Το κώνειο του δημογραφικού

Αν για τον Βέλγο συγγραφέα Paul Carvel μία οικογένεια με τρία παιδιά θα έπρεπε να λέγεται… τρίαθλο, η ονομασία της χώρας με σχεδόν καθόλου παιδιά δεν είναι ούτε δυσεπίλυτος γρίφος, ούτε ευφυολόγημα. Είναι η Ελλάδα που συρρικνώνεται επικίνδυνα εξαιτίας της υπογεννητικότητας και η οποία, στο όχι τόσο μακρινό όσο ακούγεται 2050, θα μετρά περί τα 8.000.000 κατοίκους, όταν το κοντέρ της τελευταίας απογραφής του 2011 είχε «γράψει» σχεδόν 11 εκατομμύρια ψυχές.

Η δυσοίωνη στατιστική που μάθαμε από τα στόματα των ομιλητών διάλεξης που διοργάνωσε προ ημερών το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος αγγίζει τα όρια της γενοκτονίας, αν αναλογιστεί κάποιος ότι από το 2012 μέχρι σήμερα το ισοζύγιο γεννήσεων είναι μόνιμα αρνητικό, δηλαδή έχουμε περισσότερους θανάτους από ό,τι γεννήσεις. Με τέτοια τάση που η Ελλάδα είχε να δει από τα χρόνια της Κατοχής, δεν μπορεί παρά να αναχθεί το δημογραφικό σε μείζον εθνικό ζήτημα, ίσως μεγαλύτερο από το στοίχημα της οικονομικής ανάπτυξης ή της απόκρουσης των τουρκικών απειλών.

Ο παραπάνω καθοδικός ρυθμός μείωσης του πληθυσμού, σε συνδυασμό με το 1,35 που ήταν το 2017 ο ολικός δείκτης αναπαραγωγής των Ελληνίδων (σ.σ. ο αριθμός των παιδιών που αποκτά κάθε γυναίκα στη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της) δημιουργούν ένα δυστοπικό κοκτέιλ που θα μετατρέψει την Ελλάδα σε χώρα γερόντων, με το 36% των κατοίκων της να είναι το 2050 άνω των 65 ετών! Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης το αντίστοιχο ηλικιακό ποσοστό ήταν μόλις 6% στη δεκαετία του ΄70 και μεταξύ 18%-20% σήμερα.

Δεν είναι, λοιπόν, υπερβολή όταν λέμε ότι το δημογραφικό παίρνει εθνικής σημασίας διαστάσεις, αφού οι συνέπειές του είναι πολυδιάστατες. Χαρακτηριστικότερη αυτή που θα επέλθει στο ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό σύστημα, όπου η αισθητή μείωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού θα αυξήσει τα ελλείμματα στο ασφαλιστικό, με επακόλουθο είτε τη μείωση των συντάξεων (για να ισοφαριστεί η έλλειψη επαρκών εισφορών) είτε την αύξηση των ορίων ηλικίας (για να μετατεθούν δημοσιονομικά οι καταβολές) ή στο χειρότερο σενάριο την εφαρμογή και των δύο επιλογών μαζί.

Αυτονόητα, χωρίς εισφορές των παραγωγικών ατόμων είναι πρακτικά αδύνατο να στηριχτεί συνολικά η έννοια του κράτους πρόνοιας, ενώ δίχως τη φυσική παρουσία περίπου 400.000 νέων αναπαραγωγικής ηλικίας που έχουν μεταναστεύσει εκτός συνόρων από το πικ της οικονομικής κρίσης το 2011 μέχρι σήμερα, γίνεται δυσχερής ακόμη και η επάνδρωση κρατικών δομών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και σε επίπεδο εθνικής ασφάλειας.

Οι λύσεις δεν είναι ούτε εύκολες, ούτε γρήγορες και σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορεί να είναι εμβαλωματικές. Καλά τα επιδόματα-μπόνους για τη γέννηση παιδιών, καλές και οι μειώσεις του ΦΠΑ στα βρεφικά είδη, αλλά απέχουν πολύ από μία εθνικά σχεδιασμένη μακρόπνοη πολιτική, που όπως γίνεται διεθνώς θα στοχεύει π.χ. στη διασφάλιση των εισοδημάτων, στην άμεση αποζημίωση για το οικονομικό κόστος των παιδιών, σε υποστηρικτικές δράσεις ανάπτυξης για την πρώιμη παιδική ηλικία. Σε κάθε άλλη περίπτωση, θα συνεχίσουμε να πίνουμε το κώνειο του δημογραφικού ώσπου να επέλθει το μοιραίο, από το οποίο δεν θα υπάρχει επιστροφή…