Οι 7 προκλήσεις του 2019 για την ελληνική οικονομία

Το 2019 ήδη διανύει τις πρώτες ημέρες της… ελληνικής ζωής του και τα στοιχήματα που καλείται να κερδίσει η χώρα σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο –τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων– είναι πολλά και κομβικά.

Απέχοντας μόλις τέσσερις μήνες από την τυπική λήξη –τον περασμένο Αύγουστο– των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά με ζώσα την αμφιβολία του πόσο βιώσιμο είναι τελικά το πρότζεκτ της μνημονιακής εξόδου, οι οικονομολόγοι της Alpha Bank δημοσιοποίησαν πριν από μερικές ημέρες μία πυκνή ανάλυση σχετικά με τις επτά βασικές οικονομικές προκλήσεις με τις οποίες θα βρεθεί αντιμέτωπη η ελληνική οικονομία το 2019.

Σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές της συστημικής τράπεζας το 2018 ήταν χρονιά καμπής για την εγχώρια οικονομία, καθώς στη διάρκειά του ολοκληρώθηκε επιτυχώς το τρίτο πρόγραμμα προσαρμογής που συνοδεύθηκε με συγκεκριμένα και σε ορίζοντα δεκαετίας μέτρα ελάφρυνσης των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας.

Όπως εξηγείται στην έκθεση της Alpha Bank, η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας ενισχύθηκε σε σχέση με το 2017, παρά το γεγονός ότι υπήρξε υπέρβαση του στόχου για το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα για ακόμη ένα έτος.

 

Βελτιωμένοι οι δείκτες

Σε μία πρώτη επιγραμματική ανάγνωση των όσων έχουν συμβεί τους τελευταίους δώδεκα μήνες στο εγχώριο οικονομικό γίγνεσθαι, οι αναλυτές της Alpha Bank κατέγραψαν σημαντική βελτίωση τόσο του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης όσο και του δείκτη των επιχειρηματικών προσδοκιών, συμβαδίζοντας με τον ενισχυμένο ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομικής δραστηριότητας.

Ο τελευταίος αποτυπώθηκε τόσο στην περαιτέρω αποκλιμάκωση του ποσοστού ανεργίας, όσο και στην ανάκαμψη της αγοράς οικιστικών και επαγγελματικών ακινήτων μετά από μία δεκαετία διαρκούς πτώσεως, η οποία παράλληλα υποστηρίχθηκε από τη θεαματική άνοδο της οικονομίας διαμοιρασμού (sharing economy), αναφέρεται στην ανάλυση της Alpha Bank.

«Αγκάθι» οι αποδόσεις των ομολόγων 

Όσο, πάντως, κι αν ευημερούν οι δείκτες, το μεγάλο «αγκάθι» για την ελληνική οικονομία παραμένει ο «αποκλεισμός» της από τις διεθνείς αγορές, γεγονός που φυσικά δεν διέλαθε της προσοχής των αναλυτών της Alpha Bank. Συγκεκριμένα, στην έκθεση της συστημικής τράπεζας επισημαίνεται ότι οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών τίτλων εξακολουθούν να βρίσκονται σε σχετικά υψηλό επίπεδο, γεγονός που καθιστά δυσχερή τον δανεισμό της Ελλάδας από το εξωτερικό. Το χειρότερο; Η διεθνής χρηματοοικονομική αβεβαιότητα και η χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής στην Ιταλία δεν δημιουργούν σημάδια αισιοδοξίας ότι ο «Γόρδιος δεσμός» του ελληνικού εξωτερικού δανεισμού θα κοπεί άμεσα.

Τελευταίο αλλά όχι έλασσον «αγκάθι» παραμένει η προσκόλληση της ελληνικής οικονομίας σε (ξεπερασμένα) μοντέλα του παρελθόντος, καθώς με βάση την ανάλυση των συνιστωσών του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος το αναπτυξιακό πρότυπο του 2018 στηρίχθηκε και πάλι στην ιδιωτική κατανάλωση και τις τουριστικές εισπράξεις, σε αντίθεση με την επενδυτική δαπάνη που παραμένει υποτονική.

 

Το τοπ-7 των οικονομικών προκλήσεων

Οι προκλήσεις για την ελληνική οικονομία το 2019 όπως τις είδαν οι οικονομολόγοι της Alpha Bank είναι οι εξής:

 

1] Το ευμετάβλητο διεθνές οικονομικό περιβάλλον και οι επιπτώσεις στο κόστος δανεισμού

Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον έχει γίνει λιγότερο ευνοϊκό και πιο ευμετάβλητο. Συγκεκριμένα, η παγκόσμια ζήτηση ενδέχεται να περιορισθεί, καθώς υπάρχουν ενδείξεις εξασθενήσεως του αναπτυξιακού ρυθμού σε Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ευρωζώνη και ΗΠΑ. Η ρητορική του εμπορικού προστατευτισμού και ιδιαίτερα η εμπορική διαμάχη ΗΠΑ – Κίνας μπορεί να εντείνουν τις γεωπολιτικές εντάσεις περιορίζοντας το διεθνές εμπόριο.

Το ενδεχόμενο της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου (Brexit) από την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς συγκεκριμένο πλαίσιο συμφωνίας θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις εμπορικές ροές, να αποδυναμώσει το διαθέσιμο εισόδημα των Βρετανών τουριστών λόγω εξασθένησης της στερλίνας και να μειώσει τους διαθέσιμους κοινοτικούς πόρους για την Ελλάδα.

Η ενδεχόμενη συνέχιση και στο νέο έτος της συζήτησης περί των δυνατοτήτων του δημοσιονομικού χώρου της Ιταλίας, σε σχέση με το σύμφωνο δημοσιονομικής πειθαρχίας της Ε.Ε., επηρεάζει σημαντικά το κόστος δανεισμού της χώρας μας σε μία περίοδο μάλιστα που το πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού της ΕΚΤ (QE) θα έχει απενεργοποιηθεί.

Επιπροσθέτως, το επιβαρυμένο πολιτικό κλίμα στη Γαλλία και η υψηλή δημοτικότητα των αντιευρωπαϊκών πολιτικών σχημάτων στον βαθμό που θα αποτυπωθεί στο αποτέλεσμα των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να επιτείνει την αβεβαιότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές, να διατηρήσει υψηλά τα μακροχρόνια επιτόκια και κατά συνέπεια να καταστήσει πιο δυσχερή την προσφυγή της Ελλάδας στις αγορές.

Παράλληλα, ενδέχεται να επιτείνει το πρόβλημα της απουσίας ενιαίας πολιτικής γραμμής σε καίρια ζητήματα της Ε.Ε., που σχετίζονται με τη χώρα μας (προϋπολογισμός, γεωργική πολιτική, εμβάθυνση Ευρωζώνης, μεταναστευτικό).

 

2] Αναγκαίο ένα ισχυρό θετικό επενδυτικό σοκ

Η μακροχρόνια διατήρηση της επενδυτικής δαπάνης στα έτη της οικονομικής ύφεσης σε επίπεδο χαμηλότερο από το ύψος των αποσβέσεων εξασθένισε το απόθεμα του παραγωγικού κεφαλαίου της χώρας –τόσο σε όρους αξίας όσο και μη ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογικών καινοτομιών που έλαβαν πρόσφατα χώρα–, με αποτέλεσμα η παραγωγικότητα της εργασίας είτε να φθίνει είτε να παραμένει υποτονική.

Κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς δεν διαφάνηκε μία δυναμική ανάσχεσης των τάσεων αποεπένδυσης. Η ανάγκη, λοιπόν, ενός ισχυρού θετικού επενδυτικού σοκ συνιστά μία μεγάλη πρόκληση για την ελληνική οικονομία στο νέο έτος.

 

3] Πλήρης υλοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και μείωση φορολογικών συντελεστών

Η κάλυψη του προαναφερθέντος επενδυτικού κενού είναι εύλογο να χρειασθεί την αρωγή της δημοσιονομικής πολιτικής. Απαιτείται η διαμόρφωση ενός φιλικότερου προς την ανάπτυξη μίγματος πολιτικής εντός του στενού πλαισίου που θέτει ο στόχος για την επίτευξη υψηλού δημοσιονομικού πρωτογενούς πλεονάσματος.

Τούτο σημαίνει ότι χρειάζεται αφενός η πλήρης υλοποίηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων και αφετέρου η μείωση των φορολογικών συντελεστών στο κεφάλαιο και την εργασία. Τα επεκτατικά μέτρα που έχουν προβλεφθεί για το 2019, όπως η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών αγροτών και ελευθέρων επαγγελματιών και η σταδιακή μείωση του συντελεστή των επιχειρηματικών κερδών, είναι στη σωστή κατεύθυνση.

Από την άλλη πλευρά, η δημοσιονομική επίπτωση πιθανών αποφάσεων για την αναδρομική άρση της εισοδηματικής πολιτικής στο ελληνικό Δημόσιο και της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης των περασμένων ετών μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική και θα απαιτήσει ορθή διαχείριση και σχεδιασμό, ώστε να μην τεθεί εκ νέου σε αμφισβήτηση από τις διεθνείς αγορές το αξιόχρεο του ελληνικού κράτους.

 

4] Σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον για την προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων

Η μείωση του ελλείμματος επιχειρηματικότητας και καινοτομίας προϋποθέτει την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο θεσμικό πλαίσιο και τη διαμόρφωση σταθερού επιχειρηματικού περιβάλλοντος με ταχεία επίλυση διενέξεων και ευκολία έναρξης δραστηριότητας. Έτσι, θα καταστεί δυνατή η προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων σε μία περίοδο που η μέση ροπή προς αποταμίευση παραμένει αρνητική.

Οι ξένες άμεσες επενδύσεις βοηθούν σημαντικά στην εισαγωγή τεχνολογικών καινοτομιών που ενισχύουν την παραγωγικότητα της εργασίας και συμβάλλουν στην εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας προορισμού των επενδύσεων, καθώς οι εισερχόμενοι επενδυτές είναι συνήθως περισσότερο προσανατολισμένοι στις ξένες αγορές σε σχέση με τις τοπικές επιχειρήσεις.

Τέλος, αποτελούν δομικό στοιχείο της «παγκόσμιας αλυσίδας αξίας» επιτρέποντας σε επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε πολυεθνικούς οργανισμούς να ειδικευθούν σε τμήμα της παραγωγικής διαδικασίας στο οποίο είναι πιο ανταγωνιστικές.

Παράλληλα, η θεσμοθέτηση κινήτρων για την προαγωγή της έρευνας και ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της συνεργασίας των επιχειρήσεων με τα πανεπιστήμια, μπορεί να ωθήσει σημαντικά την επιχειρηματικότητα των νέων και την καινοτομία, επαναφέροντας στη χώρα ένα μεγάλο μέρος της υψηλής ποιότητας ανθρωπίνου κεφαλαίου που διέρρευσε εκτός συνόρων.

 

5] Αναβάθμιση της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης

Η αναβάθμιση της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, ιδιαίτερα στους τομείς της συγκρότησης των ελεγκτικών μηχανισμών, τη διαχείριση του ανθρωπίνου δυναμικού και τη φορολογική διοίκηση, μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για την εμπέδωση αισθήματος ασφάλειας στη διενέργεια των οικονομικών δραστηριοτήτων, δικαιοσύνης στην κατανομή των φορολογικών βαρών και ανταποδοτικότητας των φόρων λόγω της βελτιώσεως των προσφερόμενων δημοσίων υπηρεσιών και αγαθών.

 

6] Επιτάχυνση των προγραμματισμένων ιδιωτικοποιήσεων

Η επιτάχυνση εντός του 2019 των προγραμματισμένων ιδιωτικοποιήσεων που βρίσκονται σε καθυστέρηση είναι μία ακόμη μεγάλη πρόκληση, καθώς μπορεί να αποτελέσουν μηχανισμό προσέλκυσης νέων επενδυτικών κεφαλαίων και αναζωογονήσεως μικρών επιχειρηματικών μονάδων που λειτουργούν υποστηρικτικά στα έργα υποδομής, ενώ τυχόν περαιτέρω καθυστερήσεις μπορεί να αντισταθμίσουν τα οφέλη στο επενδυτικό κλίμα που έχουν επιτευχθεί έως σήμερα σε αυτό το μέτωπο.

 

7] Αντιμετώπιση των «κόκκινων» δανείων και ρευστότητα στην αγορά

Η επιτυχής υλοποίηση του προγράμματος διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και απεξαρτήσεως από τον έκτακτο μηχανισμό ρευστότητας της Τράπεζας της Ελλάδας αναμένεται να αποδεσμεύσει κεφάλαια και ρευστότητα αναδιαρθρώνοντας τον παραγωγικό ιστό της χώρας μέσω της εξυγίανσης πλειάδας επιχειρήσεων και χρηματοδότησης καινοτόμων επιχειρηματικών σχεδίων.