Ψηλά από τη γέφυρα: «Ο νόμος είναι φύση»

Γράφει ο συνεργάτης μας, εξαίρετος θεατρολόγος Γιώργος Παπαγιαννάκης

«Στο δοκίμιό του ‘Η τραγωδία και ο κοινός άνθρωπος’ ο Άρθουρ Μίλλερ επιχειρεί να καταρρίψει τον μύθο ότι τον φυσικό χώρο της τραγωδίας συνιστούν αποκλειστικά ανώτερες φυλές και τάξεις και ύπατα αξιώματα. Καταρρίπτει και τη μεταφυσική διάστασή της, τονίζοντας ότι ο αντικειμενικός της στόχος δεν είναι παρά η κατάδειξη του ηθικού νόμου, κάτι καθόλου αφηρημένο ή υπερβατικό και κοινό σε όλη αδιακρίτως την κοινωνική κλίμακα.

»Στις διατυπώσεις του εμμένει στη θέση ότι η τραγωδία είναι η συνέπεια της έμφυτης τάσης του ανθρώπου να αποτιμηθεί δίκαια και η αποτυχία αυτής της διαδικασίας είναι που ξεσκεπάζει στο περιβάλλον του ανεπάρκειες και σπέρνει την οδύνη. Το πλέον ενδιαφέρον στη σύλληψή του εντοπίζεται στο πώς ταυτίζει την ‘τραγική αδυναμία’ του ανθρώπου με την ενδιάθετη τάση του να υπεραμύνεται της τιμής και της νομιμότητάς του. Εξίσου ενδιαφέρον και το πώς ‘φωτίζει’ το ζοφερό του τραγικού μέσα από την αισιόδοξη, ακατάλυτη βούληση του ανθρώπου να εκπληρώσει τη φύση του και να κατακτήσει την ελευθερία του.

»Ωστόσο, ο Μίλλερ δεν αρκείται στη μονομερή εξήγηση της τραγωδίας μέσα από τα γρανάζια του όποιου κοινωνικοπολιτικού συστήματος. Καταφεύγει στο βάθος της ιστορικής παρατήρησης και καταγραφής όχι μόνο των προσώπων αλλά και του περιβάλλοντός τους έτσι, ώστε να αναδειχθεί η οργανική σχέση αιτίας-αποτελέσματος. Αυτό ακριβώς το ενδιαφέρον του Μίλλερ για το περιβάλλον και τη θέση και τον ρόλο του ανθρώπου στην κοινότητα, αναφορά στην αρχαιοελληνική Πόλη-Κράτος, επιχειρεί να καταγράψει στο ‘Ψηλά από τη γέφυρα’.

»Το δράμα του Έντι Καρμπόνε αρχίζει με την περιχαράκωσή του σε ένα πάθος που δεν υπακούει στη φυσική λειτουργία του νόμου και καταλήγει στην τραγωδία ενός ανθρώπου, που επιζητά απεγνωσμένα την τιμή, την αξιοπρέπεια και τη θέση του, όπως εκείνος την όριζε, μέσα στην κοινότητά του.

»Αυτό το δίπολο ανάμεσα στην καταγραφή μιας ανθρωπογεωγραφίας στη διαχρονική εγκάρσια διαδρομή της, τις ζυμώσεις μέσα στους κόλπους της και την τελική εν πλήρει εκτάσει έκρηξη της τραγικότητας διαχειρίστηκε με τρόπο λιτό, ανεπιτήδευτο και χωρίς παραμορφωτικές πτυχές η Νικαίτη Κοντούρη στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. Εξίσου απέριττος αλλά ισχυρά συμβολοποιημένος ο σκηνικός χώρος (σκηνικά Γιώργος Πάτσας), ένα άτυπο ρινγκ διάσπαρτο από απειλητικούς γάντζους, που «μεταφράζουν» τα στοιχεία της αρπαγής του κεκτημένου, της μετατόπισής του, της αποστέρησης.

»Ο Γιώργος Κιμούλης αποδίδει τον κεντρικό ήρωα με την άνεση του παλαίμαχου ηθοποιού, που διατηρεί το δικαίωμα να ενδύεται μεγάλους ρόλους αλλά και ταυτόχρονα να τους ενδύει στον προσωπικό του χαρακτηριστικό υποκριτικό κώδικα, στοίχημα άλλοτε γοητευτικό κι άλλοτε οριακά λυσιτελές. Ο Έντι του, ωστόσο, παρά τους σκόρπιους υποκριτικούς περισπασμούς τού α΄ μέρους, συγκροτείται επαρκώς σε μεστή και αναγνωρίσιμη τραγική οντότητα στο δεύτερο μέρος. Η Μπέατρις της Μαρίας Κεχαγιόγλου καταφέρνει, δίπλα στην πληθωρικότητα του κεντρικού ήρωα, να περιχαρακώσει έναν προσωπικό ζωτικό υποκριτικό χώρο, ενώ η Κάθριν της Ηλιάνας Μαυρομάτη διεκπεραιώνεται με μια σχετική γλισχρότητα εκφραστικών μέσων και εσωτερικής δυναμικής. Ο Μάρκο του Στάθη Παναγιωτίδη εξαντλείται σε αμιγώς ρεαλιστικές αποχρώσεις, ενώ ο Αλέξανδρος Μαυρόπουλος διασώζει με σκηνική συναίσθηση την ισορροπία τού σαφώς πιο σύνθετου χαρακτήρα του Ροντόλφο. Στον ρόλο ενός άτυπου χορού ο δικηγόρος Αλφιέρι του Νίκου Χατζόπουλου μεταφέρει το αίσθημα επίγνωσης και της προσήμανσης του τραγικού, εκπέμποντας, χωρίς δογματισμό αλλά με στιβαρό τρόπο, θετικότητα και ορθοφροσύνη». Γιώργος Παπαγιαννάκης

Αμερική, Μπρούκλιν, δεκαετία του ’50. Ένας Ιταλός μετανάστης, ο  Έντι Καρμπόνε, εργάζεται σκληρά στο λιμάνι για να συντηρήσει τη σύζυγό του Μπέατρις και την ανιψιά της Κάθριν, την οποία μεγαλώνουν σαν δικό τους παιδί. Η άφιξη Ιταλών συγγενών τής Μπέατρις, που μπήκαν παράνομα στη χώρα αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον και φιλοξενούνται στο σπίτι τους ανατρέπει  την ισορροπία της οικογένειας. Η Κάθριν ερωτεύεται τον Ροντόλφο, τον νεαρό ξάδελφο της Μπέατρις, ξυπνώντας στην ψυχή του Έντι μια καταστροφική ζήλια, που τον ωθεί σε ακραίες συμπεριφορές.

«Ψηλά από τη γέφυρα» του Άρθουρ Μίλλερ

Εθνικό Θέατρο, Κτίριο Τσίλλερ, Κεντρική Σκηνή

Μετάφραση: Γιώργος Κιμούλης – Νικαίτη Κοντούρη
Σκηνοθεσία-διασκευή: Νικαίτη Κοντούρη
Σκηνικά-κοστούμια: Γιώργος Πάτσας
Μουσική: Σοφία Καμαγιάννη
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Επιμέλεια κίνησης: Αγνή Παπαδέλη-Ρωσσέτου
Βίντεο: Γιώργος Ζώης
Βοηθός Σκηνογράφος: Τότα Πρίτσα
Βοηθός σκηνοθέτη: Θάλεια Γρίβα

Διανομή: Γιώργος Κιμούλης, Μαρία Κεχαγιόγλου, Νίκος Χατζόπουλος, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Στάθης Παναγιωτίδης, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Κώστας Φαλελάκης, Πάρις Θωμόπουλος, Τάσος Πυργιέρης, Νικόλας Χανακούλας, Ίλια Αλγκάερ, Κώστας Κοράκης, Θάλεια Γρίβα, Γιώργος Ματζιάρης, Αναστάσης Συμεών Λαουλάκος

Μουσικός Επί Σκηνής: Χρήστος Καλκάνης
Φωτογράφος παράστασης: Μαριλένα Σταφυλίδου