ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ 27 ΤΗΣ Ε.Ε.: Οι εξαιρέσεις και η… λεξούλα που έφεραν τον λευκό καπνό για το αέριο

«Αυτό δεν ήταν μια αδύνατη αποστολή! Οι υπουργοί κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου ενόψει του ερχόμενου χειμώνα».

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Με αυτό το τιτίβισμα των μόλις 23 λέξεων στο Twitter ανακοίνωσε η τσεχική προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης το πρωί της περασμένης Τρίτης τον λευκό καπνό που βγήκε από την καμινάδα του ευρωπαϊκού κονκλαβίου αναφορικά με το εγκριθέν σχέδιο ενεργειακής προστασίας που είχε καταθέσει μέρες πριν η Κομισιόν.

Η… ψυχούλα τους, βέβαια, το ξέρει στις Βρυξέλλες πόσο δυνατή ήταν τελικά η αποστολή που εξετελέσθη, καθώς παρά τον ρωσικό εκβιασμό (σ.σ. σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, αν οι ροές φυσικού αερίου από τη Ρωσία σταματούσαν ολοκληρωτικά, από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα έλλειπαν 45 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν ήταν διατεθειμένες να δώσουν γη και ύδωρ στις Βρυξέλλες.

Όπως χαρακτηριστικά γράφαμε την προηγούμενη εβδομάδα στην «Α», είχε βρει τοίχο το αρχικό ευρωσχέδιο μείωσης της χρήσης αερίου στη Γηραιά Ήπειρο κατά 15% έως την επόμενη άνοιξη που είχε δημοσιοποιήσει η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ως αντίδοτο στο κλείσιμο της στρόφιγγας του πολύτιμου ενεργειακού καυσίμου από τη Μόσχα. Κάτι λιγότερο από τις μισές χώρες-μέλη της Ε.Ε. των 27 (ανάμεσά τους και η Ελλάδα) εξέφρασαν ανοιχτά τις διαφωνίες και εν τέλει τις απορριπτικές αποφάσεις τους, εξηγώντας ότι το προ δεκαημέρου προτεινόμενο σχέδιο ήταν αναποτελεσματικό αλλά και δίχως τη «νομιμοποίηση» που του προσέδιδε μια διαβούλευση που δεν έγινε.

Τι άλλαξε

Τι άλλαξε, λοιπόν, από την προηγούμενη εβδομάδα μέχρι σήμερα και κάμφθηκαν οι διαφωνίες των «ανταρτών» κρατών-μελών; Μία κρίσιμη λέξη! Συγκεκριμένα, αντί της ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ που προέβλεπε σε κάποια σημεία του το αρχικό σχέδιο της Κομισιόν, στη βελτιωμένη βερσιόν του προβλέπεται ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΗΣ μείωση κατά 15% της κατανάλωσης φυσικού αερίου από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. κατά την περίοδο από την 1η Αυγούστου 2022 ως την 31η Μαρτίου του 2023.

Το επόμενο που κάλμαρε τους διαφωνούντες ήταν η θέσπιση αρκετών εξαιρέσεων, όπως για παράδειγμα αυτή που πέτυχε η χώρα μας, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία σύμφωνα με την οποία σε περίπτωση που υπάρξει έκτακτη ανάγκη στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, οι εν λόγω χώρες μπορούν να εξαιρεθούν από τον υπολογισμό οι ποσότητες φυσικού αερίου που χρησιμοποιούνται από μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, κρίσιμες για την ευστάθεια του συστήματος. Κρίσιμη λεπτομέρεια: πριν «γευτούν» τη συγκεκριμένη εξαίρεση οι παραπάνω χώρες θα πρέπει να τεκμηριώσουν ΑΠΟΛΥΤΑ την αναγκαιότητα χρήσης των μονάδων φυσικού αερίου και αφού λάβουν το «ΟΚ» της Κομισιόν, τότε θα… ξεγλιστρήσουν.

Στο χαρτί της συμφωνίας καταγράφηκαν, επιπρόσθετα, κι άλλες εξαιρέσεις –«αιτήματα παρέκκλισης» τα αναφέρει κομψά το Συμβούλιο της Ε.Ε.– οι οποίες προβλέπουν:

 >>Το δικαίωμα των κρατών-μελών να μπορούν να ζητήσουν παρέκκλιση στην περίπτωση που έχουν υπερβεί τους στόχους τους αναφορικά με την αποθήκευση αερίου, εάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο ως προϊόν εφοδιασμού για ζωτικές βιομηχανίες ή εάν η κατανάλωσή τους έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 8% το προηγούμενο έτος σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τελευταίων πέντε ετών. Το σημείο αυτό αποτελεί το δεύτερο ελληνικό κέρδος, καθώς Αθήνα αιτήθηκε και πέτυχε να επιτρέπεται ο υπολογισμός της μείωσης κατανάλωσης φυσικού αερίου σε ποσοστό 15% λαμβάνοντας ως βάση όχι τον μ.ο. της τελευταίας πενταετίας, αλλά την προηγούμενη χρονιά και συγκεκριμένα το διάστημα από 1 Αυγούστου 2021 έως 31 Μαρτίου 2022.

Η εξαίρεση αυτή περιορίζει την υποχρέωση για μείωση της κατανάλωσης στο 15% (7,5 τεραβατώρες) αντί να… αγκομαχάει να μειώσει την κατανάλωση κατά 24% που θα της αναλογούσε βάσει του μ.ό. των τελευταίων 60 μηνών.

 >>Τη δυνατότητα απαλλαγής από τις υποχρεωτικές μειώσεις του αερίου εκείνων των κρατών-μελών που δεν είναι διασυνδεδεμένα με τα δίκτυα αερίου άλλων κρατών-μελών, καθώς δεν θα είναι σε θέση να ελευθερώσουν σημαντικούς όγκους αερίου αγωγών προς όφελος άλλων εταίρων. Τέτοιες χώρες είναι για παράδειγμα η Κύπρος, η Μάλτα και η Ιρλανδία που δεν θα χρειάζεται να αποθεματοποιούν ποσότητες αερίου, αφού τα συστήματα διανομής τους δεν συνδέονται απευθείας με εκείνα άλλων κρατών-εταίρων.

>>Την απαλλαγή από την υποχρεωτικότητα της μείωσης του αερίου όσων κρατών-μελών τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι συγχρονισμένα με το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και τα οποία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο για την παραγωγή ρεύματος. Εκτιμάται ότι με τον τρόπο αυτό αποτρέπεται ο κίνδυνος κρίσης εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια.

>>Το δικαίωμα των κρατών-μελών να μπορούν να ζητήσουν παρέκκλιση από τον στόχο προκειμένου να προσαρμόσουν τις υποχρεώσεις τους για μείωση της ζήτησης, εάν διαθέτουν περιορισμένες διασυνδέσεις με άλλα κράτη-μέλη, εφόσον μπορούν να αποδείξουν ότι οι εξαγωγικές δυνατότητες των γραμμών διασύνδεσής τους ή η εγχώρια υποδομή υγροποιημένου φυσικού αερίου τους χρησιμοποιούνται για τη διοχέτευση αερίου σε άλλα κράτη-μέλη στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην κρίσιμη έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε. η πρόταση της Αθήνας να εκκινήσει η συζήτηση για ένα καινούργιο πανευρωπαϊκό μοντέλο στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας έτυχε της στήριξης της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Ρουμανίας και της Κύπρου. Για την ιστορία να πούμε ότι το Λουξεμβούργο και η Δανία ήταν οι δύο χώρες που εξέφρασαν τις αντιρρήσεις τους, υποστηρίζοντας ότι θα ήταν ρίσκο να διακινδυνευτεί το υφιστάμενο μοντέλο του συστήματος της αγοράς.

Παρέμεινε το ΕU Alert

Σε ό,τι αφορά, εξάλλου, τη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπή να κηρύξει ΕU Alert η αρχική πρόβλεψη δεν άλλαξε, καθώς σε περίπτωση σοβαρής έλλειψης αποθήκευσης φυσικού αερίου ή εξαιρετικά υψηλής ζήτησης φυσικού αερίου, ο ενισχυμένος μηχανισμός συναγερμού δύναται να ενεργοποιηθεί, με τη θέσπιση ενός υποχρεωτικού στόχου μείωσης 15% ώστε να υπάρξει εξοικονόμηση και να δημιουργηθούν στρατηγικά αποθέματα.

Τέλος, βάσει των όρων της τροποποιημένης συμφωνίας, οι δεσμευτικοί στόχοι για την εξοικονόμηση αερίου θα επιβάλλονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και όχι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Κατά τα λοιπά η λογοδοσία των κρατών στο μητροπολιτικό κέντρο των Βρυξελλών δεν παύει να υπάρχει ούτε στην εγκριθείσα την περασμένη Τρίτη εκδοχή του ευρωπαϊκού σχεδίου. Κι αυτό διότι τα κράτη-μέλη καλούνται να επικαιροποιούν τα έκτακτης ανάγκης εθνικά σχέδιά τους, στα οποία θα καθορίζονται τα μέτρα μείωσης της ζήτησης που σχεδιάζουν και θα υποβάλλουν τακτικά εκθέσεις στην Επιτροπή σχετικά με την πρόοδο των σχεδίων τους.

Η στάση της Γερμανίας

Χωρίς να χοροπηδάνε από τη χαρά τους στο Βερολίνο και εκφράζοντας τις ανησυχίες τους για τις εξαιρέσεις που υιοθετήθηκαν οι Γερμανία ποίησε την ανάγκη φιλοτιμία (σ.σ. η Γερμανία είναι μία από τις χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο) και εμφανίστηκε στο Συμβούλιο της Ευρώπης να υποστηρίζει με θέρμη το νέο ανανεωμένο σχέδιο μείωσης της κατανάλωσης αερίου. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Ρόμπερτ Χάμπεκ, υπουργού Οικονομικών Υποθέσεων και Προστασίας του Κλίματος της Γερμανίας, ο οποίος σημείωσε: «Υπάρχουν πολύ συμβιβασμοί στο κείμενο τώρα. Αυτός είναι ο τρόπος που λειτουργεί η Ευρώπη. Το πρόβλημα που θα μπορούσε να προκύψει είναι ότι οι εξαιρέσεις δημιουργούν πολλή γραφειοκρατία έτσι ώστε να είμαστε πολύ αργοί σε καιρό κρίσης. Αυτός είναι ένας κίνδυνος». Συμπλήρωσε, όμως, ο Χάμπεκ ότι «οι ίδιες οι εξαιρέσεις είναι λογικές και μπορούν να εξηγηθούν. Είναι ένα σημαντικό επόμενο βήμα. Δείχνει ότι η Ευρώπη μένει ενωμένη, η Ευρώπη μπορεί να βρει ενότητα στέλνοντας ένα μήνυμα, την ημέρα που οι ροές έχουν μειωθεί ακόμη 20%, στον Πούτιν και τη Ρωσία ότι δεν θα μας χωρίσετε. Αυτό είναι το σημαντικό μήνυμα».