Πάτησε το κουμπί και την πάτησε(;) ο Ερντογάν

Αν στην Αθήνα τα κυβερνητικά στελέχη και οι επιτελείς του υπουργείου Εξωτερικών είχαν κάθε λόγο να χαμογελούν με το προσχέδιο της δήλωσης στήριξης των Ευρωπαίων εταίρων έναντι του τουρκο-λιβυκού τσαμπουκά, με την επίσημη τοποθέτηση των Βρυξελλών που ήταν αναφανδόν υπέρ της Ελλάδας στο Μαξίμου ανοίγουν σαμπάνιες. Κι αυτό διότι θεωρούν ότι ο απασφαλισμένος Σουλτάνος θα αναγκαστεί να μαζευτεί. Το αν θα το κάνει είναι μία άλλη ιστορία…

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Η ικανοποίηση της ελληνικής κυβέρνησης για τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά αποτυπώθηκε εύγλωττα στα λεγόμενα του κυβερνητικού εκπροσώπου, Στέλιου Πέτσα, που το πρωί της Παρασκευής (13/12) σε δημόσιες τοποθετήσεις του τόνισε πως ήταν η πρώτη φορά μετά την κλιμάκωση των προκλητικών ενεργειών εκ μέρους της Τουρκίας που η ευρωπαϊκή οικογένεια –και όχι μόνο– απομόνωσε διπλωματικά άμεσα και τόσο απερίφραστα την Άγκυρα. Επί της ουσίας ο κ. Πέτσας επανέλαβε την τοποθέτηση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος μετά το πέρας της Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες έστειλε μήνυμα «σιγουριάς και αυτοπεποίθησης σε όλη την Ελλάδα», επικαλούμενος και το δίκιο που έχει η χώρα μας με το μέρος της, αλλά και «γιατί έχουμε πολύ ισχυρούς συμμάχους που θα στέκονται πάντα δίπλα στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά τα κυριαρχικά μας δικαιώματα».

Η αλήθεια είναι ότι η τοποθέτηση της Ε.Ε. για την ψευδοσυμφωνία Τουρκίας – Λιβύης δεν άφησε κανένα περιθώριο παρανόησης στην Άγκυρα για το πίσω από ποιον στοιχήθηκαν οι Ευρωπαίοι εταίροι. Σε αντίθεση με άλλα «δεδικασμένα», όπου σε αντίστοιχες περιπτώσεις κυριαρχούσε ο διπλωματικός πολιτικαντισμός και ο κατευνασμός, αυτή τη φορά οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. διατύπωσαν ξεκάθαρα στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής ότι το λεγόμενο μνημόνιο κατανόησης Άγκυρας-Τρίπολης «παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται προς το δίκαιο της θάλασσας και δεν μπορεί να έχει νομικά δεσμευτικές συνέπειες για τρίτα κράτη».

Η ανακοίνωση της ΕΕ εκφράζει επίσης ρητώς την «αλληλεγγύη» της στην Ελλάδα και την Κύπρο, που ανησυχούν ότι η Τουρκία προσπαθεί να προβάλει αξιώσεις σε μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου, τα οποία εκτιμάται πως βρίσκονται στον βυθό των περιοχών που εποφθαλμιά.

Το ράπισμα της Ουάσινγκτον

Το ευρωπαϊκό ράπισμα στους επικίνδυνους παλικαρισμούς του Ταγίπ Ερντογάν στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου ήρθε σε συνέχεια των καταδικαστικών μηνυμάτων που είχαν στείλει τις προηγούμενες ημέρες οι ΗΠΑ, η Ρωσία, το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Ειδικά η Ουάσινγκτον, μέσω του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, επεσήμανε ότι τα κατοικημένα νησιά πρέπει να έχουν την ίδια αντιμετώπιση με την ηπειρωτική χώρα. «Σύμφωνα με τη δική μας νομική ανάλυση που ολοκληρώθηκε αφού λάβαμε όλο το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Πάιατ μιλώντας σε Έλληνες δημοσιογράφους, «θεωρούμε ότι τα κατοικημένα νησιά πρέπει να έχουν την ίδια αντιμετώπιση με την ηπειρωτική χώρα».

Πρόκειται για επίσης σαφή τοποθέτηση που βάζει φραγμό στις ορέξεις της Τουρκίας να εξαφανίσει την υφαλοκρηπίδα νησιών όπως το Καστελόριζο και η Κρήτη.

Από το Στέιτ Ντιπάρμεντ δεν υπάρχει, φυσικά, σαφής τοποθέτηση για τη στάση που θα κρατήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην περίπτωση που υπάρξει θερμό επεισόδιο. Ωστόσο η ελληνική διπλωματία κρατάει τρία πράγματα:

>>Τη δεδηλωμένη επιθυμία των ΗΠΑ να βρεθεί μια θετική ατζέντα για την ανατολική Μεσόγειο, καθώς η σταθερότητα της περιοχής βρίσκεται στην κορυφή της αμερικανικής πολιτικής.

>>Την αναβαθμισμένη αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Ελλάδα. Θυμίζεται ότι κατά τη διάρκεια της φθινοπωρινής επίσκεψης του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, στην Αθήνα τροποποιήθηκε το Παράρτημα της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδος-ΗΠΑ. Μέσω αυτής διευρύνθηκε η παρουσία των αμερικανικών στρατευμάτων στη χώρα μας, και πέρα από τη Σούδα όπου ναυλοχεί ένα από τα μεγαλύτερα πυρηνικά υποβρύχια του αμερικανικού στόλου, οι ΗΠΑ έπιασαν… στασίδι στην αεροπορική βάση της Λάρισας, στο Στεφανοβίκειο της Μαγνησίας και στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης.

>>Το μήνυμα που εστάλη από την Ουάσινγκτον στην Άγκυρα με την υιοθέτηση εκ μέρους της αμερικανικής γερουσίας ψηφίσματος για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Η πρωτοβουλία της Γερουσίας των ΗΠΑ κινήθηκε στις παρυφές του casus belli για την Τουρκία, που μάλιστα κάλεσε τον πρέσβη των ΗΠΑ στην Άγκυρα για εξηγήσεις.

Και τώρα, τι;

Παρά τα καλά μαντάτα στο Μαξίμου –αλλά και στο Πεντάγωνο– δεν ακούγεται η λέξη «εφησυχασμός», καθώς ουδείς μπορεί να διαβλέψει πώς ακριβώς θα αντιδράσει ο Ταγίπ Ερντογάν, που ενώ πάτησε το κουμπί των προκλήσεων φαίνεται να την… πάτησε  με τα ραπίσματα που δέχτηκε από τους συμμάχους της Ελλάδας. Θα ανακρούσει πρύμναν ή θα προχωρήσει στο απονενοημένο που θα βάλει φωτιά στην περιοχή; Για την ώρα τουλάχιστον, η μοναδική βεβαιότητα προκύπτει από την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να συνεχίσει να διεθνοποιεί τη θέση της ότι η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης είναι άκυρη και ανυπόστατη. Εκπεφρασμένη είναι, επίσης, η πρόθεση της κυβέρνησης Μητσοτάκη να κρατήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με την άλλη πλευρά του Αιγαίου για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, αλλά και για τη διερεύνηση των πιθανοτήτων να βρεθεί κοινός τόπος στις διαφορές για τα ζητήματα των θαλάσσιων ζωνών των δύο χωρών.

Αυτό που, πάντως, ξεκαθαρίζει ο πρωθυπουργός είναι ότι όσο η Τουρκία κλιμακώνει την ένταση, δεν πρόκειται να συναντηθεί εκ νέου με τον Ταγίπ Ερντογάν, καθώς και το αυτονόητο: ότι η Ελλάδα θα κάνει ό,τι χρειάζεται και ό,τι πρέπει για να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά δικαιώματά της.