TRAFFICKING: Το ελληνικό πρόσωπο ενός διεθνούς εγκλήματος

Με τις ενημερωτικές στήλες των ΜΜΕ να μην προλαβαίνουν να χωρέσουν τα αστυνομικά δελτία τραγικών συμβάντων και ανήκουστων ιστοριών που εκδίδει κατά ριπάς η ΕΛ.ΑΣ., η πρόσφατη υπόθεση της 19χρονης κοπέλας στην Ηλιούπολη αποτέλεσε ακόμη ένα σοκαριστικό για την κοινή γνώμη περιστατικό. Δυστυχώς, δεν είναι το μόνο. Δυστυχέστερα; Δεν θα είναι το τελευταίο…

Ως γνωστόν, η 19χρονη κατάφερε να γλιτώσει από τα νύχια ενός πατέρα που καταγγέλλεται ότι τη βίαζε από την ηλικία των 11 ετών, και να δραπετεύσει από το κολαστήριο στο οποίο την κρατούσε φυλακισμένη ένας 39χρονος αστυνομικός, κατηγορούμενος ότι την κακοποιούσε και την εξέδιδε. Δεν έχουν όμως όλες την –μέσα στην τραγωδία της– τύχη να αποδράσουν και μάλιστα το γεγονός ότι η νεαρή κοπέλα αναφέρθηκε στην ύπαρξη ενός ευρύτερου κυκλώματος σωματεμπορίας με θύματα κι άλλες κοπέλες, όπως η 19χρονη συμπληρώνει, ακόμη μία σκληρή πτυχή της υπόθεσης ανοίγει παράλληλα τον φάκελο για το trafficking στην Ελλάδα.

Η αλήθεια είναι ότι οι απόλυτοι στατιστικοί αριθμοί δεν καταδεικνύουν ένα φαινόμενο σε έξαρση, δεδομένου ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας το 2020 καταγράφηκαν 9 περιστατικά. Ωστόσο, θα πρέπει να διευκρινιστεί αφενός το προφανές, ότι δηλαδή μία πολιτεία και μία κοινωνία δεν μπορεί να κάνει ανεκτό ούτε… μισό περιστατικό, αφετέρου ότι τα φαινομενικά ολιγάριθμα περιστατικά είναι στην πραγματικότητα πολύ περισσότερα, που δυστυχώς δεν φτάνουν στο επίπεδο της καταγγελίας.
Σε μια δημοσιογραφική απόπειρα να φωτίσει κάποιες άγνωστες πτυχές του φαινομένου του trafficking στην Ελλάδα, η «Α» επικοινώνησε με τη μη κυβερνητική/κερδοσκοπική οργάνωση Α21 η οποία δρα σε περισσότερες από 13 χώρες (Αυστραλία, ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Νορβηγία, Δανία, Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Βουλγαρία, Ουκρανία, Καμπότζη, Ταϊλάνδη, Νότια Αφρική κ.α.) «τρέχοντας» πολυποίκιλες δράσεις ενημέρωσης, προστασίας των θυμάτων σωματεμπορίας και εξάλειψης του εγκληματικού φαινομένου.

Κόμβος με δύο «μονοπάτια» η Ελλάδα

Τα μέλη της οργάνωσης μας περιέγραψαν, μεταξύ άλλων, γιατί η Ελλάδα θεωρείται χώρα «κόμβος» μεταφοράς, προέλευσης αλλά και προορισμού για γυναίκες που πέφτουν θύματα σωματεμπορίας. «Η Ελλάδα», μας απάντησαν «πάντοτε ήταν η “είσοδος” για μετανάστες (κυρίως από Αφρική και Ασία) που ήθελαν να μετακινηθούν προς την κεντρική και βόρεια Ευρώπη». Και συνέχισαν εξηγώντας ότι από τη χώρα μας περνούν τα δύο βασικά «μονοπάτια» που χρησιμοποιούνται για άτομα που θέλουν να κινηθούν προς την κεντρική και βόρεια Ευρώπη.

Το πρώτο είναι το λεγόμενο «βαλκανικό μονοπάτι», όπου συνήθως διέρχονται από τα σύνορα Ελλάδας και Αλβανίας, και ακολουθώντας μια πορεία σχεδόν παράλληλη με τις Δαλματικές ακτές καταλήγουν στην κεντρική Ευρώπη. Το δεύτερο μονοπάτι είναι το «μονοπάτι της Ανατολικής Μεσογείου», όπου η διέλευση γίνεται από Τουρκία προς Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.λπ. Καθώς και στις δύο περιπτώσεις η φύλαξη των συνόρων είναι αρκετά δύσκολη, λόγω ορεινής τοπογραφίας στα βόρεια σύνορα και πολύ μεγάλο μήκος υδάτινων συνόρων της Ελλάδος με την Τουρκία, αυτό καθιστά για τους διακινητές έναν ασφαλή δρόμο για να προωθήσουν τα θύματά τους στην «ενδοχώρα» της Ευρώπης.

Σύμφωνα, πάντα, με τους ανθρώπους τής Α21, η Ελλάδα αποτελεί και χώρα προορισμού για θύματα εμπορίας ανθρώπων, ιδιαίτερα με τη μορφή της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, καλύπτοντας τις ανάγκες της εγχώριας αγοράς για σεξουαλικές υπηρεσίες είτε μέσω νόμιμων ή και παράνομων οίκων ανοχής, αλλά και άλλων καταστημάτων που παρέχουν παράνομα σεξουαλικές υπηρεσίες. «Η εμπορία ανθρώπων καλύπτει την προσφορά στην αυξανόμενη ζήτηση που υπάρχει στη χώρα για φθηνές υπηρεσίες και φθηνά εργατικά χέρια», σημειώνουν χαρακτηριστικά από την Α21.

 

Μέθοδοι πειθούς και χειραγώγησης των θυμάτων

Σύμφωνα με την Α21, τα κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων χρησιμοποιούν διάφορες μεθόδους πειθούς και χειραγώγησης των θυμάτων τους, που στην πλειονότητα των περιπτώσεων ξεκινούν από μία ψευδεπίγραφη προσφορά εργασίας και επακόλουθα από την ψευδή υπόσχεση για μία καλύτερη ζωή. Αυτό που στην ουσία εκμεταλλεύονται οι σωματέμποροι και τα μέλη των κυκλωμάτων που χρησιμοποιούνται ως στρατολογητές είναι η όποια ευαλωτότητα που εντοπίζουν στα μελλοντικά θύματά τους. Σε τι συνίσταται αυτή η ευαλωτότητα; Άτομα που αναζητούν εργασία, προκειμένου να βιοποριστούν και να ξεφύγουν από συνθήκες οικονομικής ανέχειας, άνθρωποι που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες, ώστε να ξεφύγουν από ένα επικίνδυνο περιβάλλον (π.χ. περιοχές στις οποίες μαίνονται πολεμικές συγκρούσεις ή έχουν πληγεί από κάποια φυσική καταστροφή), αλλά και άτομα που επιζητούν να καλύψουν βαθύτερες ψυχολογικές ανάγκες, όπως η εκπλήρωση επιθυμιών και ονείρων, βαθιά συναισθηματική σύνδεση και σχέση ή ανάγκη για αποδοχή και αξία, αποτελούν εν δυνάμει «target group» των σωματεμπόρων που θα τους υποσχεθούν… παραδείσους. Ειδικά η ανάγκη κάλυψης ψυχολογικών αναγκών ως παράγοντας ευαλωτότητας δεν πρέπει να υποτιμάται. «Ένα από τα συχνά σενάρια που συναντάμε είναι αυτό που ονομάζεται “lover boy” σενάριο», μας λένε τα μέλη τής Α21 και συνεχίζουν:

«Σε αυτή την περίπτωση ο σωματέμπορος/στρατολογητής “πουλάει” έρωτα στο θύμα, το προσεγγίζει και το γοητεύει με πολλά δώρα, πολλή δοτικότητα και οδηγεί το θύμα να πιστέψει πως μόνο αυτό το άτομο νοιάζεται για αυτήν/αυτόν. Όταν το θύμα αρχίσει να εμπιστεύεται και να ανταποκρίνεται στη συναισθηματική προσέγγιση του στρατολογητή, τότε αρχίζει να ξεκινάει η εκμετάλλευση είτε από τον ίδιο, είτε πουλώντας το θύμα σε κάποιον σωματέμπορο (χωρίς τη γνώση του θύματος για αυτή την πώληση).

»Ο τρόπος με τον οποίο μετά αναγκάζουν τα θύματά τους στο να συμμετέχουν σε πράξεις παρά τη θέλησή τους είναι είτε με διάφορες μορφές απειλής και εκβιασμών προς το ίδιο το άτομο ή την οικογένειά του, τον εξαναγκασμό σε χρήση ναρκωτικών ουσιών, τη χρήση κάποιου είδους χρέους με το οποίο φορτώνουν το θύμα τους οι διακινητές και το υποχρεώνουν να το αποπληρώσουν μέσω της όποιας εργασίας/εκμετάλλευσης υποδεικνύουν, και άλλα.

»Μέσα σε όλα αυτά υπάρχει υπερβολική και έντονη βία σε κάθε μορφή της (σωματική, λεκτική, ψυχολογική κ.λπ.), είτε για παραδειγματισμό και τιμωρία, είτε απλά για να γίνεται ξεκάθαρο ότι το θύμα δεν έχει επιλογές εκτός από το να υπακούει και να υποτάσσεται στον διακινητή. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τα θύματα πολύ σύντομα γίνονται πειθήνια και υπάκουα, παραιτούνται από την προσπάθεια να ξεφύγουν ή να ζητήσουν βοήθεια και, τέλος, καταλήγουν να αποδέχονται την κατάσταση που τους έχει επιβληθεί θεωρώντας ότι τα ίδια τα θύματα επέτρεψαν να τους συμβεί η κατάσταση αυτή».

Πώς η πανδημία ευνοεί το trafficking

Σε ερώτηση, εξάλλου, της «Α» αν τα περιστατικά trafficking έχουν μειωθεί ή έχουν αυξηθεί λόγω της υγειονομικής κρίσης, από την οργάνωση Α21 απαντούν ότι η πανδημία της Covid-19 ευθύνεται για μια παγκόσμια οικονομική κρίση, όπου πολλοί άνθρωποι έχασαν την εργασία τους, ενώ πολλοί μετανάστευσαν σε άλλες χώρες με την ελπίδα να μπορέσουν να βρουν επαγγελματική αποκατάσταση. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτές οι συνθήκες ευνοούν την αύξηση του αριθμού των θυμάτων σωματεμπορίας λόγω της ευαλωτότητας που η πανδημία δημιούργησε. Το πρόβλημα είναι ότι η πανδημία και τα μέτρα που λήφθηκαν για την καταπολέμησή της έκαναν αρκετά πιο δύσκολο το έργο του εντοπισμού των θυμάτων και της παροχής υπηρεσιών, προσωρινής διαμονής σε δομές, μετακίνησής τους σε ασφαλέστερους χώρους κτλ.

«Στην 24ωρη τηλεφωνική γραμμή καταγγελιών 1109 έχουμε δει μια σχετική μείωση σε κλήσεις από απλούς πολίτες, που συνήθως αναφέρουν περιστατικά εμπορίας ανθρώπων (πιθανότατα λόγω των μέτρων εγκλεισμού που δεν επιτρέπουν την ελεύθερη μετακίνηση των πολιτών και με αυτόν τον τρόπο την παρατήρηση ύποπτων περιστατικών)», λένε στην Α21, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι ήταν μεγάλος ο αριθμός αναφοράς περιστατικών από οργανισμούς που ασχολούνται με τη φροντίδα και υποστήριξη ευάλωτων πληθυσμών, κυρίως από δομές που προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια σε μετανάστες και αιτούντες άσυλο.

Η δράση της οργάνωσης Α21

Ο ελληνικός βραχίονας της οργάνωσης Α21 ξεκίνησε το 2008 από τη Θεσσαλονίκη, με αποκλειστικό σκοπό την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Αυτήν τη στιγμή ο οργανισμός έχει παρουσία σε 14 χώρες και 18 γραφεία.

Στην προσπάθειά της να βοηθήσει τα θύματα, η Α21 έχει δημιουργήσει την 24ωρη γραμμή 1109 όπου μπορεί κάποιος ακόμα και ανώνυμα να αναφέρει κάποιο περιστατικό ή και την υποψία του/της. Επίσης, μπορεί οποιοσδήποτε να επικοινωνήσει με την Α21 και μέσω e-mail (info@1109.gr). Σύμφωνα με τους υπεύθυνους της οργάνωσης, τα στοιχεία που καταχωρούνται στη γραμμή 1109 αξιολογούνται από το εκπαιδευμένο προσωπικό και προωθούνται στα αντίστοιχα Τμήματα Καταπολέμησης της Εμπορίας Ανθρώπων του οργανωμένου εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ. Η δράση ωστόσο της Α21 δεν σταματά εκεί, καθώς στα διασωθέντα θύματα trafficking παρέχεται πρόσβαση σε δομές του οργανισμού και υπηρεσίες «που θα βοηθήσουν να φτάσουν σε αυτονομία, να σταθούν στα πόδια τους, και να συνεχίσουν τη ζωή τους ανεξάρτητα και ελεύθερα από όσα τους συνέβησαν».

Το «οπλοστάσιο» της Πολιτείας

Με στόχο την πάταξη του trafficking η Ελληνική Αστυνομία έχει δημιουργήσει πριν από σχεδόν 20 χρόνια (σ.σ. από την περίοδο 2002-2003) δύο τμήματα Καταπολέμησης της Εμπορίας Ανθρώπων –σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη– που υπάγονται στην Υποδιεύθυνση Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος, ενώ παράλληλα έχουν συγκροτηθεί και 12 όμοιες περιφερειακές ομάδες. Τον ρόλο της εθνικής συντονιστικής αρχής Καταπολέμησης της Εμπορίας Ανθρώπων μέσω του Γραφείου Εθνικού Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων που θεσμοθετήθηκε τον Νοέμβριο του 2013 με Εθνικό Εισηγητή τον κ. Ηρακλή Μοσκώφ, έχει το υπουργείο Εξωτερικών. Στο πλαίσιο λειτουργίας τού Γ.ΕΘ.ΕΙΣ., επιδιώκεται ο συντονισμός κρατικών και μη φορέων σε μια κοινή γραμμή για την αντιμετώπιση του φαινομένου και υπάρχει το σχετικό Εθνικό Σχέδιο Δράσης 2019-2023.

Το σχέδιο Δράσης προηγούμενων χρόνων αποτέλεσε το εφαλτήριο της δημιουργίας του Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς και Παραπομπής Θυμάτων Εμπορίας Ανθρώπων (τη διαχείριση του οποίου έχει αναλάβει το ΕΚΚΑ), ένα πολύ σημαντικό εργαλείο για τον εντοπισμό, την ταυτοποίηση και την παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών στα πιθανά θύματα εμπορίας ανθρώπων.