Το άλλοτε «φιλαράκι» δεν τους τα λέει καλά

 H Τουρκία αναζητά νέους συμμάχους. Και στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού είναι ιδιαιτέρως νευρικοί.

Επιμέλεια: Θεοδόσης Παπανδρέου (με στοιχεία από το Newsweek)

Αν και ο Ταγίπ Ερντογάν εξ αρχής ήταν πολύτιμος για τη στρατηγική του Μπαράκ Ομπάμα στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή και παρά το γεγονός ότι διαθέτει τον δεύτερο αριθμητικά μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, τελευταία ο Τούρκος πρόεδρος αναζητά νέες συμμαχίες με τους βασικούς εμπορικούς και πολιτικούς αντιπάλους των ΗΠΑ και προ πολλού δηλωμένους εχθρούς.

Με επαφές σε χώρες όπως η Κίνα και το Ιράν, ο Ερντογάν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο δείχνει τη δυσαρέσκειά του για τη στάση των ΗΠΑ στην περιοχή. Απορρίπτει προκαταβολές από κατασκευαστές όπλων των ΗΠΑ, φιλοξενεί ανώτερους αξιωματούχους της Τεχεράνης και μεγαλώνει με κάθε τρόπο το ρήγμα με το Ισραήλ, πρώην σύμμαχό του. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι επιστρέφει στην παλαιότερη πολιτική του –η οποία είχε χαρακτηριστεί αποτυχία–, να δημιουργήσει δηλαδή σχέσεις με όλους στην ευρύτερη περιοχή.

 

Νέος πολιτικός ρόλος;

Αλλά οι πρόσφατες δραματικές μεταβολές στην πολιτική του μπορεί επίσης να είναι μέρος της αναζήτησής του για έναν νέο πολιτικό ρόλο, απομακρύνοντας την Τουρκία από το κοσμικό κράτος και στρέφοντάς την προς ένα νέο μοντέλο, όπου το Ισλάμ θα υπερέχει της δημοκρατίας αλλά κυρίως η Τουρκία δεν θα είναι απλώς ένα ακόμη μέλος της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, αλλά μια μεγάλη παγκόσμια δύναμη από μόνη της με δεσμούς σε όλο τον κόσμο.

Ο Τ. Ερντογάν κινήθηκε γρήγορα για να δημιουργήσει σχέσεις με τον Μπ. Ομπάμα και να δείξει μέσω του κόμματός του πως το Ισλάμ και η δημοκρατία μπορούν να συνυπάρξουν. Αλλά ενοχλήθηκε από τη διστακτικότητα με την οποία ο Αμερικανός πρόεδρος αντιμετώπισε τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, ενώ κάποιες τελευταίες διπλωματικές κινήσεις του Τούρκου προέδρου προκάλεσαν τον εκνευρισμό της Ουάσιγκτον.

«Οι σχέσεις παραμένουν καλές», σημείωσε ο Στίβεν Κουκ του Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων και παρατηρητής της Τουρκίας. Όμως, συμπληρώνει, μια ενοχλητική ερώτηση προκύπτει στους κύκλους της αμερικανικής διπλωματίας: «Τι μας προσφέρει η Τουρκία;»

Νέο-οθωμανισμός

Ενώ, λοιπόν, η Άγκυρα αναζητά συμμάχους, οι αντίπαλοι του Ερντογάν εντός και εκτός της χώρας, επισημαίνουν την τάση του νέο-οθωμανισμού. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, συχνά επικαλείται την Οθωμανική Αυτοκρατορία τονίζοντας τα σύνορά της. «Χωρίς να πάμε σε πόλεμο, θα συνδέσουμε και πάλι το Σαράγεβο με τη Δαμασκό και την Μπεγκάζι με το Ερζερούμ και το Μπατουμί», υποσχέθηκε πρόσφατα.

O ίδιος ο Ερντογάν φαίνεται να είναι τόσο εχθρικός προς το οικοδόμημα του Κεμάλ Ατατούρκ, του ιδρυτή της μοντέρνας Τουρκίας, που οι κακές γλώσσες λένε πως δεν μπορεί να προφέρει να τις λέξεις «Αεροδρόμιο Κωνσταντινούπολης Ατατούρκ»! Την περασμένη εβδομάδα σε μια ακόμα κίνηση οπισθοδρόμησης συγκρούστηκε με φοιτητές που φοβόντουσαν ότι θα απαγόρευε με νόμο τους μεικτούς κοιτώνες, οι οποίοι για κάποιους είναι αμαρτωλοί και αντίθετοι με το Ισλάμ.

Εν τω μεταξύ, η πολιτική του Νταβούτογλου για ένα μέλλον για την Τουρκία χωρίς προβλήματα με τους γειτονικές χώρες, δεν έχει φέρει αποτελέσματα. Στα χαρτιά η εξωτερική αυτή πολιτική έμοιαζε εξαιρετική, ενώ ο δυτικός Τύπος την είχε υποδεχθεί με τα καλύτερα λόγια. «Το μόνο που βλέπω στα μέσα των ΗΠΑ και της Ευρώπης είναι σκληρή κριτική κατά της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν», λέει σήμερα ο Razi Canikligil, βετεράνος δημοσιογράφος της «Hurriyet» στη Νέα Υόρκη…

Να, λοιπόν, που τα «μηδέν προβλήματα» έγιναν πολλά προβλήματα:

# Ο Ερντογάν παραμένει πιστός στον ανατραπέντα Σύριο πρόεδρο Άσαντ, ο οποίος είναι και από τους πρώτους του συμμάχους.

# Συνεχίζει να υποστηρίζει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο, οι οποίοι απομακρύνθηκαν από την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα το περασμένο καλοκαίρι, στρέφοντας έτσι την Τουρκία κατά του Αλ Σίσι.

# Η Παλαιστινιακή Αρχή αντιμετωπίζει με καχυποψία την Τουρκία λόγω της στήριξης στη Χαμάς.

# Οι σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία επίσης έχουν μπει στον πάγο, κυρίως λόγω των σχέσεων της Τουρκίας με τους Σιίτες.

Η μεταρρυθμιστική πολιτική που κάποιοι πίστωσαν αρχικά στον Ερντογάν είναι δεδομένο πως πλέον έχει αποτύχει. Στην Τουρκία η βίαιη καταστολή των κινητοποιήσεων στο Gezi Park το περασμένο καλοκαίρι απογοήτευσαν πολλούς πρώην υποστηρικτές του. Φαίνεται πως έχει θέσει σε κίνδυνο τα σχέδιά του για ενισχυμένες αρμοδιότητες της προεδρίας με στόχο να μεταπηδήσει σε αυτή με το τέλος της θητείας του το 2015. Βέβαια, όπως λένε και κάποιοι αντίπαλοί του, είναι ακόμα υπολογίσιμη δύναμη…