Στην αμερικανική «τσαντίλα» για την Άγκυρα ποντάρει η Αθήνα

«Ήσυχο καλοκαίρι, όταν έχεις ως γείτονες τους Τούρκους και ειδικά με τον Ερντογάν να είναι πιεσμένος και στο εσωτερικό, δεν προβλέπεται». Με αυτήν τη φράση διπλωματικοί κύκλοι σχολίαζαν τον Ιούνιο τις δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Τούρκου Προέδρου για ήσυχο καλοκαίρι δίχως εντάσεις, μετά τη συνάντησή τους στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, στις Βρυξέλλες.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Πριν συμπληρωθούν 60 ημέρες όντως οι διπλωμάτες που ήταν επιφυλακτικοί, όπως και ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, που είχε εκφράσει την ίδια γνώμη, δικαιώθηκαν.

Διότι μπορεί οι Τούρκοι να μην έβγαλαν πλοία στο Αιγαίο και απλά κατήγγειλαν στον ΟΗΕ τη στρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου από την Ελλάδα (ως παραβίαση της συνθήκης της Λωζάννης), αλλά αποφάσισαν να υπάρξει άλλο ένα θερμό καλοκαίρι. Αυτήν τη χρονιά στην Κύπρο. Τόσο με το άνοιγμα της περίκλειστης περιοχής των Βαρωσίων στην Αμμόχωστο, όσο και με την απειλή για τούρκικα ερευνητικά πλοία στα κυπριακά οικόπεδα. Ταυτόχρονα η ρητορική συνεχίζεται και ο κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν, ο ακροδεξιός ηγέτης των Γκρίζων Λύκων, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, δήλωσε πως «η Κύπρος ήταν και θα παραμείνει τούρκικη».

Όπως, λοιπόν, γίνεται αντιληπτό, η Αθήνα για μία ακόμη φορά θα πρέπει να διαχειριστεί μία πραγματικά δύσκολη κατάσταση, καθώς ο Ερντογάν το πιθανότερο είναι να άνοιξε τη βεντάλια και ό,τι του κάτσει. Οι ανοικτές πληγές του Τούρκου Προέδρου είναι κατ’ αρχάς το ρωσικό οπλικό σύστημα S-400. Εν συνεχεία υπάρχει η Συρία, το Βόρειο Ιράκ, η Κύπρος, το Αιγαίο και η Λιβύη. Σε όλα τα μέτωπα ο Ερντογάν έχει απλωμένο τραχανά και τα συμφέροντά του δεν συμπίπτουν με αυτά των Αμερικανών. Οπότε ο Τούρκος Πρόεδρος θεωρεί ότι θα μπει έτσι σε ένα ανατολίτικο παζάρι. Κάπου θα αναγκαστεί να κάνει πίσω, αλλά όπως λένε οι γνωρίζοντες κάτι θα του κάτσει.

Η Αθήνα και η Λευκωσία πρακτικά καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα σε μια προσπάθεια η οποία στηρίζεται από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. για εξομάλυνση των σχέσεων και στις διαρκείς τουρκικές προκλήσεις σε σειρά μετώπων. Εν ολίγοις, μέχρι το περιβόητο συνυποσχετικό για πιθανή προσφυγή στη Χάγη, ο δρόμος είναι πολύ μακρύς και γεμάτος παγίδες. Και σίγουρα αβέβαιος, καθώς οι Τούρκοι μπορεί το Σάββατο το βράδυ να λένε «ναι», αλλά όταν ξυπνήσουν την Κυριακή το πρωί να υπογράψουν «όχι».

Κατ’ αρχάς, το Κυπριακό έχει ακόμα αρκετά επεισόδια προτού έλθει ο Σεπτέμβριος και η γενική συνέλευση, όπου θα τεθεί ανοιχτά ζήτημα προοπτικής επίλυσης του ζητήματος. Αν και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατόπιν των πιέσεων από ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία αλλά και Ινδία, προχώρησε σε μια καταδικαστική δήλωση για τις ανακοινώσεις Ερντογάν από τα Κατεχόμενα, τίποτα δεν άλλαξε.

 Οι φρεγάτες στην Κρήτη

Αν και η κατάσταση δεν θυμίζει σε τίποτα το θερμό καλοκαίρι του 2020, από την Άγκυρα εκπέμπονται διάφορα αντιφατικά σήματα, τα οποία είναι όλα επικεντρωμένα στα νότια της Κρήτης. Ήδη η κίνηση των Τούρκων να στείλουν προ ημερών φρεγάτα σε επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, με τον ισχυρισμό ότι η επιχείρηση λάμβανε χώρα σε περιοχή του τουρκολιβυκού μνημονίου, δεν είναι για να την ξεπερνάμε ελαφρά τη καρδία.

Ειδικά μετά τις εξελίξεις στη γειτονική –με τη Λιβύη– Τυνησία, όπου ο Πρόεδρος της χώρας Καΐς Σαγέντ με τη βοήθεια του στρατού απέλυσε τον πρωθυπουργό και ανέστειλε τη λειτουργία της Βουλής, που ελεγχόταν από το Ισλαμικό κόμμα Εναχντά (παρακλάδι των Αδελφών Μουσουλμάνων τους οποίους περιθάλπει –προφανώς με ανταλλάγματα– ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν). Και η περίπτωση της Τυνησίας θυμίζει το πώς ο Αλ Σίσι εκδίωξε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους του Μόρσι από την εξουσία στην Αίγυπτο.

Νωρίτερα άλλο τουρκικό πλοίο έπλεε στην περιοχή ανάμεσα στην Κρήτη και την Κάσο, προκειμένου να παρακολουθήσει αν τελικά το μισθωμένο από Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ ερευνητικό σκάφος «Nautical Geo» πλεύσει προς τα ανατολικά. Το τουρκικό πλοίο παρέμεινε στην περιοχή για αρκετές ημέρες.

Πάντως, η Ελλάδα νιώθει ικανοποίηση, καθώς σε διπλωματικό επίπεδο φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος, αλλά αυτό ακόμη δεν εξαργυρώνεται. Δηλαδή, να αναγκαστούν οι γείτονες να σταματήσουν «τις μαγκιές», που λέει και ο λαός. Απλά όλοι αναγνωρίζουν τον τούρκικο αναθεωρητισμό. Πέρα από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, χώρες όπως το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και η Αίγυπτος, με τη στάση τους επιβεβαίωσαν την άριστη συνεργασία με την Ελλάδα. Η Αίγυπτος, μάλιστα, διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο και στην απόφαση που ελήφθη από την 44η Σύνοδο Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς τής UNESCO που, εμμέσως πλην σαφώς, επέκρινε σφοδρότατα την Άγκυρα για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας σε τεμένη.

 Τι θέλουν οι Αμερικανοί

Αλλά και στην Ουάσιγκτον είναι αντιληπτό ότι ο μόνος τρόπος για να γίνει κατανοητή η δυσαρέσκεια των ΗΠΑ για την Τουρκία είναι να σφίξουν και άλλο οι κυρώσεις στους εξοπλισμούς. Οι σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα δεν είναι καλές, αλλά την ίδια στιγμή οι Αμερικανοί ψάχνονται. Με το βλέμμα στραμμένο στην Κίνα, αναζητούν τρόπο να κλείσουν μέτωπα ώστε να έχουν ηρεμία να διαχειριστούν την πρόκληση εξ Ανατολών.

Το βασικό «αγκάθι» στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας παραμένουν οι S-400 και όχι το Κυπριακό, ή τα ελληνοτουρκικά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρονται όμως πολύ πιο ενοχλημένες με την Άγκυρα και τη στάση της καθώς θεωρούν ότι τα drone Bayraktar ΤΒ2 –που οι Τούρκοι μετέφεραν ήδη στο Λευκόνοικο– είναι ένα ζήτημα αντίστοιχης μορφής αλλά και σοβαρότητας με εκείνο της αγοράς από την Έγκυρα των ρωσικών S-400. O λόγος είναι πως ο εγκέφαλος του συστήματος των drones αυτών είναι κινεζικής κατασκευής και το Πεντάγωνο φοβάται ότι η Τουρκία μπορεί να «παίξει» στη Μεσόγειο περνώντας πληροφορίες στο Πεκίνο με ανταλλάγματα.

Αυτά τα παιχνίδια του Ερντογάν ο Τούρκος αναλυτής Οζτούρκ Γιλμάζ τα κρίνει ως επικίνδυνα, επιμένοντας πως «η συσσώρευση αμερικανικών δυνάμεων στο ελληνικό έδαφος, στοχεύει στον έλεγχο του Αιγαίου υπέρ της Ελλάδας». Μιλώντας στο CNN Turk, ο Γιλμάζ εμφανίστηκε βέβαιος πως οι ΗΠΑ θα αποδυναμώσουν τη στρατιωτική βάση που βρίσκεται στο Ιντσιρλίκ της Ν.Α. Τουρκίας, μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον προς την Ελλάδα. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής καταρχήν εδώ θα ελέγχουν το Αιγαίο. Θα το ελέγχουν υπέρ της Ελλάδας και εκείνη τη βάση θα τη διευρύνει ακόμη περισσότερο». Όσον αφορά τις παλαιές και νέες αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα, ο Τούρκος αναλυτής σχολίασε καυστικά πως: «Θα χρησιμοποιηθούν περισσότερο εναντίον μας και λιγότερο κατά της Ρωσίας».