ΙΣΠΑΝΙΑ: Παραμονεύει η ακυβερνησία

Ο Πέδρο Σάντσεθ και οι Σοσιαλιστές αναμένεται να είναι οι νικητές, αλλά πολύ δύσκολα θα μπορέσουν να σχηματίσουν βιώσιμη κυβέρνηση

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Για δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες οι Ισπανοί προσέρχονται αύριο στις κάλπες για να επιλέξουν το ποιος θέλουν να τους κυβερνήσει. Με βάση τις δημοσκοπήσεις ο απερχόμενος πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ και οι Σοσιαλιστές θα είναι οι νικητές, αλλά και πάλι ο γόης της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας δεν θα μπορεί να σχηματίσει βιώσιμη κυβέρνηση. Κι αυτό διότι οι σχηματισμοί Κεντροαριστερά και Κεντροδεξιά δεν θα έχουν (όπως τονίζουν όλες οι δημοσκοπήσεις) την απαιτούμενη πλειοψηφία στο νέο Κοινοβούλιο.

Κι όλα αυτά σε μία περίοδο που η Ισπανία αντιμετωπίζει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα, ενώ η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με την επιβράδυνση της οικονομίας της εξαιτίας της παγκόσμιας αβεβαιότητας και της εγχώριας πολιτικής αστάθειας που φρενάρει οποιαδήποτε εις βάθος μεταρρύθμιση.

Ο κατακερματισμός των πολιτικών δυνάμεων προοιωνίζει ότι θα υπάρξει συνέχεια της πολιτικής αστάθειας. Αυτό, όπως είπαμε, το έδειξαν και όλες οι δημοσκοπήσεις, οι οποίες προβλέπουν εκ νέου νικητή τον Πέδρο Σάντσεθ, όπως και τον Απρίλιο, χωρίς απόλυτη πλειοψηφία. Την άνοιξη οι αυτονομιστές της Καταλονίας υποστήριξαν τον Σάντσεθ. Τώρα όμως κατέρχονται μόνοι και αναμένεται να κερδίσουν τουλάχιστον 20 έδρες, στις οποίες αρνείται να στηριχθεί ο Σάντσεθ.

Στο ισπανικό Κοινοβούλιο αναμένεται να εισέλθουν οι Σοσιαλιστές (PSOE) και το Λαϊκό Κόμμα (ΡΡ), το οποίο θα είναι ελαφρώς ενισχυμένο ως αξιωματική αντιπολίτευση. Παρά τη διάσπαση και οι Podemos αναμένεται να ενισχυθούν, ενώ στη Βουλή θα εισέλθει και το Mas Pais που ίδρυσε ο Νο2 των     Podemos, Ινίγο Ερεχόν. Ενισχυμένο αναμένεται να εισέλθει στη Βουλή για δεύτερη φορά το ακροδεξιό Vox, που απαρτίζεται από νοσταλγούς του Φράνκο. Τουναντίον, αποδυναμωμένοι θα μπουν στη Βουλή οι Ciudadanos (το ισπανικό Ποτάμι), καθώς ο αρχηγός τους Άλμπερτ Ριβέρα έκανε πάνω-κάτω τα ίδια λάθη με τον Σταύρο Θεοδωράκη στην Ελλάδα.

Η επόμενη ημέρα

Δυστυχώς, για την Ισπανία το τοπίο για την επόμενη ημέρα μοιάζει ομιχλώδες. Κι αυτό διότι οι δύο πόλοι (Κεντροαριστερά και Κεντροδεξιά) δεν μπορούν από μόνες του να σχηματίσουν βιώσιμη κυβέρνηση. Έτσι, για να ξεπεραστεί αυτό το αδιέξοδο, δύο σενάρια έχουν τεθεί στο τραπέζι.

Το ένα είναι να σχηματιστεί κυβέρνηση ανοχής του Σάντσεθ. Η λύση μπορεί να προκύψει από την αποχή του Λαϊκού Κόμματος στην ψηφοφορία για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στον Πέδρο Σάντσεθ να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Και όπως συμφωνούν οι περισσότεροι αναλυτές, «οι σοσιαλιστές πρέπει να φθάσουν σε κάποια συμφωνία με το Λαϊκό κόμμα, όποια και να είναι αυτή».

Το δεύτερο σενάριο είναι ακόμη πιο σύνθετο και θεωρείται πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί. Δηλαδή, ο Σάντσεθ να έρθει σε συνεννόηση με τον Πάμπλο Ιγκλέσιας των Podemos και τον Άλμπερτ Ριβέρα των Ciudadanos. Και εάν χρειαστεί να βάλει και στο κόλπο τον Ινίγο Ερεχόν του Mas Pais. Πώς όμως θα μπορέσουν να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι ο Ιγκλέσιας με τον Ερεχόν, όταν ο δεύτερος αποχώρησε από τους Podemos καταγγέλλοντας τον πρώτο; Και θα είναι το ίδιο ισχυρός εσωκομματικά ο Ριβέρα (του ισπανικού Ποταμιού) από τη στιγμή που το κόμμα του μπορεί να χάσει μέχρι και 20 έδρες;

Η οικονομία

Πέραν των προβλημάτων με τα αυτονομιστικά κινήματα στις διάφορες περιφέρειες και τις κινήσεις για απόσχιση, ο πολίτης της χώρας της Ιβηρικής χερσονήσου θα ψηφίσει και με βάση την τσέπη του, όπως συμβαίνει σε όλες τις εκλογές του δυτικού κόσμου.

Η Ισπανία βρίσκεται αντιμέτωπη με την επιβράδυνση της οικονομίας της, εξαιτίας της παγκόσμιας αβεβαιότητας και της εγχώριας πολιτικής αστάθειας που φρενάρει οποιαδήποτε εις βάθος μεταρρύθμιση. Η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ισπανίας αναθεώρησαν πρόσφατα επί τα χείρω τις προβλέψεις για την ανάπτυξη ΑΕΠ του 2019, στο 2,1% και στο 2% αντίστοιχα, την ώρα που κατά την περίοδο 2015-2017, η Ισπανία βρισκόταν περί το 3% ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης.

Για τους οικονομολόγους, η βασική εξήγηση είναι η διεθνής συγκυρία: αβεβαιότητα που συνδέεται με τους διάφορους εμπορικούς πολέμους και επιβράδυνση των μεγάλων οικονομικών εταίρων, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Γερμανίας.

«Διαπιστώνουμε σημαντική επιδείνωση στην κατανάλωση των νοικοκυριών, καθώς και σημαντική επιβράδυνση της επενδυτικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων», σύμφωνα με τον Ραφαέλ Ντομενέκ, αναλυτή της BBVA Research. Οι εξαγωγές προϊόντων αυξάνονται λιγότερο από ό,τι το 2018 (+1,7% κατά το πρώτο εξάμηνο, έναντι 2,9%) και αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω εξαιτίας της αμερικανικής απόφασης για την επιβολή δασμών σε σειρά ισπανικών αγροτικών προϊόντων (ελαιόλαδο, κρασί, τυριά) σε αντίποινα για τη διαμάχη Boeing-Airbus.

Η κατανάλωση ανέκαμψε κάπως κατά το τρίτο τρίμηνο, όμως οι αναλυτές δεν περιμένουν αυτή η τάση να διατηρηθεί, αφού ο ρυθμός μείωσης της ανεργίας είναι βραδύτερος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Στο τέλος του Σεπτεμβρίου η ανεργία βρισκόταν στάσιμη στο 14% και τον Οκτώβριο καταγράφηκε η μεγαλύτερη αύξηση των αιτούντων απασχόληση από το 2012.

Όμως, η πολιτική παράλυση μπλοκάρει την υιοθέτηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων που θα επιτρέψουν στην Ισπανία να αντιμετωπίσει μία μελλοντική οικονομική κρίση. «Από το 2012-2013 δεν έχουμε κάνει καμία διαρθρωτική μεταρρύθμιση, οι πηγές ανάπτυξης εξαντλούνται», λέει ο Τόνι Ρολντάν, ειδικός σε θέματα οικονομικής πολιτικής στην Εμπορική Σχολή Esade και πρώην ηγετικό στέλεχος των Ciudadanos.

Καταλονία και ακροδεξιά, οι ρυθμιστές του εκλογικού αποτελέσματος

Είναι πολλά τα ζητήματα που έχουν να σκεφθούν οι Ισπανοί ψηφοφόροι πριν πάνε αύριο στις κάλπες. Πέραν της οικονομίας, έχουν να σκεφθούν την αναταραχή στην Καταλονία, την εκταφή του Φράνκο, την πολιτική αστάθεια και φυσικά την άνοδο της ακροδεξιάς.

Τις τελευταίες εβδομάδες η κατάσταση στην Καταλονία είναι έκρυθμη. Η καταδίκη σε βαριές ποινές φυλάκισης των εννέα ηγετικών στελεχών του αυτονομιστικού κινήματος για τον ρόλο τους στην απόπειρα απόσχισης από την Ισπανία το 2017, προκάλεσε σειρά αντιδράσεων, επεισοδίων στους δρόμους και γενικά ένα κύμα αναταραχής το οποίο απεύχεται η οποιαδήποτε κυβέρνηση.

Το θέμα είχε αναχθεί σε κεντρικό θέμα της προεκλογικής εκστρατείας, με το Λαϊκό Κόμμα να πιέζει τον απερχόμενο πρωθυπουργό του Σοσιαλιστικού Κόμματος Πέδρο Σάντσεθ να αναστείλει το καθεστώς ευρείας αυτονομίας της Καταλονίας, ή να αποπέμψει τον αυτονομιστή πρόεδρο. Ο Σάντσεθ αρνήθηκε να λάβει τέτοια μέτρα εξαιρετικού χαρακτήρα, αλλά δεν άμβλυνε τους τόνους κατά των αυτονομιστών.

Φράνκο και ακροδεξιά

Αφού καθυστέρησε επί έναν χρόνο εξαιτίας των δικαστικών προσφυγών των απογόνων του, η εκταφή του δικτάτορα Φράνκο από το μαυσωλείο της Caille de los Caidos για να μεταφερθεί σε οικογενειακό τάφο πραγματοποιήθηκε σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές.

Υπό τις κατηγορίες των πολιτικών του αντιπάλων για προεκλογική κίνηση, ο Πέδρο Σάντσεθ τόνισε τον ιστορικό χαρακτήρα της μεταφοράς των λειψάνων του Φράνκο που κυβέρνησε την Ισπανία από το 1939 μέχρι το 1975 ελπίζοντας, σύμφωνα με τους παρατηρητές, να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους της αριστεράς.

Ωστόσο, δεν θα έχει το αποτέλεσμα που επιδιώκει η κυβέρνηση, σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Φερνάνδο Βαγεσπίν. Τουναντίον, τόσο η κρίση στην Καταλονία, όσο και το ζήτημα της εκταφής του δικτάτορα Φράνκο ωφέλησε την ακροδεξιά και το κόμμα Vox. Η υπερεθνικιστική και αντιμεταναστευτική παράταξη τον Απρίλιο έκανε θριαμβευτική είσοδο στο Κοινοβούλιο, καταλαμβάνοντας 24 από τις 350 έδρες. Και οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι θα διπλασιάσει τις έδρες της και αναμένεται να αναδειχθεί σε τρίτη πολιτική δύναμη της χώρας.

Λαϊκό Κόμμα και Ciudadanos έκαναν το λάθος να συνεργαστούν με τους ακροδεξιούς στις περιφέρειες της Ανδαλουσίας, της Μαδρίτης και της Μούρθια, καθώς και τον δήμο της ισπανικής πρωτεύουσας, κάτι που έδωσε πνοή στο Vox.  «Παλαιοτέρα έμοιαζε φρικτό, αλλά πλέον είναι ολοένα και λιγότερο ταμπού να είναι κάποιος ψηφοφόρος του Vox», δήλωσε ο Μάρκος Άλβαρεθ, ένας 31χρονος γιατρός, ο οποίος παραβρέθηκε μαζί με άλλους 2.000 ψηφοφόρους σε προεκλογική συγκέντρωση του Vox πριν από μία εβδομάδα στην πόλη  Σανταντέρ της βορειοδυτικής Ισπανίας. Εκεί όπου άνδρες, γυναίκες και παιδιά, που κρατούσαν με θέρμη την ισπανική σημαία και παιάνιζαν τον ύμνο της Ισπανικής Λεγεώνας. Στο Σανταντέρ, πρωτεύουσα της επαρχίας Καντάμπρια και προπύργιο του Λαϊκού Κόμματος, το Vox ελπίζει να εκλέξει για πρώτη φορά βουλευτή.

Ο επικεφαλής του Σαντιάγο Αμπασκάλ βρέθηκε την προηγούμενη Δευτέρα στο επίκεντρο της τηλεμαχίας μεταξύ των πολιτικών αρχηγών –της πρώτης στην οποία συμμετέχει ακροδεξιό κόμμα μετά τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών το 1977, των πρώτων μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φράνκο– εκστομίζοντας ψεύδη και καταφεύγοντας σε υπερβολές.

Το Vox ιδρύθηκε το 2014 και «είναι ένα κόμμα αντίστοιχο με άλλα δεξιά, λαϊκιστικά και ακροδεξιά στην Ευρώπη», όπως η Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι στην Ιταλία και ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, εξηγεί ο ιστορικός Ξαβιέ Κασάλς.

Προέρχεται από τη σκληρή πτέρυγα του PP και αντιτίθεται στις αμβλώσεις, τον γάμο μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, στη νομοθεσία κατά της βίας εναντίον των γυναικών, η οποία, σύμφωνα με το Vox, «ποινικοποιεί τους άνδρες». Ο 43χρονος Αμπασκάλ έχει εξάλλου υιοθετήσει μια ρητορική σφόδρα εχθρική προς τους μετανάστες, τους οποίους έχει παρομοιάσει με «σκυλολόι» βιαστών και έχει φτάσει στο σημείο να ζητήσει την απέλαση ακόμη και των ασυνόδευτων ανήλικων μεταναστών χωρίς χαρτιά.

Στη Σανταντέρ πάντως ακούστηκε το σύνθημα «μια απελευθερωμένη Ισπανία, ενωμένη και ξανά μεγάλη», θυμίζοντας το φρανκικό σύνθημα «Μία, μεγάλη και ελεύθερη».

Από το 2015 οι κυβερνήσεις είναι με πήλινα πόδια

Οι εκλογές της Κυριακής στην Ισπανία θα είναι οι τέταρτες από το 2015 έως σήμερα. Μία περίοδος έντονης πολιτικής αστάθειας, όπου κατέρρευσε ο δικομματισμός.

Όλα ξεκίνησαν τον Δεκέμβριο του 2015. Το Λαϊκό Κόμμα με επικεφαλής τον Μαριάνο Ραχόι κέρδισε τις εκλογές, αλλά έχασε την απόλυτη πλειοψηφία, και του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) που βρέθηκε δεύτερο και επίσης έχασε σε δύναμη. Τότε εμφανίστηκαν δύο νέα κόμματα, το ακροαριστερό Podemos και το κεντρώο φιλελεύθερο Ciudadanos. Ο Ραχόι αποτυγχάνει να σχηματίσει κυβέρνηση και προκηρύσσει πρόωρες εκλογές για τις 26 Ιουνίου 2016. Σε αυτές το Λαϊκό Κόμμα σημειώνει μικρή άνοδο, αλλά το πολιτικό αδιέξοδο επιμένει για μήνες. Τελικά, ο Ραχόι ορκίζεται και πάλι πρωθυπουργός της Ισπανίας στις 29 Οκτωβρίου χάρη στις ψήφους των Ciudadanos και την αποχή κάποιων βουλευτών των Σοσιαλιστών.

Η ανατροπή

Στις 24 Μαΐου του 2018 πολλά στελέχη του Λαϊκού Κόμματος καταδικάστηκαν για μια υπόθεση διαφθοράς. Ο Πέδρο Σάντεθ, που επέστρεψε στην προεδρία του Σοσιαλιστικού Κόμματος, κατέθεσε πρόταση μομφής εναντίον του Ραχόι.

Την 1η Ιουνίου του 2018 η πρόταση αυτή πέρασε με τις ψήφους των Podemos, των Βάσκων εθνικιστών και των ανεξάρτητων Καταλανών. Ο Σάντσεθ αναλαμβάνει αυτομάτως την πρωθυπουργία.

Επικεφαλής μιας κυβέρνησης μειοψηφίας, ο Σάντσεθ καταρτίζει έναν προϋπολογισμό κατά της λιτότητας μαζί με τους Podemos, με την ελπίδα να παραμείνει στην πρωθυπουργία έως τον Ιούνιο του 2020, οπότε έληγε η θητεία το Κοινοβουλίου.

Όμως οι διαπραγματεύσεις με τους Καταλανούς αυτονομιστές –που ζητούν τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της επαρχίας τους, κάτι που απορρίπτει ο Σάντσεθ– αποτυγχάνουν μόλις ξεκινά στη Μαδρίτη στις 12 Φεβρουαρίου η ιστορική δίκη των ηγετών τους, οι οποίοι καταδικάστηκαν τελικά τον Οκτώβριο σε βαριές ποινές κάθειρξης για απόπειρα αποστασίας το 2017.

Χωρίς τις ψήφους των αυτονομιστών, ο προϋπολογισμός καταψηφίζεται και ο Σάντσεθ προκηρύσσει πρόωρες εκλογές για τις 28 Απριλίου. Αν και νικητής των εκλογών του Απριλίου, το PSOE δεν διαθέτει την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Με 123 βουλευτές σε σύνολο 350 αναζητεί συμμάχους, δίχως επιτυχία.