Στο μικροσκόπιο τα νέα δεδομένα στην Τουρκία

Ο φονικός σεισμός στην Τουρκία, οι δεκάδες χιλιάδες νεκροί και η ολική καταστροφή πολλών περιοχών προς ώρας δείχνει πως άλλαξε τα δεδομένα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Της Ευαγγελίας Τζαβάρα

Η άμεση ανταπόκριση της Ελλάδας με την αποστολή της ΕΜΑΚ, αλλά και τεράστιας ανθρωπιστικής βοήθειας, ανάγκασε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να κάνει αρκετά βήματα πίσω και βάλει στο συρτάρι τις απειλές για «μία νύχτα ξαφνικά». Και πώς να συνεχίσει αυτές τις απειλές, όταν η Παγκόσμια Τράπεζα σε τελευταία της εκτίμηση ανεβάζει τις καταστροφές στην Τουρκία στο ύψος των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ένα νούμερο που προκαλεί ίλιγγους και είναι αμφίβολο εάν η γειτονική χώρα μπορεί να ανταποκριθεί δίχως την βοήθεια από την δύση.

Όπως κατανοεί και ο πλέον αδαής με τις πολιτικές εξελίξεις αυτή η βοήθεια δεν θα γίνει δίχως ανταλλάγματα. Και ο καθένας μπορεί να καταλάβει κι ενώ ζούμε εποχές ψυχρού πολέμου μετά την ρωσική εισβολή και το πόλεμο στην Ουκρανία, ότι στόχος της δύσης είναι να κόψει τον δίαυλο Άγκυρας-Μόσχας.

Από την πλευρά μας επισήμως ισχύει τα όσα είχε πει ο Νίκος Δένδιας στον Άντονι Μπλίνκεν στις 21 Φεβρουαρίου ότι «η Ελλάδα δεν βοήθησε την Τουρκία περιμένοντας ανταλλάγματα». Όμως η αλήθεια είναι σαφώς διαφορετική, όπως είχε προτείνει τότε ο αμερικανό υπουργός Εξωτερικών. Ότι δηλαδή είναι αναγκαία η επανέναρξη ενός διαλόγου σε ήπιους τόνους.

Με το ερώτημα όλων – ακόμα και αν κάποιοι το χαρακτηρίζουν πρώιμο – το αν η αλληλεγγύη και από τις δύο πλευρές που προκάλεσε αλλαγή κλίματος και επέβαλε να σιγήσουν οι απειλές και η πολεμική ρητορική μπορεί να δημιουργήσει το έδαφος ώστε «στρωθεί» και ένα τραπέζι διαλόγου ώστε να μην χαθεί το μομέντουμ. Η αφορμή για μία πρώτη συζήτηση για το πώς μπορεί να προχωρήσουν οι δύο πλευρές στο να ζεστάνουν ξανά τις μηχανές του διαλόγου, φαίνεται να δόθηκε στην Ντόχα, όπου πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τις Λιγότερο Ανεπτυγμένες Χώρες. Την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο υφυπουργός Εξωτερικών για την Οικονομική Διπλωματία και την Εξωστρέφεια, Κώστας Φραγκογιάννης, ενώ εκ μέρους της Άγκυρας στη Διάσκεψη μετείχε ο τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

Στο περιθώριο της διάσκεψης Τσαβούσογλου και Φραγκογιάννης συναντήθηκαν και σύμφωνα με πληροφορίες στο επίκεντρο της συζήτησης τους βρέθηκαν οι εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων σε Τουρκία και Ελλάδα και η επανέναρξη της θετικής ατζέντας η οποία είχε αναβληθεί το καλοκαίρι του 2022. Η θετική ατζέντα περιλαμβάνει 25 θεματικές, σε οικονομικούς, επιχειρηματικούς και εμπορικούς κλάδους των δύο χωρών και θεωρείται ίσως το πλέον «ανώδυνο» τραπέζι διαλόγου, αφού δεν εμπεριέχει ζητήματα εθνικής φύσεως.

Νέα δεδομένα στην Τουρκία

Βέβαια τα πάντα μπορούν να αλλάξουν, καθώς και στις δύο χώρες σε λίγες εβδομάδες θα στηθούν κάλπες. Και εάν για την Ελλάδα το φαβορί είναι η Νέα Δημοκρατία, στην Τουρκία δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα. Ο συνήθως ηττημένος στις εκλογικές αναμετρήσεις Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου θα είναι ο αντίπαλος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Όμως τώρα έχοντας στο πλευρό του-εκτός των άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης-και τους δύο δημάρχους Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου και Άγκυρας, Μανσούρ Γιαβάς φαίνεται ότι ξεκινάει την κούρσα ως το απόλυτο φαβορί, όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις, που του δίνουν αέρα ακόμη και 13 ποσοστιαίων μονάδων. Οι δύο δήμαρχοι είναι οι πιο δημοφιλείς πολιτικοί στην Τουρκία και το γεγονός ότι συμπαρατάχθηκαν δίχως αστερίσκους στο πλευρό του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου φαίνεται ότι μπορεί να φέρει την ανατροπή στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας μετά από μία εικοσαετία αδιαμφισβήτητης κυριαρχίας του Ερντογάν.

Η δύση επισήμως μπορεί να μην έχει πάρει θέση, αλλά με τον δικό της τρόπο κλείνει το μάτι στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Τουρκία. Πληροφορίες αναφέρουν ότι μετά την αποχώρηση της Ακσενέρ από την αντιπολιτευτική συμμαχία, υπήρξε παρέμβαση από το λόμπι των κατασκευαστικών εταιρειών της Τουρκίας, οι οποίες έχουν άριστες σχέσεις με τον αμερικανικό παράγοντα. Έτσι η Ακσενέρ επέστρεψε στην συμμαχία, όταν ο Κιλιτσντάρογλου ανακοίνωσε ότι θα αξιοποιήσεις ως αντιπροέδρους τους δύο δημάρχους.

Η ελληνική διπλωματία προσπαθεί να μείνει αμέτοχη και το κυριότερο ψύχραιμη, αλλά εξετάζει όλα τα ενδεχόμενα της επόμενης ημέρας. Σε περίπτωση νίκης του Κιλιτσντάρογλου είναι πολύ πιθανό να αξιοποιηθούν σε κυβερνητικές θέσεις, δύο εκ των ηγετών της αντιπολίτευσης, ο Αλί  Μπαμπατζάν και ο Αχμέτ Νταβούτογλου. Και οι δύο έχουν περάσει από κυβερνητικές θέσεις επί ημερών Ερντογάν, αλλά έφυγαν, όταν ο Τούρκος πρόεδρος αποφάσισε να μετατραπεί σε σουλτάνο. Ο Μπαμπατζάν ήταν ο υπουργός που οδηγούσε την Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Βρυξέλλες τον θεωρούν έμπιστο συνομιλητή. Ανάλογη γνώμη υπάρχει και για τον Νταβούτογλου, ο οποίος έχει θητεύσει και ως πρωθυπουργός, αλλά και ως υπουργός Εξωτερικών. Ένας επίσης συμπαθής στην δύση πολιτικός.

Μάλιστα τις τελευταίες ώρες υπάρχουν πληροφορίες από την άλλη όχθη του Ατλαντικού, ότι σε περίπτωση νίκης του Κιλιτσντάρογλου, οι ΗΠΑ σε ένδειξη καλής θέλησης θα δώσουν τα F-16 στην Τουρκία με αντάλλαγμα να αποθηκεύσει και να θέσει υπό ΝΑΤΟικο έλεγχο τα ρωσικά οπλικά συστήματα (S-400) που έχει προμηθευθεί ο Ερντογάν από την Μόσχα. Εάν συμβεί αυτή η εξέλιξη, τότε ίσως η Ελλάδα θα πρέπει να δει από διαφορετικό πρίσμα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Και το κυριότερο να αντιμετωπίσει τις τουρκικές διεκδικήσεις από άλλη οπτική γωνία, καθώς ο Νταβούτογλου, για παράδειγμα, ως υπουργός Εξωτερικών διακρίθηκε για το μειλίχιο ύφος του και την ηπιότητα του, κάτι που η δύση το αντιλαμβάνεται διαφορετικά. Δεν εκνευρίζει για παράδειγμα του εταίρους μας όπως πολλάκις έχει γίνει και με τον ίδιο τον Ερντογάν και τον Τσαβούσογλου, που το μπρουτάλ στυλ τους ενοχλεί.

Όμως και ο Κιλιτσντάρογλου μπορεί σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής να έχει μια πιο ήπια και προβλέψιμη προσέγγιση απέναντι στη Δύση, καθώς δεν θα ενεργήσει μονομερώς, αλλά μέσω θεσμών, όμως αρκετές φορές στο παρελθόν μέμφθηκε τον Ερντογάν ότι επιτρέπει στην Ελλάδα να κατέχει τουρκικά νησιά. Συγκεκριμένα, το 2017 ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είχε προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων με τις εξοργιστικές δηλώσεις του για τη χώρα μας. «Η Ελλάδα έχει καταλάβει 18 νησιά του Αιγαίου, συν μία βραχονησίδα. Ο Έλληνας υπουργός Άμυνας μου απάντησε ”Έλα και πάρ’ τα” (μολών λαβέ). Θα έρθω το 2019 και θα πάρω όλα αυτά τα νησιά. Γιατί το λέω, ξέρετε; Αυτά τα έλεγαν μία περίοδο και για την Κύπρο, ”Μολών λαβέ”. Και ο αείμνηστος Ετζεβίτ τι έκανε; Πήγε και την πήρε», είχε πει τότε ο Κιλιτσντάρογλου.