«Ολυμπίκ δε κουρελέ»… «Σκίσαμε και τον Πελέ»

Toυ Χαρίλαου Τουμπιώτη

 

Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός θα παίξουν αύριο βράδυ (8.30 μ.μ.) στο «Καραϊσκάκης». Δηλαδή, ο ΟΣΦΠ (Όμιλος Σκουπιδιαραίων Φουκαράδων, Πειναλέων) αντιμετωπίζει τον Π.Α.Ο. (Παλαιοί Αλήται Ομονοίας)… Ο τοίχος (και) στο ποδόσφαιρο έχει τη δική του ιστορία. Αυτά τα συνθήματα για τον Ολυμπιακό και τον Παναθηναϊκό ήταν σε τοίχους γραμμένα στη δεκαετία του ’60, πλημμυρισμένα από αγνότητα, χιούμορ και παρεΐστικη διάθεση διαφυγής από τη φτώχεια, την ανέχεια, τη μετανάστευση, τον ξεριζωμό. Αν, δε, ανατρέξουμε ακόμα πιο πίσω, στα παλιατζίδικα της ιστορίας και μεταφερθούμε νοερά στα σοκάκια της Πλάκας του Μεσοπολέμου, οι διάφοροι «Δροσίνηδες», συνεπαρμένοι και περήφανοι για το μεγαλειώδες 8-2 του Παναθηναϊκού επί του Ολυμπιακού, στην «Περιβόλα», όπως λεγόταν τότε η «Λεωφόρος», «διακτινίζονταν» να προλάβουν όλα τα παράθυρα ανοικτά για μία καντάδα «ετίναξε την ανθισμένα αμυγδαλιά». Την ίδια στιγμή, στον Περαία, κάτω στα Λεμονάδικα, γινόταν φασαρία για μια μορφονιά, αλλά και γιατί η καζούρα ήταν αβάσταχτη από το 8-2. Ένα βράδυ, λέει, κάποιοι «πλακατζήδες» πήγαν στα Λεμονάδικα κι έγραψαν: «Οκτώ στη Ρουμανία με χόρτο και με λάσπη, οκτώ και στην Αθήνα με γήπεδο εντάξει». Λίγες μέρες νωρίτερα, το 1930, η Εθνική Ελλάδας, που ως επί το πλείστον αποτελείτο από «ερυθρόλευκους», είχε ηττηθεί 8-1 από την αντίστοιχη της Ρουμανίας. Σ’ εκείνο, δε, το 8-2 οι «πράσινοι» είχαν φτιάξει κι ένα… φέρετρο για να πικάρουν τους «γαύρους». Καμία σχέση με το φέρετρο που πριν από μερικά χρόνια μετέφερε τον οπαδό του Παναθηναϊκού Μιχάλη Φιλόπουλο, μετά το μακελειό στην οδό Λαυρίου… Και δεν ήταν το μοναδικό.

Οι κοινωνικές δομές άλλαξαν, άλλαξαν μαζί και οι άνθρωποι, οι φίλαθλοι έγιναν οπαδοί που συγκροτήθηκαν σε «στρατούς», άλλαξε το μενταλιτέ, άλλαξε κι η ιστορία του… τοίχου κι έγινε… υστερία. «Καλός βάζελος είναι ο νεκρός βάζελος». «Θάνατος στους γαύρους». Πλέον, είναι εύκολο και να το λες και να το κάνεις, διότι το απλό «μίσος» προήχθη σε θανατικό… Κροτίδες στο γήπεδο, καταγγελίες για σημάδι με… αεροβόλο στον Τζιόρβα, στον Νικοπολίδη έριχναν… κοτόπουλα και η κορύφωση του δράματος ήρθε στη «Λεωφόρο», όπου το ντέρμπι δεν ξεκίνησε ποτέ, πριν από μερικά χρόνια.

Και φυσικά, δεν παίζει κανέναν ρόλο ούτε η κοινωνική τάξη του φανατικού, ούτε το πνευματικό του υπόβαθρο. Ο ίδιος ο πρώην πρόεδρος του Ολυμπιακού Σ. Κόκκαλης είχε πει ότι, πάνω από την τελευταία κερκίδα στα επίσημα, άφησαν έναν διάδρομο, επίτηδες για να βηματίζει κάποιος… διευθυντής τραπέζης! Ή, ακόμα, η ιστορία απέκρυψε το πάθημα ενός σημαντικού προσώπου της πολιτικής και πνευματικής ζωής του τόπου, που περνώντας κάθε μέρα από τη «Λεωφόρου» άφηνε το τιμόνι κι έριχνε μούντζες και με τα δυο χέρια στο γήπεδο. Ενίοτε έβγαζε και το ένα πόδι στο παράθυρο, κι αυτό δεν είναι υπερβολή. Ώσπου μια μέρα, φίλος του τον έπεισε να μπούνε μέσα να δούνε τα έργα ανοικοδόμησης στη «Λεωφόρο», τότε που επέστρεψε ο Παναθηναϊκός από το ΟΑΚΑ. Και τι έγινε τότε; Το γήπεδο τον εκδικήθηκε. Έπεσε ένα καδρόνι και του έσπασε το πόδι…

Να μην αναφέρουμε και την περίπτωση ενός άλλου διακεκριμένου δικηγόρου, που κάθε φορά που ήταν να ταξιδέψει ο Ολυμπιακός στο εξωτερικό, τηλεφωνούσε στις εφημερίδες, λέγοντας με… αγωνία αν είχε φτάσει στον προσδιορισμό του ή «μήπως συνέβη κάνα καλό στον αέρα;». Και δεν έκανε πλάκα…

Ο κάθε οπαδός θέλει να είναι καλός, αλλά δεν τον αφήνει ο… κακός. Πριν από μερικά χρόνια στο ΟΑΚΑ, πολιτικό πρόσωπο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει άρον-άρον την κερκίδα, γιατί σε ντέρμπι Παναθηναϊκού-Ολυμπιακού είχε μόνο ψελλίσει «τι παικταράς είναι αυτός ο Τζιοβάνι»…

Μ’ όλα αυτά και άλλα πολλά, ας θυμηθούμε τι είπε ο «πατέρας της real politic», Αμερικανός Χένρυ Κίσινγκερ, πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ: «Αν θέλει ένας διπλωμάτης να καταλάβει τη νοοτροπία και την κατάσταση μιας χώρας, πρέπει να παρακολουθεί το ποδόσφαιρό της». Τα είπε όλα…

Για το αυριανό ντέρμπι Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού στο «Καραϊσκάκης» οι μνήμες είναι αχαλίνωτες και ως ένα υπομόχλιο βοηθάει να αντιληφθούμε τη μετάλλαξη της ρομαντικής πλευράς του ποδοσφαίρου σε ασύνορο μίσος. Πριν από δέκα περίπου χρόνια, το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CNN σε σχετική έρευνα που είχε κάνει παγκοσμίως κατέταξε το ντέρμπι Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού ως το 6ο πιο ενδιαφέρον του κόσμου, από την οπτική γωνία της αντιπαλότητας, του ενδιαφέροντος των πολιτών, κυρίως όμως, του μίσους μεταξύ των οπαδών. Γράφει σχετικά στην ιστοσελίδα του: «Αυτό είναι το ντέρμπι μεταξύ των γιγάντων του ελληνικού ποδοσφαίρου, αν και η κόντρα του υπάρχει και στο μπάσκετ, το εθνικό άθλημα των Ελλήνων. Στο παρελθόν ο Ολυμπιακός, από την περιοχή του λιμανιού στον Πειραιά, εκπροσωπούσε την εργατική τάξη. Σε αντίθεση, ο Παναθηναϊκός εκπροσωπούσε την ανώτερη τάξη της Αθήνας. Στις μέρες μας, η κατάσταση έχει εξισορροπηθεί».

Ωστόσο, παλιά υπήρχε μία αγνότητα στην αντιπαράθεση, κι αυτό αποσαφηνίζεται πλήρως από την ποιότητα των συνθημάτων. Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι, το πλέον κοροϊδευτικό σύνθημα των οπαδών του Παναθηναϊκού για τον Ολυμπιακό ήταν: «ΟΣΦΠ: Όμιλος Σκουπιδιαραίων Φουκαράδων Πειναλέων». Κι απαντούσαν οι Ολυμπιακοί: «ΠΑΟ: Παλαιοί Αλήται Ομονοίας». Αγνά πράγματα. Όπως είχε αγνότητα αυτό που έγινε το 1965, όταν οπαδοί του Παναθηναϊκού είχαν βάλει… ψαροκασέλες, τις οποίες είχαν κλέψει από τον Πειραιά, δίπλα στον πάγκο του Ολυμπιακού. Κάπως έτσι προέκυψε και το «γαύρος». Και πώς προέκυψε το «βάζελος»; Οι οπαδοί του Ολυμπιακού χλεύαζαν τους Παναθηναϊκούς, καθ’ ότι ως παιδιά της «υψηλής κοινωνίας» χρησιμοποιούσαν μπριγιαντίνη στα μαλλιά. Τι μπριγιατίνη, τι βαζελίνη, σκέφτηκαν οι «γαύροι» και τους κόλλησαν το προσωνύμιο. Άντε και μία εικονική «ταφή», αλλά πάντα στα πλαίσια του ωραίου, της πλάκας, της «καζούρας». «Ολιμπίκ δε κουρελέ», φώναζαν στην κερκίδα  οι «βάζελοι» για τους «γαύρους». Κι αυτοί απαντούσαν «σκίσαμε και τον Πελέ», για τη μεγάλη νίκη 2-1 του Ολυμπιακού επί της Σάντος του Πελέ. Πολλά χρόνια αργότερα, σε ντέρμπι Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού στον Πειραιά, κάποιοι είχαν βάλει βαζελίνη στον πάγκο των «πράσινων». Είχε κατηγορηθεί γι’ αυτό ο Άρης Ποΐλας.

Η ουσία της αντιπαλότητας, όπως γράφει το αμερικανικό δίκτυο, είναι ταξική. Ο Παναθηναϊκός από ιδρύσεώς του εκπροσωπούσε την «ανωτέρα τάξη» των Αθηνών, κι ο Ολυμπιακός την εργατική τάξη στον Πειραιά. Αυτό είναι μερικώς… σωστό. Διότι στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν ιδρύθηκαν τα δυο σωματεία (ο ΠΑΟ το 1908, ο Ολυμπιακός το 1925), και οι δυο την εργατική τάξη εκπροσωπούσαν. Οι Αθηναίοι εργάτες στις κλωστοϋφαντουργίες στον Κολωνό και στο Πιλοποιείον Πουλοπούλου στο Θησείο (ακόμα στέκει ζωντανό το κτίριο) φτιάχνοντας καπέλα, και οι «Περαιώτες» στο λιμάνι στις μαούνες έψαχναν για το μεροκάματο. Καμία διαφορά. Μόνο στο… τραγούδι διέφεραν. Οι Αθηναίοι με την ομπρέλα στο χέρι, ριγέ σακάκι,  και το μπομπέ καπέλο, περιδιαβαίνοντας τα σοκάκια της Πλάκας θα τραγουδούσαν «ετίναξε την ανθισμένη αμυγδαλιά», τους μελοποιημένους στίχους του Γεωργίου Δροσίνη. Στον Περαία, «κάτω στα Λεμονάδικα, έγινε φασαρία και τονε σουγιαδιάσανε»! Στον Πειραιά μερικά μόλις χρόνια αργότερα είχε εισβάλει και το ρεμπέτικο με τον Γενίτσαρη, τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Παγιουμτζή και τους άλλους, που μετέτρεψαν σε «βαρείς κι ασήκωτους» τους Πειραιώτες. Το νταηλίκι έγινε δευτέρα φύσις, και στην ατιμία η τιμωρία ήταν μία δίκοπη λάμα…

Ταξική διαφορά, μάλιστα, δεν υπήρχε ούτε στους ιδρυτές των δυο ιστορικών συλλόγων. Τόσο ο Γεώργιος Καλαφάτης του Παναθηναϊκού, όσο και οι Νότης Καμπέρος και Μιχάλης Μανούσκος του Ολυμπιακού, δεν ήταν της εργατικής, αλλά της άρχουσας τάξης στην Αθήνα και τον Πειραιά, αντίστοιχα.

Στο πέρασμα των χρόνων, ωστόσο, οι ρόλοι ισοπεδώθηκαν. Οι δυο «αιώνιοι» αντίπαλοι εκφράζουν τα ίδια πράγματα. Κι αν θέλουμε να το αναλύσουμε σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, αν στην Ελλάδα υπάρχει αστική τάξη (οι εφοπλιστές –μόνο– θα μπορούσαν να είναι), αυτή έχει την έδρα της στον Πειραιά, αλλά κανένας τους δεν μένει στον Πειραιά, παρά στα βόρεια προάστια της πόλης των Αθηνών…