Τα «πρέπει» και τα «μη» για τον φονικό Έμπολα

Την περασμένη Τρίτη ένας γιατρός από το Σουδάν, ο οποίος είχε μεταφερθεί από τη Λιβερία στη Γερμανία προκειμένου να νοσηλευτεί, δεν κατάφερε να κερδίσει τη μάχη με τον Έμπολα και έτσι έγινε το τελευταίο –μέχρι το επόμενο;– θύμα της επιδημίας στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Επιμέλεια: Νίκος Τσαγκατάκης

Ο 56χρονος άτυχος άνδρας ήρθε να προστεθεί στη μακάβρια λίστα των νεκρών από τον Έμπολα, η οποία από την αρχή του 2014 αριθμεί περί τα 4.000 άτομα. Σημειώνεται ότι την ίδια περίοδο έχουν καταγραφεί περίπου 7.400 κρούσματα της νόσου. Όπως είναι εύλογο, η ανησυχία για την εξάπλωση της επιδημίας ολοένα αυξάνεται και στη χώρα μας, ωστόσο το υπουργείο Υγείας και οι αρμόδιες υγειονομικές αρχές δηλώνουν έτοιμες να αντιμετωπίσουν άμεσα οποιοδήποτε περιστατικό. Σε κάθε περίπτωση, οι απορίες –και οι φόβοι– παραμένουν: ποιος είναι ο φονικός ιός που μας απειλεί; Πώς μεταδίδεται και κυρίως πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Κατ’ αρχάς, η ιστορία ή καλύτερα ο εντοπισμός του Έμπολα έγινε για πρώτη φορά το 1976, σε ένα χωριό κοντά στον ποταμό Έμπολα (εξ ου και το όνομα του ιού) στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, και συγχρόνως στο Σουδάν. Η προέλευση του ιού είναι άγνωστη, ωστόσο φορείς του ιού από τη φύση στον άνθρωπο  θεωρούνται ορισμένα είδη φρουτοφάγων νυχτερίδων που ενδημούν στην Αφρική.

Σε κάθε περίπτωση ο αιμορραγικός πυρετός Έμπολα είναι μια σπάνια, σοβαρή, συχνά θανατηφόρος ιογενής λοίμωξη, η οποία προσβάλλει ανθρώπους και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά (π.χ. πιθήκους, γορίλες, χιμπατζήδες).

Τρόποι μετάδοσης

Σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνει το Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), ο ιός Έμπολα μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, με άμεση επαφή (μέσω αμυχών στο δέρμα ή των βλεννογόνων). με αίμα, εκκρίσεις, όργανα, ιστούς ή άλλα σωματικά υγρά (π.χ. σάλιο, ούρα, κόπρανα, σπέρμα κ.λπ.) μολυσμένων ατόμων, νεκρών ή ζωντανών, καθώς και με την έμμεση επαφή με αντικείμενα (όπως ρούχα, σεντόνια, χρησιμοποιημένες βελόνες) που έχουν μολυνθεί από σωματικά υγρά ασθενών. Στους τρόπους μετάδοσης περιλαμβάνεται και η χωρίς προφυλάξεις σεξουαλική επαφή με ασθενείς, έως και επτά εβδομάδες (περίπου δύο μήνες) μετά την ανάρρωσή τους. Η μετάδοση στο περιβάλλον του νοσοκομείου είναι συχνή, με την έκθεση των επαγγελματιών υγείας και άλλων ατόμων που φροντίζουν ασθενείς χωρίς να λαμβάνουν τις απαραίτητες προφυλάξεις. Οι ασθενείς θεωρούνται μολυσματικοί από τη στιγμή που παρουσιάζουν συμπτώματα. Η ασθένεια μεταδίδεται, επίσης, μέσω της άμεσης επαφής με αίμα και άλλα σωματικά υγρά από μολυσμένα άγρια ζώα, νεκρά ή ζωντανά, όπως π.χ. πιθήκους, γορίλες, αντιλόπες και νυχτερίδες. Υπογραμμίζεται ότι ο Έμπολα ΔΕΝ μεταδίδεται μέσω του αέρα, όπως η γρίπη ή η φυματίωση.

Τα συμπτώματα 

Από τη στιγμή τη έκθεσης στον ιό, τα συμπτώματα εκδηλώνονται από 2 έως και 21 ημέρες μετά, συνήθως εντός 8-10 ημερών. Ο Έμπολα μπορεί να εκδηλωθεί με πυρετό, έντονους μυϊκούς πόνους, αίσθηση αδυναμίας, πονοκέφαλο και πονόλαιμο. Το επόμενο στάδιο της ασθένειας περιλαμβάνει εμετό, ναυτία, διάρροια, ανορεξία, κοιλιακό πόνο, εξάνθημα και δυσλειτουργία του ήπατος και των νεφρών. Μερικοί ασθενείς εμφανίζουν, επίσης, αιμορραγικές εκδηλώσεις εσωτερικών και εξωτερικών οργάνων (π.χ. αιμορραγίες από τη μύτη, τα ούλα, το δέρμα, αίμα στα εμέσματα ή/και στα κόπρανα, αιμορραγίες στα σημεία των ενέσεων) και πολυοργανική ανεπάρκεια. Η θνητότητα της νόσου κυμαίνεται από 25% έως 90%, ανάλογα με το είδος του ιού.

Το κακό της υπόθεσης είναι ότι για την ώρα τουλάχιστον δεν υπάρχει ειδικό εμβόλιο ή θεραπεία για την ασθένεια, αν και πολλές επιστημονικές ομάδες σε όλο τον κόσμο αναπτύσσουν και χορηγούν σε πειραματικό επίπεδο διάφορα θεραπευτικά σχήματα. Σε κάθε περίπτωση, η αγωγή είναι σήμερα υποστηρικτική και συμπτωματική.

Τρόποι προφύλαξης

Οι αναλυτικές πληροφορίες-οδηγίες που δίνει στο κοινό το ΚΕΕΛΠΝΟ για τον ιό Έμπολα εμπεριέχουν και αισιόδοξα νέα. Ποια είναι αυτά; Ότι ακόμη και αν κάποιος ζει ή έχει ταξιδέψει σε περιοχές που έχουν πληγεί από την τρέχουσα επιδημία στην Δυτική Αφρική (Γουϊνέα, Λιβερία, Σιέρρα Λεόνε, Νιγηρία), ο κίνδυνος μόλυνσης από τον ιό Έμπολα είναι εξαιρετικά χαμηλός, εκτός εάν έχει εκτεθεί σε αίμα ή άλλα σωματικά υγρά νεκρού ή ζωντανού μολυσμένου ατόμου ή ζώου.

Η συνήθης κοινωνική επαφή σε δημόσιους χώρους με άτομα που δεν φαίνεται να είναι άρρωστα δεν ενέχει κίνδυνο μετάδοσης του ιού Έμπολα, ενώ δεν υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης από τον ιό Έμπολα ανταλλάσσοντας χρήματα ή αγαθά, ή κολυμπώντας σε πισίνα. Ο ιός Έμπολα δεν μεταδίδεται με το τσίμπημα των κουνουπιών.

Ο ιός Έμπολα σκοτώνεται εύκολα με το καλό πλύσιμο με σαπούνι, χλωρίνη (αραίωση 1:10), τα συνήθη αντισηπτικά/απολυμαντικά ή το στέγνωμα κάτω από τον ήλιο. Το πλύσιμο των ρούχων που έχουν μολυνθεί με βιολογικά υγρά σε πλυντήριο με απορρυπαντικό σε υψηλή θερμοκρασία μπορεί να εξουδετερώσει τον ιό Έμπολα. Ο ιός δεν επιζεί για μεγάλο χρονικό διάστημα σε επιφάνειες που είναι εκτεθειμένες στον ήλιο ή έχουν στεγνώσει.

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους

Στο ερώτημα όσων έχουν ταξιδέψει πρόσφατα σε χώρα όπου παρουσιάστηκαν κρούσματα του Έμπολα και οι οποίοι αναρωτιούνται τι πρέπει να προσέξουν, το ΚΕΕΛΠΝΟ συμβουλεύει τα εξής:

Σε περίπτωση που ο ταξιδιώτης εμφανίσει πυρετό, ανεξήγητο αίσθημα κόπωσης, πόνους στους μυς και τις αρθρώσεις, διάρροια ή άλλα σοβαρά συμπτώματα μετά την επιστροφή του από τις χώρες/περιοχές που αναφέρουν κρούσματα ή έχει εκτεθεί κάποιος άμεσα σε σωματικά υγρά νεκρού ή ζωντανού μολυσμένου ατόμου ή ζώου, καθώς και αν υπήρξε χωρίς προφυλάξεις σεξουαλική επαφή με ασθενή που έχει αναρρώσει από αιμορραγικό πυρετό, τότε θα πρέπει να αναζητήσει αμέσως ιατρική εκτίμηση και φροντίδα, αναφέροντας το ιστορικό των ταξιδιών του.

Από το ΚΕΕΛΠΝΟ τονίζεται ότι τα συμπτώματα αυτά μπορεί να οφείλονται σε άλλη ασθένεια, όπως π.χ. ελονοσία, η οποία απαιτεί άμεση διάγνωση και θεραπεία. Σε κάθε περίπτωση πριν την επίσκεψη του «ύποπτου» ασθενούς σε υπηρεσία υγείας θα πρέπει να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (210-5212054). Ο ταξιδιώτης θα χρειαστεί να απαντήσει σε λίγες ερωτήσεις, που θα βοηθήσουν τους ειδικούς να αξιολογήσουν τον κίνδυνο και θα δώσουν τις σχετικές οδηγίες, ενώ παράλληλα θα ειδοποιηθεί το ιατρικό προσωπικό να λάβει τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης.