ΣΕΡΒΙΑ-ΚΟΣΟΒΟ: Όχι άλλο κάρβουνο…

«Όχι άλλο κάρβουνο»  φώναζε στην ταινία «Ορατότις μηδέν» ο αείμνηστος Νίκος Κούρκουλος και πανομοιότυπα διαμορφώνεται η κατάσταση  στις σχέσεις Σερβίας και Κοσσόβου, καθώς η… ορατότητα ξαναθολώνει και το «κάρβουνο» που ρίχνουν οι αντιρρησίες απειλεί να τινάξει στον αέρα τα σχέδια εξομάλυνσης που επιδιώκει η Δύση.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Πέντε υψηλοί προσκεκλημένοι πέρασαν την περασμένη Παρασκευή τις πύλες του σερβικού  προεδρικού μεγάρου στο Βελιγράδι. Η επίσκεψη μόνο εθιμοτυπική δεν ήταν. Και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς καθώς ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς βρέθηκε στο ίδιο τραπέζι με τον Σλοβάκο διπλωμάτη Μίροσλαβ Λάιτσακ, που είναι ειδικός εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Αμερικανό αναπληρωτή βοηθό ΥΠΕΞ Γκάμπριελ Εσκομπάρ, και ακόμη τρεις συμβούλους που εκπροσωπούσαν αντίστοιχα τον πρόεδρο της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, τον καγκελάριο της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς, και την πρωθυπουργό της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι. Το κυρίως και μάλλον μοναδικό «πιάτο» αυτής της συνάντησης ήταν το πώς θα επέλθει νηνεμία στις σχέσεις του Βελιγραδίου με την Πρίστινα και επ’ αυτού οι εκπρόσωποι της άτυπης ευρωαμερικανικής διαιτησίας κόμισαν ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Τις 10 πτυχές αυτού του σχεδίου αποκάλυψε προ ημερών η σερβική εφημερίδα «Danas» («Σήμερα» στα ελληνικά), οι οποίες «πατούν» στο δίπολο απαραβίαστο συνόρων – προστασία εθνικών μειονοτήτων και  συνοψίζονται στις ακόλουθες αμοιβαίες δεσμεύσεις:

1] Η Σερβία και το Κόσοβο θα αναπτύξουν αμοιβαία κανονικές σχέσεις καλής γειτονίας στη βάση ίσων δικαιωμάτων. Και τα δύο μέρη θα αναγνωρίζουν αμοιβαία έγγραφα και κρατικά σύμβολα, συμπεριλαμβανομένων διαβατηρίων, διπλωμάτων, πινακίδων κυκλοφορίας οχημάτων και τελωνειακών σφραγίδων.

2] Ειδικά σε ό,τι αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα Σερβίας και Κοσόβου, Βελιγράδι και Πρίστινα καλούνται να διαχειριστούν ζητήματα όπως ο σεβασμός της ανεξαρτησίας, της αυτονομίας και της εδαφικής ακεραιότητας εκάστου κράτους, , το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των μη διακρίσεων, με βάση τα όσα ορίζει ο καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ.

3] Συνεχεία του προηγούμενου, τα δύο μέρη θα (πρέπει να) επιλύουν όλες τις διαφορές μεταξύ τους αποκλειστικά με ειρηνικά μέσα και θα απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας.

Οι επόμενες δύο παράμετροι του ευρω-αμερικανικού σχεδίου αφορούν την εκτός εθνικών συνόρων «συμπεριφορά» της Σερβίας και του Κοσσόβου. Συγκεκριμένα, η συμφωνία προϋποθέτει ότι κανένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεν μπορεί να εκπροσωπήσει το άλλο μέρος στη διεθνή σφαίρα ή να ενεργήσει για λογαριασμό του, καθώς επίσης και ότι η Σερβία δεν θα αντιταχθεί στην ένταξη του Κοσσόβου σε κανέναν διεθνή οργανισμό. Επιπρόσθετα, Σερβία και Κόσσοβο καλούνται να δεσμευτούν ότι θα στηρίξουν τις προσδοκίες τους να γίνουν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μετά τα προκαταρκτικά, θα έρθει η… εμβάθυνση

Τα παραπάνω πέντε σημεία αποτελούν τα… ορντέβρ της επιδιωκόμενης συμφωνίας που θα οδηγήσουν στην επόμενη πεντάδα προβλέψεων σχετικά με το πώς θα συνυπάρξουν ειρηνικά η Σερβία και το Κόσσοβο από ‘δω και στο εξής.

Αυτό ακριβώς ορίζεται, συγκεκριμένα, στο άρθρο 6 του σχεδίου που παρουσίασαν οι πέντε διπλωμάτες της Δύσης στον Αλεξάνταρ Βούτσιτς.

Ότι δηλαδή οι δύο πλευρές θα συνεχίσουν τη διαδικασία διαλόγου υπό την αιγίδα της Ε.Ε. με νέα δυναμική, που θα οδηγήσει σε μια νομικά δεσμευτική, συνολική συμφωνία για την εξομάλυνση των σχέσεων.

Σερβία και Κόσσοβο συμφωνούν ότι μελλοντικά θα εμβαθύνουν τη συνεργασία τους σχεδόν σε όλους τους τομείς (βλ. οικονομία, υγεία, αθλητισμός, Δικαιοσύνη, επιβολή νόμων αλλά και θέματα αγνοουμένων, πολιτισμός, θρησκεία, επιστήμες και τεχνολογία, τηλεπικοινωνίες, κυκλοφορίας και συνδεσιμότητα, πολιτικές περιβαλλοντικής προστασίας).

Ειδικά μνεία γίνεται, εξάλλου, στο σχέδιο Αμερικανών και Ευρωπαίων για:

>> Την εξασφάλιση κατάλληλου επιπέδου αυτοδιοίκησης της σερβικής κοινότητας που ζει στο Κόσοβο που θα συνοδεύεται από την κοινώς αποδεκτή δυνατότητα να παρέχει η Σερβία υπηρεσίες στον σερβόφωνο πληθυσμό σε συγκεκριμένους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας λήψης οικονομικής βοήθειας από το Βελιγράδι, παράλληλα με την δημιουργία απευθείας διαύλων επικοινωνίας μεταξύ της σερβικής κοινότητας και της κυβέρνησης του Κοσσόβου.

Πρόνοια υπάρχει και για τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία το επίσημο καθεστώς της οποίας στο Κόσσοβο θα κληθούν να επικυρώσουν τα δύο εμπλεκόμενα μέρη εξασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο προστασίας της σερβικής θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, σύμφωνα με τα υπάρχοντα ευρωπαϊκά πρότυπα. Τα συνολικά 10 άρθρα του σχεδίου συμπληρώνονται με τις εξής τρεις προβλέψεις:

>> Τα μέρη θα ανταλλάξουν μόνιμες διπλωματικές αποστολές, η έδρα των οποίων θα βρίσκεται όπου και η έδρα της τοπικής κυβέρνησης.

>> Η Ε.Ε. δεσμεύεται να δημιουργήσει ένα ειδικό πακέτο οικονομικής βοήθειας ώστε από αυτόν τον κουμπαρά να χρηματοδοτηθούν κοινά έργα στη Σερβία και στο Κόσσοβο που θα σχετίζονται με αναπτυξιακούς οικονομικούς τομείς όπως λ.χ. η μετάβαση στην «πράσινη» ενέργεια ή/και η συνδεσιμότητα.

>> Σερβία και Κόσσοβο θα δημιουργήσουν κοινή επιτροπή, υπό την προεδρία της ΕΕ, η οποία θα παρακολουθεί την εφαρμογή της συμφωνίας.

Αντιδράσεις και απειλή παραίτησης

Αργά το βράδυ της περασμένης Κυριακής ο Σέρβος πρόεδρος Βούτσιτς έθεσε το σχέδιο της Δύσης για την εξομάλυνση των σχέσεων της χώρας του με το Κόσσοβο υπό την κρίση του προεδρείου του Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος (SNS), του οποίου ηγείται, λέγοντας μεταξύ άλλων ότι ήταν οι πιο δύσκολες διαπραγματεύσεις που έκανε ποτέ. Μετά όμως έγινε του… Κοσσόβου! Αιτία, η άρνηση πολλών στελεχών να αποδεχτούν την πρόταση και το αίτημά τους να αποχωρήσει το Βελιγράδι από τις διαβουλεύσεις. Οι διαρροές από τη συνεδρίαση θέλουν τον Βούτσιτς να απειλεί –εμφανώς εκνευρισμένος από την εξέλιξη– με παραίτηση, εκθέτοντας στους συνομιλητές του τις συνέπειες που εκτιμά ότι θα έχει για τη Σερβία ενδεχόμενη απόρριψη του προτεινόμενου σχεδίου. «Εάν κάποιος νομίζει ότι μπορεί να κυβερνήσει καλύτερα τη Σερβία, θα αποσυρθώ» φέρεται να είπε και συνέχισε:

«Εάν κάποιος πιστεύει ότι είναι προτιμότερο να καταστραφεί οικονομικά η χώρα, τότε παραδίδω την διακυβέρνηση σε όποιον είναι εξυπνότερος από εμένα».