο που τους έμεινε ήταν ότι έχασαν εκατοντάδες στρατιώτες, ξόδεψαν ένα ποσό που με πρόχειρους υπολογισμούς αποτιμάται σε περισσότερα από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια και… παρέδωσαν το Αφγανιστάν στους Ταλιμπάν.
Του Μιχάλη Κωτσάκου
Η δικαιολογία του Λευκού Οίκου ότι κατάφερε να εξοντώσει τους δύο ηγέτες που σχεδίασαν το τρομοκρατικό χτύπημα στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, τον Οσάμα Μπιν Λάντεν και τον Μουλά Ομάρ, είναι επιεικώς αστεία. Διότι ναι μεν σκότωσαν δύο ηγέτες, αλλά το τίμημα ήταν τεράστιο. Και σε ανθρώπους και σε χρήματα, όπως επίσης αναδείχθηκε και η παντελής έλλειψη σχεδιασμού. Διότι ναι μεν οι Αμερικανοί ήθελαν να εξοντώσουν τους τρομοκράτες, αλλά επί 20 χρόνια απέτυχαν να δομήσουν ένα κανονικό κράτος με αρχή, μέση και τέλος. Με κανονικό νομικό σύστημα, που θα λειτουργούσε όπως όλα τα κράτη της γης.
Η αλήθεια είναι ότι οι δυτικοί σχεδίασαν τη δομή ενός κράτους σύμφωνα με τα πρότυπά τους, αλλά δεν υπολόγισαν τη μορφολογία του εδάφους, τις φυλετικές διαφορές, όπως και τα ήθη και έθιμα των κατοίκων. Έτσι αναλώθηκαν να παρακολουθούν τις εσωτερικές συγκρούσεις και τη ραγδαία αύξηση της διαφθοράς. Και η μεγαλύτερη αποτυχία τους είναι ότι δόμησαν ένα τακτικό στρατό 300.000 περίπου ανδρών, τον εξόπλισαν, τον εκπαίδευσαν, αλλά στην πράξη όλοι αυτοί μόλις βρυχήθηκαν οι Ταλιμπάν παράτησαν τα όπλα κι έφυγαν τρέχοντας για να την κοπανήσουν από τη χώρα που υποτίθεται πως έπρεπε να υποστηρίξουν, παρατώντας ταυτόχρονα τα γυναικόπαιδα ως βορρά στα άγρια θηρία. Είναι χαρακτηριστική η φωτογραφία που δημοσιεύθηκε σε όλα τα διεθνή ΜΜΕ, όπου σε ένα γεμάτο αεροπλάνο που έφυγε από την Καμπούλ, λίγο πριν πέσει στα χέρια των Ταλιμπάν υπήρχαν μόνο άνδρες και ούτε μία γυναίκα.
Ο Λευκός Οίκος επιμένει ότι ορθά η χώρα απεσύρθη από το Αφγανιστάν. Μάλιστα ο Τζο Μπάιντεν ισχυρίστηκε στο διάγγελμά του ότι «από τη στιγμή που οι Αφγανοί δεν πολέμησαν για την πατρίδα τους θα ήταν λάθος να το κάναμε εμείς γι’ αυτούς». Επιπλέον, από την αμερικανική πρωτεύουσα το μήνυμα που στέλνεται σε όλους τους συμμάχους τους είναι ότι «πετύχαμε αυτό που θέλαμε αποδεκατίζοντας την Αλ Κάιντα τόσο μέσα στο Αφγανιστάν, όσο και στο γειτονικό Πακιστάν». Διότι οι περισσότεροι δεν γνωρίζαμε ότι οι επιχειρήσεις σαν αυτή της εξόντωσης του Οσάμα Μπιν Λάντεν γίνονταν σχεδόν κάθε εβδομάδα σκοτώνοντας κατά δεκάδες στελέχη τής Αλ Κάιντα. Ταυτόχρονα, όπως ισχυρίζονται οι Αμερικανοί, έχουν δημιουργήσει ένα παγκόσμιο δίκτυο συνεργατών με το οποίο θα καταπολεμούν την τρομοκρατία παγκοσμίως, θα μοιράζονται τις σχετικές πληροφορίες και θα ενισχύουν από κοινού την εγχώρια άμυνα κατά των τρομοκρατικών επιθέσεων. Κι όπως λέγεται χαρακτηριστικά, «οι ΗΠΑ είναι σήμερα πολύ πιο δύσκολοι στόχοι απ’ ό,τι ήταν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001».
Βέβαια, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι Ταλιμπάν δεν θα παρέχουν ξανά ασφαλές λιμάνι στην Αλ Κάιντα, ή σε παρόμοιες εξτρεμιστικές οργανώσεις. Αλλά αυτό το ενδεχόμενο μοιάζει εξαιρετικά απίθανο. Οι Ταλιμπάν τα κατάφεραν εξαιρετικά από μόνοι τους και δεν έχουν κανέναν λόγο να αναβιώσουν τη συνεργασία τους με οργανώσεις τύπου Αλ Κάιντα. Επίσης, θέλουν να αποκτήσουν έναν βαθμό διεθνούς νομιμότητας και υποστήριξης, πιθανώς ακυρώνοντας κάθε πειρασμό να παράσχουν καταφύγιο σε ομάδες που επιδιώκουν να οργανώσουν τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον ξένων δυνάμεων. Επιπλέον, τέτοιου τύπου οργανώσεις έχουν ελάχιστα κίνητρα να επιδιώξουν να ανασυνταχθούν στο Αφγανιστάν, όταν μπορούν να το κάνουν αλλού και πολύ πιο εύκολα.
Ανοχύρωτη η Ευρώπη
Αυτές τις ημέρες η δημοφιλία τού Τζο Μπάιντεν είναι εξαιρετικά χαμηλή και σίγουρα το μότο του αμερικανού προέδρου «America is back» δέχθηκε ένα τεράστιο πλήγμα. Όμως, όπως λένε από την Ουάσιγκτον, «είναι προτιμότερο τα λεφτά των φορολογούμενων πολιτών να πηγαίνουν για ανάπτυξη στο Κάνσας, ή σε άλλες πολιτείες των ΗΠΑ, από ό,τι στην Κανταχάρ». Το μεγαλύτερο μέρος του αμερικανικού κοινού, Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων, έχει χάσει την υπομονή του για τους «αιώνιους πολέμους» σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Τα κονδύλια για έργα υποδομών και ενίσχυσης της κοινωνικής πολιτικής που περνούν τώρα στο Κογκρέσο είναι κρίσιμα βήματα, και γι’ αυτό στην Ουάσιγκτον προτίμησαν τις εικόνες α-λά Σαϊγκόν και στην Καμπούλ, από το να ξοδέψουν περισσότερα χρήματα για να στηρίξουν το Αφγανιστάν. Εξάλλου, όπως λένε με νόημα, «ανά πάσα στιγμή μπορεί ο ουρανός του Αφγανιστάν να σκοτεινιάσει από την αεροπορική μας δύναμη».
Πλέον το μεγάλο πρόβλημα το έχει η Ευρώπη. Στις ΗΠΑ δηλώνουν πως έχουν δέσει τον γάιδαρό τους σε ό,τι αφορά πιθανές τρομοκρατικές επιθέσεις. Όμως δεν ισχύει το ίδιο για την Ευρώπη. Διότι καλή και άγια η συνεργασία, αλλά η κάθε χώρα λαμβάνει διαφορετικές αποφάσεις και όσες πληροφορίες και εάν ανταλλαγούν πάντα υπάρχει κενό, κάτι που το έχουμε δει ουκ ολίγες φορές σε πολλές τρομοκρατικές επιθέσεις σε πρωτεύουσες της Ευρώπης. Επίσης η Γηραιά Ήπειρος είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπίσει ένα νέο κύμα μετανάστευσης. Οι Αμερικανοί θα δεχθούν κάποιες λίγες χιλιάδες Αφγανών συνεργατών τους, οι οποίοι λίγο-πολύ έχουν εξοικειωθεί με τον αμερικανικό τρόπο σκέψης. Τουναντίον, οι πιθανές ορδές που θα φύγουν από το Αφγανιστάν για να διασωθούν έχουν μία διέξοδο: Την Ευρώπη. Μέσω Ιράν, στην Τουρκία και από εκεί στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
Ανύπαρκτος ο ΟΗΕ
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όλοι είχαν συμφωνήσει ότι η Κοινωνία των Εθών απέτυχε. Έτσι ιδρύθηκε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) με στόχο να αποφευχθούν νέες συγκρούσεις και να διευθετούνται όλα τα προβλήματα μεταξύ των χωρών. Σήμερα όλοι έχουν πειστεί ότι ο ρόλος του ΟΗΕ είναι ασήμαντος, καθώς συνήθως μετατρέπεται σε πεδίο διευθετήσεων μεταξύ των ισχυρών χωρών.
Κάτι που έγινε και τώρα με το Αφγανιστάν. Ολοένα και περισσότεροι αναλυτές οσμίζονται ότι κρύβεται κάποιο υπόγειο deal πίσω από την πρεμούρα των ΗΠΑ να φύγουν από το Αφγανιστάν, αλλά και το ότι Ρωσία και Κίνα έτειναν χείρα συνεργασίας με τους Ταλιμπάν. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το Αφγανιστάν, το οποίο υστερεί σημαντικά σε υποδομές, είναι πιθανό να κατέχει έναν ορυκτό πλούτο αξίας τουλάχιστον ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Αμερικάνοι γεωλόγοι ισχυρίζονται ότι στο υπέδαφος της ασιατικής χώρας υπάρχουν τεράστια αποθέματα χαλκού και λιθίου. Επίσης υπάρχουν κοιτάσματα σιδήρου, χρυσού, νιόβιου και κοβάλτιου. Μάλιστα, κάποιοι γεωλόγοι ισχυρίζονται ότι τα αποθέματα λιθίου μπορούν να συγκριθούν με της Βολιβίας, η οποία κατέχει την πρώτη θέση σε αυτό το ορυκτό.
Ήδη η Κίνα ξεκίνησε τη συνεργασία με τους Ταλιμπάν με στόχο τα κοιτάσματα. Κινέζικοι κολοσσοί έχουν κερδίσει τους σχετικούς διαγωνισμούς τα προηγούμενα χρόνια στην επαρχία Λογκάρ και στην επαρχία Σάρι Πόλι στο βόρειο Αφγανιστάν, αλλά οι επενδύσεις ήταν παγωμένες λόγω των συγκρούσεων. Κρίσιμη επένδυση θεωρείται και το σχέδιο για τη διάνοιξη οδικού δικτύου 50 χιλιομέτρων που θα διαπερνά την οροσειρά Παμίρ, στη λεπτή λωρίδα αφγανικής γης της περιοχής Γουακάν, που ενώνει τη χώρα με την Ανατολική Κίνα, ως χερσαίο πέρασμα μεταξύ Πακιστάν και Τατζικιστάν.
Στην ίδια ρότα κινείται και η Μόσχα, η οποία ξέχασε τον υπερδεκαετή πόλεμο επί Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν. Στη ρωσική διπλωματία λένε πως «εμείς πολεμήσαμε με τους Μουτζαχεντίν. Αντίθετα, οι Ταλιμπάν έσπευσαν να φρουρήσουν την πρεσβεία μας στην Καμπούλ. Η πρεσβεία μας θα παραμείνει σε επαφή με ειδικά εντεταλμένους εκπροσώπους της ανώτερης ηγεσίας των Ταλιμπάν για να επεξεργαστούν έναν μόνιμο μηχανισμό για την ασφάλεια της πρεσβείας μας».
Τα οφέλη της Τουρκίας
Η Τουρκία ήταν από τις πρώτες χώρες που έσπευσαν να δηλώσουν ότι θα κρατήσουν ανοικτή την πρεσβεία στην Καμπούλ και θα περιμένουν τη νέα ηγεσία των Ταλιμπάν για να συνεργαστούν. Σύμφωνα με τον Δημήτρη Καιρίδη (διεθνολόγος, βουλευτής της Ν.Δ.), από την επικράτηση των Ταλιμπάν ενισχύεται το βαθύ κράτος του Πακιστάν που τους περιέθαλψε επί μία 20ετία, υπογραμμίζοντας ότι «ενισχύεται ο άξονας Πακιστάν-Κατάρ-Τουρκίας».
Στα σχέδια Ερντογάν υπάρχουν δύο τεράστια αγκάθια. Το ένα είναι η πιθανή εμπλοκή Κίνας και Ρωσίας στο Αφγανιστάν, και το άλλο το Ιράν, που όλη την 20ετία ήταν απέναντι στους Ταλιμπάν.
Θέλουν συνεργασία
Ήδη ο μουλάς Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ (συνιδρυτής των Ταλιμπάν και πιθανός νέος πρόεδρος του Αφγανιστάν) έφτασε στην Καμπούλ μετά από 20 χρόνια εξορίας. Ο 53χρονος ήταν αναπληρωτής ηγέτης υπό τον πρώην αρχηγό μουλά Μοχάμεντ Ομάρ, η υποστήριξη του οποίου στον ηγέτη τής Αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν, οδήγησε στην εισβολή στο Αφγανιστάν μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Ο Μπαραντάρ είχε αποφυλακιστεί από φυλακή στο Πακιστάν πριν από τρία χρόνια, κατόπιν αιτήματος της αμερικανικής κυβέρνησης. Μόλις πριν από 9 μήνες, φωτογραφήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών του Ντόναλντ Τραμπ, Μάικ Πομπέο, για να υπογράψει μια ειρηνευτική συμφωνία στην Ντόχα. Τον Φεβρουάριο του 2020, ο Μπαραντάρ υπέγραψε τη Συμφωνία της Ντόχα, στην οποία οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν με βάση ότι οι Ταλιμπάν θα συνάψουν συμφωνία κατανομής εξουσίας με την κυβέρνηση του Προέδρου Ασράφ Γκανί στην Καμπούλ.
Στο μεταξύ οι Ταλιμπάν ζήτησαν διεθνή διάσκεψη για οικονομική βοήθεια, καθώς τα ταμεία είναι άδεια και θεωρείται βέβαιο ότι είναι εξαιρετικά απίθανο να πληρωθούν οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων. Σύμφωνα με τις πρώτες τους δηλώσεις, οι Ταλιμπάν εμφανίζονται δημοσίως περισσότερο… ώριμοι αυτήν τη φορά, μιλώντας για ασφάλεια όλων των πολιτών του Αφγανιστάν.
Οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα σφυρίζουν αδιάφορα, ενώ οι περισσότερες χώρες της δύσης με πρώτο και καλύτερο τον Καναδά αρνούνται να αναγνωρίσουν τη νέα κυβέρνηση που θα σχηματιστεί υπό τους Ταλιμπάν. Όπως γίνεται αντιληπτό, ξεκινά ένας νέος κύκλος διαπραγματεύσεων μεταξύ των Ταλιμπάν και της Δύσης, αυτήν τη φορά με τη μεσολάβηση Πεκίνου και Μόσχας: Οι Ταλιμπάν να κλείσουν τα σύνορα και να μην επιτρέψουν τη φυγή των Αφγανών προς τη δύση και οι προηγμένες χώρες να μην μπλοκάρουν τα χρηματοδοτικά εργαλεία. Απαραίτητη προϋπόθεση ότι και οι Ταλιμπάν να δείξουν στην πράξη ότι σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις γυναίκες. Αν το κάνουν αυτό, τότε όπως είπε και ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ «η Ουάσιγκτον δεν θα αναγνώριζε μια κυβέρνηση των Ταλιμπάν παρά μόνο αν το ισλαμιστικό κίνημα σέβεται τα δικαιώματα των γυναικών και απορρίπτει τους τρομοκράτες».
Φτώχεια και λιμός
Η δύση ποντάρει πολλά για τον εκπολιτισμό των Ταλιμπάν στην οικονομία. Το νέο καθεστώς χωρίς πρόσβαση στη διεθνή βοήθεια και στα αποθέματα που βρίσκονται στο εξωτερικό, το μέλλον της χώρας, μίας από τις φτωχότερες στον κόσμο, αναμένεται προβληματικό, ενώ οι ειδικοί προειδοποιούν για μεγάλη ανθρωπιστική κρίση, που επιτείνεται από τη φοβερή ξηρασία. Και φυσικά οι υποσχέσεις των Ταλιμπάν για ανόρθωση της οικονομίας θα πάνε περίπατο.
Το νέο καθεστώς δεν έχει πρόσβαση στα νομισματικά αποθέματα της Κεντρικής Τράπεζας που κατέχει η αφγανική κυβέρνηση στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως διαβεβαίωσε αξιωματούχος των ΗΠΑ, ενώ η πλειονότητα των κεφαλαίων βρίσκονται εκτός Αφγανιστάν. Συνολικά, τα ακαθάριστα αποθέματα της αφγανικής Κεντρικής Τράπεζας ανέρχονταν σε 9,4 δισ. δολάρια στα τέλη Απριλίου, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. «Η οικονομία του Αφγανιστάν είναι εύθραυστη και εξαρτημένη από την ξένη βοήθεια», επισημαίνει η Παγκόσμια Τράπεζα.
Βέβαια, ο λαός του Αφγανιστάν μπορεί να πεινάει, αλλά τα έσοδα των Ταλιμπάν μεγάλωναν όλο το προηγούμενο διάστημα, καθώς η καλλιέργεια παπαρούνας, από όπου εξάγεται το όπιο και η ηρωίνη, και, κατά συνέπεια, από το εμπόριο ναρκωτικών, ανθούσαν. Τώρα οι εκπρόσωποι των Ταλιμπάν διαβεβαιώνουν ότι η παραγωγή παπαρούνας «θα εκμηδενισθεί και πάλι», αναφερόμενοι στο γεγονός ότι, όταν κυβερνούσαν τη χώρα στη δεκαετία του ’90 και μέχρι το 2001, οι Ταλιμπάν είχαν απαγορεύσει την καλλιέργειά της.
Ποιος όμως μπορεί να πιστέψει αυτές τις διαβεβαιώσεις, όταν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας εξαρτώνται από την παραγωγή του οπίου στη χώρα που πλήττεται από την ανεργία έπειτα από 40 χρόνια πολέμου; Ο πρώην πρόεδρος του Αφγανιστάν, ο Ασράφ Γκάνι, είχε προειδοποιήσει, πριν διαφύγει από τη χώρα, ότι το Αφγανιστάν αντιμετωπίζει το φάσμα σοβαρής ξηρασίας. Χωρίς επαρκές σύστημα άρδευσης, το Αφγανιστάν εξαρτάται από το λιώσιμο του χιονιού για την τροφοδοσία των ποταμών και την άρδευση των αγρών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αλλά οι χιονοπτώσεις τον περασμένο χειμώνα ήταν πολύ χαμηλές. Κάτι που σημαίνει ότι η χώρα βρίσκεται ενώπιον ενός λιμού.
Ήδη ο ΟΗΕ έχει συμπεριλάβει το Αφγανιστάν ως μία από τις 23 χώρες που θεωρούνται «hotspot πείνας», όπου τουλάχιστον το 1/3 του πληθυσμού (περί των 12 εκατομμυρίων ανθρώπων) αντιμετωπίζουν επισιτιστική κρίση, δηλαδή δεν γνωρίζουν πότε και από πού θα προέλθει το επόμενο γεύμα τους.