ΘΕΑΤΡΟ: «Ζιλ και η νύχτα» του Hugo Claus

Ο συγκλονιστικός μονόλογος της απολογίας του Ζιλ ντε Ραι, σε σκηνοθεσία-ερμηνεία Νίκου Χατζηπαπά, θα παρουσιάζεται για λίγες ακόμα παραστάσεις στο θέατρο Σημείο (Κεντρική Σκηνή, Χαριλάου Τρικούπη 4, τηλ.: 210-9229579) έως και τις 4 Δεκεμβρίου κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00.

Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου

Ο Ζιλ ντε Ραι, στρατάρχης της Γαλλίας, συμπολεμιστής της Ιωάννας της Λωρραίνης, το 1440 απολογείται στο δικαστήριο της Ιεράς Εξέτασης για τα εγκλήματά του. Το δικαστήριο αποφασίζει τη θανατική του καταδίκη με απαγχονισμό και πυρά. Κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία, σοδομισμό και μαύρη μαγεία. Το φαινόμενο «Ζιλ ντε Ραι» απασχολεί μέχρι και σήμερα τους μελετητές. Πώς ένας άνθρωπος θεοσεβούμενος, πιστός στον Χριστό και στην Ιωάννα της Λωρραίνης, ένθερμος πατριώτης που πολέμησε για την απελευθέρωση της Γαλλίας κι έγινε στρατάρχης, έφτασε στο αντίθετο άκρο; Τα πρακτικά της δίκης του Ζιλ ντε Ραι έχουν διασωθεί, όπως επίσης και τα πρακτικά της πολιτικής του δίκης.

Αθώος ή ένοχος; Η παράσταση «Ζιλ και η νύχτα» του Hugo Claus σε σκηνοθεσία και ερμηνεία Νίκου Χατζηπαπά, που θα παρουσιάζεται κάθε Δευτέρα στις 9 μ.μ. έως τις 4 Δεκεμβρίου, δεν έχει ως  στόχο να κρίνει, να ενοχοποιήσει ή να απενοχοποιήσει τον Ζιλ ντε Ραι, αλλά να φωτίσει τις άγνωστες πτυχές της απολογίας ενός εκ των δέκα μεγαλύτερων κατά συρροή δολοφόνων όλων των εποχών. Όπως αναφέρει και ο Joris-Karl Huysmans στο μυθιστόρημά του με τίτλο «Là bas», ο Μαρκήσιος Ντε Σαντ μπροστά στον Ζιλ ήταν ένας άτολμος αστός κι ένας ασήμαντος εκτελεστής. Ο Ζιλ ντε Ραι ονειρεύτηκε ένα ταξίδι δίχως τέλος που θα τον έσωζε. Αρκέστηκε όμως στην πρόθεση. Ακόμα και κατά τις τελευταίες ελεύθερες μέρες του, συνέχιζε να αποκεφαλίζει παιδιά…

«Στο έργο “Ζιλ και η Νύχτα” συνυπάρχουν δύο πλαίσια, ένα πραγματικό και ένα φανταστικό. Το πραγματικό πλαίσιο προσδιορίζεται από την απολογία του Ζιλ ντε Ραι στην Ιερά Εξέταση το 1440», αναφέρει μεταξύ άλλων ο σκηνοθέτης Νίκος Χατζηπαπάς. Και προσθέτει: «Ολόκληρο αυτό το πλαίσιο, όπου είναι και το κυρίαρχο, καλύπτοντας το 90% του έργου, βασίζεται στα πρακτικά του θρησκευτικού δικαστηρίου τα οποία διασώζονται ακέραια, έχουν εκδοθεί και μεταφερθεί από τα Λατινικά στα Γαλλικά από τον Pierre Klossowski. Εκεί είναι συγκεντρωμένα μαζί με τις καταθέσεις των μαρτύρων, ένα αναλυτικό χρονολόγιο, μία μεγάλη εισαγωγή και σημειώσεις του Georges Bataille σε έναν τόμο που κυκλοφόρησε το 1965 με τη δική του εκδοτική επιμέλεια.

»Και σε ένα φανταστικό πλαίσιο που αναφέρεται στις σκέψεις και σ’ έναν εσωτερικό διάλογο του Ζιλ Ντε Ραι με την Ιωάννα της Λωραίνης και τον δαίμονα Μπαρόν, που στην πραγματικότητα είναι ένας τραγικός μονόλογος που πηγάζει από τα πιο μύχια και σκοτεινά τοπία της ύπαρξής του. Ο Ζιλ ντε Ραι, έγκλειστος σε έναν κόσμο που βρίσκεται στο μεταίχμιο της αγιότητας και του πιο σκοτεινού και ειδεχθούς εγκλήματος, με μόνη διέξοδο τον πιο ταπεινωτικό και φρικτό θάνατο της κρεμάλας και της πυράς. Η ειλικρινής μεταμέλεια του Ζιλ ντε Ραι τον απαλλάσσει από τον αφορισμό, που τον έτρεμε, αλλά τον οδηγεί στη θεαματική και λυτρωτική διαφυγή με θάνατο στην πυρά και στην αγχόνη…»

«Ζιλ και η νύχτα» του Hugo Claus – Θεατρικός μονόλογος

Θέατρο Σημείο (Κεντρική Σκηνή, Χαριλάου Τρικούπη 4, Τηλ.: 210-9229579)

Η παράσταση είναι κατάλληλη άνω των 18 ετών

Μετάφραση: Μαρία Ευσταθιάδη, Σκηνοθεσία-Ερμηνεία: Νίκος Χατζηπαπάς, Συμμετοχή: Πάνος Λαμπρίδης, Γλυπτό, Βίντεο: Κωστής Παπαδόπουλος, Μουσική Επιμέλεια: Ελίζα Χατζηπαπά, Βοηθός Σκηνοθέτη: Νέλη Αλκάδη, Φωτογραφήσεις: Γιώργος Καζατζόπουλος, Κωστής Παπαδόπουλος, Κλεοπάτρα Σάρλη, Εκτέλεση Κοστουμιών: Λίτσα Κυρίτση, Επικοινωνία – Δημόσιες Σχέσεις: Ράνια Παπαδοπούλου, Διεύθυνση Παραγωγής: Κατερίνα Βαρδακαστάνη, Παραγωγή: Helix Theatre – Labillusions

Ένοχος ή αθώος; Η αποκατάσταση(;) της μνήμης του Ζιλ ντε Ραι

Τα εγκλήματά του ιδιαιτέρως ειδεχθή, αποτρόπαια, απόκοσμα, ανατριχιαστικά. Τα θύματά του νεαρά παιδιά ηλικίας 6-18 ετών, αγόρια και κορίτσια, με τα πρώτα να υπερισχύουν σε αριθμό, και με τον αριθμό των θυμάτων του να κυμαίνεται μεταξύ 80 και 200, ενώ κάποιοι μιλούν για 600 κακοποιημένα νεκρά παιδιά. Εδώ να σημειώσουμε ως σχόλιο πως η αλήθεια για την εγκληματική δράση του Ζιλ ντε Ραι δεν θα επιβεβαιωθεί ποτέ, γνωρίζοντας το πώς λειτουργούσε η Εκκλησία στη διάρκεια του Μεσαίωνα.

Ο Ζιλ ντε Ραι, με τα δύσκολα παιδικά χρόνια καθώς σε ηλικία 10 χρόνων έχασε και τους δύο γονείς του και τον μεγάλωσε ο πλούσιος παππούς του, κατάφερε να φτάσει στον ανώτερο βαθμό της στρατιωτικής ιεραρχίας, πολεμώντας για τη Γαλλία δίπλα στην Ιωάννα της Λωραίνης, ενώ παράλληλα ήταν από τους πλουσιότερους γαιοκτήμονες, με σημαντική δύναμη τόσο στον εκκλησιαστικό όσο και στον πολιτικό κόσμο της εποχής. Κι όμως… 

Ο Ζιλ ντε Ραι, η σύζυγός του Ενριέτα και ο πιστός του συνεργάτης Poitou οδηγήθηκαν σε δίκη με κατηγορίες για ανθρωποκτονία, σοδομισμό, συμμετοχή σε αίρεση και άσκηση μαύρης μαγείας, με αφορμή την απαγωγή ενός ιερέα. Καταδικάστηκαν σε θάνατο δι’ απαγχονισμού και κάψιμο στην πυρά. Στις 26 Οκτωβρίου του 1440, ο Ραι θανατώθηκε σε ηλικία μόλις 36 ετών. Το σώμα του διαμελίστηκε, κάηκε και η τέφρα δόθηκε σε συγγενικά πρόσωπα για να ταφεί… Με τον ίδιο τρόπο θανατώθηκαν η Ενριέτα και ο Poitou, απλώς οι δικές τους στάχτες δεν θάφτηκαν ποτέ. Ωστόσο, 550 χρόνια μετά, τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν, καθώς ανακινείται η υπόθεση του Ζιλ ντε Ραι – εξάλλου η Γαλλία έφερε βαρέως τη «σπίλωση» αυτή. Άλλωστε, ο δούκας της Βρετάνης, ο οποίος είχε ασκήσει τη δίωξη, κατάσχεσε όλους τους τίτλους στα πρώην εδάφη του Ζιλ ντε Ραι μετά την καταδίκη του. Ο συγγραφέας Jean-Pierre Bayard, στο βιβλίο του «Plaidoyer pour Gilles de Rais», ισχυρίζεται ότι ο Ζιλ ντε Ραι ήταν θύμα της Ιεράς Εξέτασης. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η ανθρωπολόγος Margaret Murray και ο αποκρυφιστής Aleister Crowley είναι μεταξύ εκείνων που εξέφρασαν την άποψη ότι ο Ζιλ ντε Ραι ήταν απλώς παγανιστής με ιδιαίτερη αδυναμία στην Αρτέμιδα, με μοναδικό του έγκλημα την επιδίωξη της γνώσης.

Το 1992, ο ελευθεροτέκτονας Ζαν-Υβ Μπρισονιέρ, ο Μεγάλος Δάσκαλος της Μεγάλης Στοάς της Γαλλίας, διοργάνωσε ένα αυτοανακηρυγμένο «δικαστήριο» αποτελούμενο από πρώην Γάλλους υπουργούς, μέλη του Κοινοβουλίου και εμπειρογνώμονες της UNESCO, για να επανεξετάσουν το αρχικό υλικό και τα αποδεικτικά στοιχεία που ήταν διαθέσιμα στη μεσαιωνική δίκη. Μια ομάδα δικηγόρων, συγγραφέων και πολιτικών υπό την ηγεσία του Gilbert Prouteau και υπό την προεδρία του δικαστή Henri Juramy τον βρήκε αθώο, αν και κανένας τους δεν ήταν μεσαιωνικός ιστορικός κατ’ επάγγελμα, ούτε ζήτησε επαγγελματικές συμβουλές από πιστοποιημένους μεσαιωνιστές. Η ακρόαση, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Gilles de Rais δεν ήταν ένοχος, μετατράπηκε εν μέρει σε μια βιογραφική συγγραφή με τον τίτλο «Gilles de Rais ou la Gueule du loup», που αφηγείται ο συγγραφέας Gilbert Prouteau. «Η υπόθεση για την αθωότητα του Gilles de Rais είναι πολύ δυνατή», είπε ο Prouteau. «Δεν βρέθηκε κανένα πτώμα παιδιού στο κάστρο του στο Tiffauges και φαίνεται ότι ομολόγησε υπό το βάρος των βασανιστηρίων… Οι κατηγορίες φαίνονται να είναι ψευδείς από ισχυρούς ανταγωνιστές του για να επωφεληθούν από την κατάσχεση των εδαφών του». Παρά την επίσημη πλέον αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης του Gilles de Rais, οι ιστορικοί εξακολουθούν να τον θεωρούν ένοχο για τα ειδεχθή εγκλήματα για τα οποία καταδικάστηκε, κυρίως ως προς τα κίνητρά του, ενώ η φήμη που ακολουθεί κάθε σημαντικό –με θετικό ή αρνητικό πρόσημο– πρόσωπο γίνεται ένα με τη δεισιδαιμονία.

Κ.Ν.