Tο μνημόνιο δεν άφησε μόνο πληγές

Όποιος πιστεύει ότι όλα στη ζωή είναι «άσπρο μαύρο» μάλλον συγχέει την πραγματικότητα με την κινηματογραφική μυθοπλασία. Η πραγματικότητα λέει για παράδειγμα ότι η τετραετής επέλαση της τρόικας στο ελληνικό Δημόσιο ναι μεν έχει φορτώσει τη ζυγαριά με περισσότερα αρνητικά από θετικά, ωστόσο αυτή δεν γέρνει μονόπλευρα….

Του Γιάννη Συμεωνίδη

Υπό αυτό το πρίσμα, η «Α» ζήτησε από ανθρώπους που ασχολούνται εδώ και χρόνια με τη δημόσια διοίκηση να αξιολογήσουν τι άλλαξε προς το χειρότερο και τι προς το καλύτερο από την ημέρα που άρχισε η εφαρμογή του πρώτου μνημονίου.

Ο καθηγητής Διοικητικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αντώνης Μακρυδημήτρης διακρίνει –μιλώντας στην εφημερίδα μας– έναν «τραυματισμένο» εκσυγχρονισμό. Γι’ αυτό και αναρωτιέται αν θα επιβιώσει, πόσω μάλλον όταν η χώρα μας αντιγράφει, στα τυφλά, μοντέλα από το εξωτερικό: «Το έλατο δεν φυτεύεται στην άμμο, αλλά όπου υπάρχει γόνιμο έδαφος. Επί πολλά χρόνια στον ελεύθερο βίο μας δεν καταφέραμε να εκσυγχρονίσουμε το κράτος. Ενώ αποκτήσαμε μια δημοκρατία που λειτουργεί σχετικώς ομαλά, η ποιότητα του Δημοσίου υστέρησε.Αυτό είχε ως συνέπεια να εξακολουθεί να υπάρχει το πελατειακό σύστημα και να δημιουργηθεί ένας ογκώδης, πολυδάπανος δημόσιος τομέας», αναφέρει χαρακτηριστικώς ο πολύπειρος πανεπιστημιακός.

 «Έγινε απότομα, θα είναι βιώσιμος;»

Η δημοκρατία μας έφτασε στο μεγάλο δίλημμα αν θα μπορούσε να ανατρέψει τα κακώς κείμενα στο Δημόσιο με ομαλά βήματα ή με έναν βίαιο και ραγδαίο τρόπο. Το μνημόνιο επιβλήθηκε τόσο απότομα, που δεν είχαμε χρόνο να το σκεφτούμε. «Όσο θετικές κι αν ήταν οι διάφορες μεταρρυθμίσεις τής τελευταίας τετραετίας, όπως η εξοικονόμηση δαπανών, η εκλογίκευση στις λειτουργικές δράσεις, η τυποποίηση διαδικασιών, η μεγαλύτερη εξωστρέφεια, το μεγάλο μειονέκτημα είναι πως αυτός ο εκσυγχρονισμός τελείται υπό εξωτερική πίεση.

Και το ερώτημα είναι πόσο θα είναι βιώσιμος όταν φύγει η άμεση εποπτεία ή όταν υπάρξει κυβερνητική μεταβολή. Επιχειρήθηκε, επίσης, να μειωθεί το κράτος με οριζόντιες λύσεις και με μέτρα που έδειχναν να είναι ερασιτεχνικά ή ευθέως αντισυνταγματικά, όπως η εφεδρεία, κι έτσι χάθηκε πολύτιμο προσωπικό», παρατηρεί ο κ. Μακρυδημήτρης.

Τι γίνεται, όμως, από εδώ και πέρα; Αρκετοί εκτιμούν πως οι όποιες εκσυγχρονιστικές προσπάθειες θα ευδοκιμήσουν μόνο αν έχουν τη συναίνεση του ελληνικού λαού. Την ίδια ώρα, προσθέτουν πως ναι μεν το κράτος είναι ογκώδες και πελατειακό, αλλά αν ακολουθείτο μια αμφίπλευρη στρατηγική μέσω της πάταξης και της φοροδιαφυγής θα μπορούσαν να περιοριστούν οι αρνητικές συνέπειες στη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων.

Με αυτήν την άποψη συμφωνεί και ο κ. Μακρυδημήτρης, ο οποίος δίνει έμφαση στην εφαρμογή της αρχής της απόλυτης αξιοκρατίας σε κάθε μορφή διαχείρισης του προσωπικού, όχι μόνο στις προσλήψεις αλλά και στις προαγωγές, οι οποίες εξακολουθούν να μην είναι αξιοκρατικές.

«Πρέπει να ξαναδούμε πολύ σοβαρά την αποκέντρωση και την αυτοδιοίκηση, γιατί το σύστημα είναι σήμερα δαιδαλώδες κι ευνοεί τη διαφθορά. Οφείλουμε, επίσης, να προχωρήσουμε σε πολύ περισσότερες αποκρατικοποιήσεις και τους δημόσιους οργανισμούς να διοικούν εγνωσμένης αξίας μάνατζερ κι όχι ερασιτέχνες αποτυχημένοι πολιτευτές, όπως συμβαίνει σήμερα», σημειώνει με νόημα ο κ. Μακρυδημήτρης.

 «Στα θετικά η χρήση ηλεκτρονικών εφαρμογών»

Από την πλευρά του ο Νίκος Λένος, διευθυντής του υπουργείου Πολιτισμού και πρώην Επιθεωρητής στο Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ), συμπεριλαμβάνει, σε συνομιλία του με την «Α», στα αρνητικά τού μνημονίου τα δεδομένα περιορισμένης οικονομικής συμμετοχής από πλευράς δημοσίων δαπανών, καθώς και τις λειτουργικές διαδικασίες οριζόντιου και κάθετου εύρους υπηρεσιών τόσο σε εσωτερικό επίπεδο των κρατικών δομών όσο και, κυρίως, σε συγκριτική μείωση της πρότερης αναφοράς τους στο κοινωνικό σύνολο.

Ο κ. Λένος συγκαταλέγει στα θετικά τη χρήση ηλεκτρονικών εφαρμογών βιώσιμης οικονομικής λειτουργίας των ασφαλιστικών ταμείων, σε συνδυασμό και με οργανωτικές αλλαγές στο σύστημα ασφάλισης, την τήρηση και λειτουργική παρακολούθηση/έλεγχο σε οριζόντιο επίπεδο κατηγοριών των δαπανών τού κράτους σε τακτική περιοδική βάση, παρεμβάσεις όσον αφορά στον έλεγχο και την τάση για περισσότερο βιώσιμη ή και αντικειμενική λειτουργία τού φορολογικού συστήματος με εξορθολογισμό των σχετικών κριτηρίων του και την τάση για βιώσιμη αναμόρφωση κρατικών δομών σε κεντρικό, κυρίως, επίπεδο, αλλά και σε δομές τής τοπικής αυτοδιοίκησης.

Παραλλήλως, ο κρατικός αξιωματούχος βάζει θετικό πρόσημο στις παρεμβάσεις που έχουν γίνει στο πεδίο τής «απελευθέρωσης» κλειστών επαγγελμάτων, ειδικώς όσον αφορά στη δημιουργία θέσεων εργασίας.

 ΤΑΣΟΣ ΣΑΛΤΕΡΗΣ (ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ): «Οι μεταρρυθμίσεις προσέκρουσαν στο πανίσχυρο κατεστημένο»

Αρκετοί ανέμεναν πως με το μνημόνιο θα μπορούσαν να δοθούν λύσεις στα διαρθρωτικά προβλήματα της δημόσιας διοίκησης. Σήμερα η κατάσταση μάλλον απογοητεύει και τους πιο αισιόδοξους, μολονότι χαρακτηρίζουν θετικό στοιχείο τη συνειδητοποίηση ότι οι πόροι είναι περιορισμένοι και πρέπει να επιτυγχάνεται η αποτελεσματικότερη δυνατή αξιοποίησή τους.

Ο Τάσος Σαλτερής , πρόεδρος της Ένωσης Αποφοίτων Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, υπογραμμίζει στην «Α» πως μόνη μέριμνα των ασκούμενων πολιτικών ήταν η αριθμητική απομείωση του κρατικού μηχανισμού, κυρίως σε επίπεδο προσωπικού, και, ως αποτέλεσμα αυτού, σε επίπεδο οργανικών μονάδων, σε συνδυασμό με ένα τουλάχιστον αμφιλεγόμενο σύστημα κινητικότητας.

«Η μονομερής επιδίωξη αυτού του στόχου, ο οποίος μάλιστα δεν προέκυψε από πραγματικά δεδομένα, δεν επέφερε τη θεραπεία καμίας από τις γενεσιουργές αιτίες τού διοικητικού προβλήματος. Αντιθέτως, οι πελατειακές σχέσεις διευρύνθηκαν, η ποιότητα της νομοθεσίας φθίνει διαρκώς, με ό,τι αυτό επιφέρει ως διοικητικό βάρος, ενώ ο συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών παραμένει ανύπαρκτος.

Σαν να μην έφταναν αυτά, με το νέο βαθμολόγιο ο τρόπος κατάταξης των στελεχών γύρισε πολλές δεκαετίες πίσω και η ελληνική διοίκηση είναι η μόνη παγκοσμίως στην οποία δεν γίνονται προαγωγές, σε αντίθεση με κάθε έννοια διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού και με δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα της λειτουργίας της. Οι μεταρρυθμίσεις, όπως το σύστημα επιλογής προϊσταμένων τού 2010, προσέκρουσαν στο πανίσχυρο κατεστημένο και παρέμειναν στην ουσία αδρανείς», συμπληρώνει δηκτικώς ο κ. Σαλτερής.