«Πέτα τον Βλαδίμηρο από το τρένο»

Της Ευαγγελίας Τζαβάρα

Λίγες ημέρες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, πολλά  ΜΜΕ στην Ευρώπη και των ΗΠΑ δημοσίευσαν σειρά από ρεπορτάζ με πληροφορίες που προέρχονταν από τις μεγάλες μυστικές υπηρεσίες της δύσης, όπως η CIA, οι οποίες αναδείκνυαν τα προβλήματα υγείας του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ανεξάρτητα εάν αυτές οι διαρροές είναι αληθινές ή όχι, η εικόνα του Βλαντιμίρ Πούτιν σε τίποτα δεν θυμίζει τον ακμαίο ηγέτη των προηγούμενων χρόνων που έκανε γυμνός γυμναστική μέσα στο χιόνι. Τουναντίον δείχνει πολλές φορές ένα απλανές βλέμμα που χάνεται. Ήδη οι μυστικές υπηρεσίες της Δύσης έχουν προχωρήσει στο επόμενο βήμα, αναφέροντας τέσσερα σενάρια αποχώρησης, αλλά και 12 πρόσωπα που μπορεί να βρεθούν στον ρωσικό «θρόνο». Και μάλιστα μιλούν για «θρόνο», καθώς θεωρούν την Ρωσική Δημοκρατία ως ιδιότυπο πολίτευμα.

Σίγουρα όχι με βάση την κινηματογραφική ταινία του 1987, το «Πέτα την μαμά από το τρένο», με τον Ντάνι ντε Βίτο και τον Μπίλι Κρίσταλ να πρωταγωνιστούν σε αυτή την μαύρη κωμωδία. Αν και θα μπορούσε να ήταν ο ιδανικός τρόπος για τις μυστικές υπηρεσίες. Πώς θα μπορούσε, λοιπόν, ο αυταρχικός ηγέτης του Κρεμλίνου να απολέσει την εξουσία έπειτα από περισσότερο από μία εικοσαετία και ποιος θα μπορούσε να τον διαδεχθεί; Βέβαια μιλάμε για ένα πανίσχυρο ηγέτη, ο οποίος και λόγω της προϊστορίας του στην KGB έχει δομήσει την εξουσία έχοντας πολλά στεγανά για την ασφάλεια του. Ωστόσο το ενδεχόμενο να αποπεμφθεί, κάποια στιγμή με κάποιο τρόπο, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποκλειστεί, εξ ου και το ενδιαφέρον πολιτικών, αναλυτών και δημοσιογράφων στη Δύση για τους πιθανούς διαδόχους του. Ας δούμε τα σενάρια και τους πιθανούς διαδόχους.

1^ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Ο Πούτιν επιλέγει τον διάδοχό του

Το συγκεκριμένο σενάριο έχει τις μικρότερες πιθανότητες. Ακόμη και εάν δεν μπορεί να κυβερνήσει λόγω υγείας το πιθανότερο να «κρυφτεί» από την δημοσιότητα. Εξάλλου δεν πρέπει να λησμονούμε ότι άλλαξε το σύνταγμα δις και για να επανέλθει και για να μπορεί να παραμείνει επ’ αόριστον. Οπότε οι πιθανότητες να αποσυρθεί οικειοθελώς, ορίζοντας πρώτα έναν διάδοχό του και νέο ηγέτη της Ρωσίας, «είναι λίγες αλλά όχι πλέον αμελητέες», αναφέρεται σε αναφορά πηγής των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ. Αν τελικά το σενάριο αυτό ευοδωθεί τότε τρεις άνθρωποι έχουν το προβάδισμα.

Νικολάι Πατρούσεφ: Ο έχων το παρατσούκλι «υπερκατάσκοπος» θεωρείται ως το ακλόνητο φαβορί, παρά το γεγονός ότι στο νεοτσαρικό παλάτι η ίντριγκα δεν σταματά ποτέ. Πούτιν και Πατρούσεφ προέρχονται από την σχολή των μυστικών υπηρεσιών. Έχουν την ίδια κοσμοθεωρία, κάτι που είχε φανεί όταν λίγες ημέρες πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε κάνει λόγο για κρυφή ατζέντα της Ουάσιγκτον με στόχο «την κατάρρευση της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Πούτιν και Πατρούσεφ είναι πολλές ώρες μαζί, ενώ έχει αναλάβει το ρόλο του «μασέρ» του Κινέζου ηγέτη Σι Τζιπίνγκ, καθώς οι ανησυχίες του Πεκίνου ολοένα κι αυξάνονται.

Ντμίτρι Μεντβέντεφ: Ο πρώην Πρόεδρος της Ρωσίας, όταν ο Πούτιν προσπαθούσε να αλλάξει το σύνταγμα έχει την κωδική ονομασία στην γλώσσα των μυστικών υπηρεσιών «υπηρέτης». Μάλιστα ως πρόεδρος της Ρωσίας ο Μεντβέντεφ κατάφερε να πείσει και τους ξένους, αλλά και τους συμπατριώτες του ότι το σύστημα εξουσίας εκσυγχρονίστηκε. Μετά την προεδρική του θητεία ανέλαβε επί οχτώ χρόνια πρωθυπουργός και από το 2020 εκτελεί χρέη αντιπροέδρου στο πανίσχυρο Συμβούλιο Ασφαλείας της Ρωσίας. Είναι σε μόλις 57 ετών, αλλά όπως λένε οι αναλυτές της δύσης «η μοίρα του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Πούτιν». Πιθανότατα εάν δεν πάρει το δαχτυλίδι να αποσυρθεί απολαμβάνοντας την περιουσία που αποκόμισε με την ενασχόληση του με τα κοινά.

Αλεξέι Ντιούμιν: Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι κάποτε έσωσε τον Πούτιν από μία καφέ αρκούδα χρησιμοποιώντας το υπηρεσιακό του πιστόλι. Ο «σωματοφύλακας» είναι απόλυτα πιστός στον πρόεδρό του και όπως τονίζουν στις αναφορές «θα ήταν ιδανικός για να το διαδεχθεί, εξασφαλίζοντας, συγχρόνως, ότι ο μεγαλύτερος σε ηλικία πολιτικός θα μπορούσε να απολαύσει μια άνετη ζωή ως συνταξιούχος και να αποφύγει να δικαστεί στη Χάγη για εγκλήματα πολέμου». Αναδείχθηκε ως διοικητής των ειδικών δυνάμεων που έλαβαν μέρος στην επιχείρηση προσάρτησης της χερσονήσου της Κριμαίας το 2014. Δύο χρόνια αργότερα, ο Πούτιν τον διόρισε κυβερνήτη της περιφέρειας Τούλα, ενώ στη συνέχεια εξελέγη με μεγάλη πλειοψηφία.

Ντμίτρι Πατρούσεφ:  Είναι ο γιος του Νικολάι, μόλις 44 χρόνων που θεωρείται ως η «νέα αριστοκρατία» της κατασκοπίας. Εκπαιδεύθηκε στην μεγάλη ακαδημία της FSB κι έχει περάσει από την κρατική Αγροτική Τράπεζας και από  υπουργείο Γεωργίας. «Ένας κληρονομικός άρχοντας εξ ορισμού θα νοιαζόταν περισσότερο για την επιβίωσή του από όσο ένας αποτρελαμένος δικτάτορας κρυμμένος σε κάποιο υπόγειο καταφύγιο», αναφέρουν οι διαρροές των δυτικών.

 

2^ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Συνομωσία στο Κρεμλίνο

 

Όπως συμβαίνει στις αυλές όλων των καθεστώτων εξετάζεται και το σενάριο της συνομωσίας. Σε αυτό το σενάριο αναφέρεται ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν αποπέμπεται, εξουδετερώνεται ή δολοφονείται.  Τόσο ο Λένιν, όσο και ο Στάλιν πέθαναν από φυσικά αίτια, όπως και ο Μπρέζνιεφ και οι επόμενοι δύο διάδοχοί του (Αντρόποφ και Τσερνιένκο), ενώ ο τελευταίος εν ενεργεία ρώσος επικεφαλής του κράτους που δολοφονήθηκε ήταν ο τσάρος Αλέξανδρος Β΄ το 1881. Υπήρξαν, ωστόσο, ηγέτες που αποπέμφθηκαν, όπως ο Νικίτα Χρουστσόφ το 1964 και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το 1991. Να σημειωθεί ότι επισήμως έχουν καταγραφεί ελάχιστες ιστορικά συγκρούσεις μεταξύ δελφίνων στο Κρεμλίνο. Όμως ο Ουίνστον Τσόρτσιλ τις είχε περιγράψει ως «μια μάχη μπουλντόγκ κάτω από ένα χαλί».

Τρόικα ανθρώπων του Πούτιν: Περισσότερο από κάθε άλλον ο Πούτιν μοιάζει περισσότερο με τον Στάλιν, ο θάνατος του οποίου το 1953 πυροδότησε έναν αγώνα εξουσίας στο πλαίσιο του οποίου μια βραχύβια «τρόικα» διαλύθηκε με την εκτέλεση ενός από τα μέλη της, του πρώην αρχηγού της μυστικής αστυνομίας, Λαβρέντι Μπέρια. Ο Χρουστσόφ έβαλε στο περιθώριο τον Γκεόργκι Μαλένκοφ το 1955 και αναδείχθηκε αδιαμφισβήτητος ηγέτης, τόσο του Κομμουνιστικού Κόμματος, όσο και της κυβέρνησης. Έναν χρόνο αργότερα, έδωσε μια μυστική ομιλία, καταγγέλλοντας τη προσωπολατρία και αρχίζοντας, έτσι το περίφημο «ξεπάγωμα» από τα χρόνια του σταλινικού τρόμου. Σίγουρα είναι δελεαστικό να εικάζεται ότι, εάν ο Πούτιν αποπεμπόταν, εξουδετερωνόταν ή δολοφονούταν και τη θέση του καταλάμβανε μια συλλογική ηγεσία, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποκλιμάκωση του πολέμου δια αντιπροσώπων που μαίνεται μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης. «Ο πυρήνας της ελίτ είναι ενάντια στον πόλεμο. Ποτέ δεν τους άρεσε», υποστηρίζει ο Νάιτζελ Γκουλντ-Ντέιβις, πρώην πρεσβευτής της Βρετανίας στη Λευκορωσία, ο οποίος τώρα είναι ανώτερος συνεργάτης για τη Ρωσία και την Ευρασία στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. Το να εικάζεται, όμως, ποιοι θα μπορούσαν να συνωμοτήσουν κατά του Πούτιν είναι κάτι που ουδείς βάζει την υπογραφή του. Απλά σε αυτό το σενάριο μία τρόικα, η οποία θα μπορούσε να αναλάβει την διακυβέρνηση είναι οι Νικολάι Πατρούσεφ, ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, ο επικεφαλής της FSB Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ και ο υπουργός Εσωτερικών Βλαντίμιρ Κολοκόλτσεφ.

 

Μιχαήλ Μισούστιν: Το άρθρο 92.3 του ρωσικού συντάγματος ορίζει ότι σε όλες τις περιπτώσεις που ο πρόεδρος δεν είναι σε θέση να ασκήσει τα καθήκοντά του, αντικαθίσταται προσωρινά από τον πρωθυπουργό. Αυτό θέτει τον Μιχαήλ Μισούστιν αυτομάτως σε πλεονεκτική θέση για να αναλάβει καθήκοντα αρχηγού κράτους σε περίπτωση που ο Πούτιν αρρωστήσει σοβαρά ή δολοφονηθεί. Ο Μισούστιν, 56 ετών, ήταν ο επικεφαλής των φοροεισπρακτικών μηχανισμών της Ρωσίας, προτού διοριστεί πρωθυπουργός το 2020, όταν ο Πούτιν προώθησε εκείνες τις συνταγματικές αλλαγές που, ουσιαστικά, του άνοιξαν το δρόμο για να καταστεί δια βίου πρόεδρος της Ρωσίας.

Σεργκέι Σομπιάνιν: Ο δήμαρχος της Μόσχας Σεργκέι Σομπιάνιν θα μπορούσε να αναδειχθεί ως υποψήφιος για να διαδεχθεί τον Πούτιν, μόνον εάν οι διαμαρτυρίες κατά του ηγέτη του Κρεμλίνου στην πρωτεύουσα κλιμακώνονταν τόσο πολύ που δεν θα ήταν πλέον δυνατή η αντιμετώπισή τους μέσω της καταφυγής στη βία και στην καταστολή. Κατά τη διάρκεια της 12χρονης θητείας του, ο Σομπιάνιν έχει αποδείξει ότι είναι ένας διακριτικά ικανός πολιτικός, καταβάλλοντας φιλότιμες προσπάθειες για να καταστήσει τη ρωσική πρωτεύουσα πιο βιώσιμη. Ο 64χρονος δήμαρχος έχει επίσης διατελέσει κυβερνήτης της πλούσιας σε πετρέλαιο επαρχίας Τιουμέν (2001-2005), προσωπάρχης του Κρεμλίνου (2005-2008) και αναπληρωτής πρωθυπουργός (2008-2010).

 

3^Ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Λαϊκή εξέγερση

 

Αναμφίβολα η ρωσική κοινωνία πιέζεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι κυρώσεις της δύσης μπορεί να μην έχει πλήξει την ελιτ, όμως έχει φέρει τεράστια ανατροπή στην καθημερινότητα των πολιτών. Πλέον οι πολυεθνικές έχουν φύγει από την Ρωσία, ενώ η επίσκεψη σε μία ευρωπαϊκή χώρα για τους ρώσους πολίτες πρέπει να γίνει από συγκεκριμένους διαδρόμους, με συνέπεια τα έξοδα να είναι σχεδόν διπλάσια. Συν την επιστράτευση που έχει προκαλέσει ζητήματα σε όλη την Ρωσική ομοσπονδία. Προς ώρας δεν φαίνεται πως μπορεί να υπάρξει κάποια λαϊκή εξέγερση, όμως τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί σε αυτό το ρευστό κόσμο.

Αλεξέι Ναβάλνι: Αυτός που θα μπορούσε να καθοδηγήσει μία λαϊκή εξέγερση είναι ο ακτιβιστής Αλεξέι Ναβάλνι, που έχει το Know how, καθώς είχε πρωτοστατήσει στις διαδηλώσεις κατά της επιστροφής του Πούτιν στην προεδρία πριν από μία δεκαετία. Όμως εκτίει ποινή φυλάκισης και δεν είναι βέβαιο ότι μέσα από το κελί του μπορεί να καθοδηγήσει μία λαϊκή εξέγερση. Οι πιθανότητες να βρεθεί από το κελί στην προεδρία, όπως ο Νέλσον Μαντέλα, είναι ανύπαρκτες. Οι παρατηρητές μπορούν να φανταστούν ένα σενάριο στο οποίο ο Πούτιν καθαιρείται και ο επόμενος ηγέτης της Ρωσίας, προβαίνοντας σε μια κίνηση καλής θελήσεως με στόχο τη συμφιλίωση με τη Δύση, απελευθερώνει πολιτικούς κρατούμενους όπως ο Ναβάλνι, ο δημοσιογράφος Βλαντιμίρ Καρά-Μούρζα, ή ο βιντεομπλόγκερ Ίλια Γιασίν.

Μιχαήλ Χοντορκόφσκι: Ο πρώην μεγιστάνας του πετρελαίου Μιχαήλ Χοντορκόφσκι είναι ένας άλλος σφοδρός πολέμιος του καθεστώτος Πούτιν που αναμετρήθηκε με τον ρώσο πρόεδρο και ηττήθηκε, καταλήγοντας να χάσει την πετρελαϊκή αυτοκρατορία της Yukos, να φυλακιστεί για 10 χρόνια και τελικά να εξοριστεί. Το ίδρυμά του, «Open Russia», η λειτουργία του οποίου απαγορεύτηκε στη Ρωσία, συνεχίζει να πραγματοποιεί εκστρατείες υπέρ μεταρρυθμίσεων, ωστόσο ο ίδιος ο Χοντορκόφσκι δεν δείχνει να είναι πρόθυμος να οργανώσει μια θριαμβευτική επιστροφή στην πατρίδα του και να διαδραματίσει έναν ηγετικό ρόλο σε μια Ρωσία απαλλαγμένη από τον Πούτιν. Ο 59χρνος ρώσος αντιφρονών υποστηρίζει σθεναρά την αντίσταση της Ουκρανίας εναντίον της Ρωσίας, προτρέποντας πρόσφατα τη Δύση να αποστείλει επιπλέον όπλα στο Κίεβο. Ωστόσο στη Ρωσία οι μεγαλύτεροι σε ηλικία τον θυμούνται κυρίως ως έναν αδίστακτο επιχειρηματία, ο οποίος πλούτισε υπέρμετρα κατά τη χαοτική δεκαετία του 1990, όταν μια ολιγαρχία στην οποία ανήκε και ο ίδιος, κατέστησαν ξαφνικά μεγιστάνες του πλούτου μέσω παράνομων ιδιωτικοποιήσεων που στέρησαν από τον ρωσικό λαό τη σοβιετική βιομηχανική κληρονομιά του.

 

4^ο ΣΕΝΑΡΙΟ: Πραξικόπημα από στρατιωτικούς

 

Τα στρατιωτικά πραξικοπήματα στην Ρωσία είναι άγνωστα. Όμως στην Δύση εκτιμούν ότι είναι πολύ πιθανό, καθώς πηγές από την Μόσχα ισχυρίζονται ότι «ουκ ολίγοι στρατιωτικοί πιέζονται ασφυκτικά». Εξάλλου υπάρχουν πρόσωπα στη Ρωσία που θα μπορούσαν να επωφεληθούν σε μια τέτοια συγκυρία. Οι πολλές αποτυχίες των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην Ουκρανία καθιστούν εκ των προτέρων ακατάλληλους ως αξιόπιστους ηγέτες μιας στάσης του στρατού και τον υπουργό Άμυνας της Ρωσίας Σεργκέι Σοϊγκού και τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων Βαλέρι Γκερασίμοφ. Αλλά υπάρχει ένας στρατηγός που είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, σήμερα, στη Ρωσία και διαβόητος για τη βαρβαρότητά του. Ο λόγος για τον Μιχαήλ Μιζίντσεφ, ο επονομαζόμενος «χασάπης της Μαριούπολης». Ο Μιζίντσεφ ηγήθηκε της καταστροφικής πολιορκίας της ουκρανικής παραθαλάσσιας πόλης κατά την οποία περισσότεροι από 20.000 άμαχοι έχασαν τη ζωή τους.