Ξαναβρείτε τον ύπνο σας

Ο ύπνος είναι γιατρός. Δυστυχώς όμως αυτό το συνειδητοποιούμε μόνο όταν τον χάσουμε! Η πλειονότητα των ερευνητών πιστεύει ότι κατά τον ύπνο επιτελείται μία επανορθωτική λειτουργία του οργανισμού, η οποία έχει ιδιαίτερα ευεργετική επίδραση κυρίως στις λειτουργίες του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τον ύπνο με τον επαναμηδενισμό ενός ηλεκτρονικού αναλογικού υπολογιστή μετά από παρατεταμένη χρήση, ώστε να μπορέσει να επανέλθει ξανά στη «βασική γραμμή» της λειτουργίας του. Ο ύπνος, λοιπόν, δεν είναι ούτε χάσιμο χρόνου, ούτε πολυτέλεια, αλλά απολύτως απαραίτητος για όλη την ανασυγκρότηση του οργανισμού. Ο ύπνος βοηθάει όλα τα συστήματα του οργανισμού να αναπαυθούν και να ανατάξουν δυνάμεις.

•    Τι ορίζουμε ως αϋπνία
Με τον όρο αϋπνία χαρακτηρίζεται η έλλειψη επαρκούς ύπνου, που μπορεί να εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους, όπως: δυσχέρεια στην επέλευση του ύπνου, συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας, πολύ πρωινή αφύπνιση ή ποιοτικά ανεπαρκής ύπνος παρά τη φυσιολογική ποσοτικά διάρκειά του.
Η αϋπνία είναι ένα συχνό φαινόμενο, καθώς πιστεύεται ότι τουλάχιστον το 1/3 των ενηλίκων παρουσιάζει αϋπνία κάποια στιγμή της ζωής του. Το άτομο που υποφέρει από αϋπνίες νοιώθει ότι δεν ξεκουράζεται αρκετά, έχει δυσκολία συγκέντρωσης, φτωχότερη μνήμη, γίνεται ευερέθιστο, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται τόσο η απόδοσή του, όσο και η ευχαρίστηση που αντλεί από την καθημερινή ζωή. Για να θεωρήσουμε ότι κάποιος πάσχει από αϋπνία, θα πρέπει το πρόβλημα να υφίσταται για τουλάχιστον 1 μήνα.

•    Πού οφείλεται η αϋπνία
Ο κύκλος ύπνου–εγρήγορσης είναι από τους πιο σπουδαίους και τους πιο εμφανείς κύκλους στον άνθρωπο. Η περιοδικότητα και η ποιότητα του ύπνου συνδέονται άμεσα με τη λειτουργία ενός κεντρικού νευρωνικού βηματοδότη, ο οποίος δρα ουσιαστικά ως το βιολογικό μας ρολόϊ. Ο ύπνος ρυθμίζεται κυρίως από τρεις ουσίες – νευροδιαβιβαστές: 1) το GABA (γάμμα-αμινο-βουτυρικό οξύ), το οποίο είναι ένας ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής, 2) τη σεροτονίνη (5-υδροξυτρυπταμίνη), η οποία είναι γνωστή και ως ο «νευροδιαβιβαστής της χαράς» και 3) τη μελατονίνη, η οποία ρυθμίζει τη φυσιολογική ροή του ύπνου.
Η έκκριση της μελατονίνης αναστέλλεται παρουσία φωτός, ενώ διεγείρεται στο σκοτάδι. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι η αϋπνία μπορεί να οφείλεται σε ένα πλήθος παραγόντων που επηρεάζουν αυτά τα νευροβιολογικά συστήματα. Ο ύπνος είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στην επίδραση του φωτός, οπότε αλλαγές στην ώρα που κοιμόμαστε έχουν ως αποτέλεσμα να αποσυντονίζεται το βιολογικό μας ρολόϊ. Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και η αναστροφή των φυσιολογικών βιολογικών μας ρυθμών, όπως για παράδειγμα εργασία κατά τη νύχτα αντί την ημέρα. Το άγχος (stress) είναι επίσης ένας σοβαρός παράγοντας που ευθύνεται για την αϋπνία, καθώς η επίμονη νοητική ενασχόληση ενός ατόμου με δυσάρεστες σκέψεις ή προβλήματα, δεν το αφήνουν να χαλαρώσει και να κοιμηθεί. Η αϋπνία όμως μπορεί να οφείλεται και σε ένα πλήθος άλλων παραγόντων που θα πρέπει να διερευνηθούν, όπως εγκεφαλικά νοσήματα, καρδιακά νοσήματα, πεπτικές διαταραχές, αναπνευστικές νόσοι, νεφρικά και ηπατικά νοσήματα, αλκοόλ, καφεΐνη, jetlag, χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων, καθώς και εμμηνόπαυση.

•     Απλοί τρόποι αντιμετώπισης της αϋπνίας
Μπορείτε να βελτιώσετε την ποιότητα του ύπνου σας ακολουθώντας μερικές καλές συνήθειες. Πρώτα απ’ όλα τηρείστε ένα πρόγραμμα ύπνου: Προσπαθήστε να κοιμάστε κάθε μέρα περίπου την ίδια ώρα, ακόμα και τα Σαββατοκύριακα, ώστε να μην απορυθμίζεται το βιολογικό ρολόϊ. Αποκτήστε συνήθειες που να σηματοδοτούν την ώρα του ύπνου: σταματήστε κάθε έντονη δραστηριότητα λίγο πριν πέσετε για ύπνο, κάντε ένα χαλαρωτικό μπάνιο και πιείτε ένα φλιτζάνι ζεστό γάλα. Αποφύγετε τα βαριά γεύματα, τον καφέ ή το αλκοόλ προ του ύπνου. Βεβαιωθείτε επίσης ότι το υπνοδωμάτιό σας είναι αρκετά σκοτεινό, δροσερό, τακτοποιημένο και χωρίς θορύβους. Προσπαθήστε να χαλαρώστε και να ηρεμήσετε.

•    Τι κάνω εάν η αϋπνία επιμένει;
Πριν προχωρήσετε στη λήψη – μόνο μετά από συνταγογράφηση του γιατρού σας- υπνωτικών και αγχολυτικών ουσιών όπως οι βενζοδιαζεπίνες, σκεφθείτε ότι οι ουσίες αυτές συνιστώνται μόνο για βραχυχρόνια συμπτωματική αντιμετώπιση του έντονου παθολογικού άγχους και της αϋπνίας. Πρακτικά συνιστώνται μόνο όταν η διαταραχή είναι σοβαρή, και η αϋπνία περιορίζει σημαντικά τις δραστηριότητες του ασθενούς ή του προκαλεί πολύ έντονη δυσφορία. Οι βενζοδιαζεπίνες αναστέλλουν την κατάσταση REM του ύπνου, διαταράσσοντας τη φυσιολογική εναλλαγή των φάσεων κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η χρήση υπνωτικών για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του μήνα, συχνά προκαλεί εξάρτιση και αντοχή. Επίσης, με τη διακοπή των υπνωτικών παρατηρείται το «rebound effect», δηλαδή να επανέρχεται η αϋπνία με μεγαλύτερη ένταση. Οι συνήθεις παρενέργειες των υπνωτικών είναι αίσθημα κόπωσης, υπνηλία, καταστολή, αμνησία, ελαττωμένη συγκέντρωση, μειωμένη εγρήγορση, κεφαλαλγία και αταξία. Επίσης μπορεί να εκδηλωθεί προϋπάρχουσα κατάθλιψη, ανησυχία, άγχος, ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, εφιάλτες, ανάρμοστη συμπεριφορά, καθώς και διαταραγμένη συνέχιση του ύπνου.

Καθώς λοιπόν καμμία χημική ουσία φαρμάκου δεν απαλλάσσεται από παρενέργειες, καλό είναι να αναζητήσετε –με τη συμβουλή του γιατρού ή του φαρμακοποιού σας- μία φυσική φόρμουλα υγείας για τη χαλάρωση και τον ύπνο, με φυτικά συστατικά. Μία φόρμουλα υγείας βασισμένη στα φυτά πασιφλόρα, βαλεριάνα, κράταιγο, κόκκινη παπαρούνα και εσχόλτσια, σε συνδυασμό με το αμινοξύ λ-τρυπτοφάνη και την ουσία μελατονίνη, αποτελούν τον βέλτιστο συνδυασμό.

Η πασιφλόρα και ο κράταιγος με τα συστατικά Vitexin και Isovitexin, η εσχόλτσια με το συστατικό protopine, και η κόκκινη παπαρούνα με το συστατικό papaverrubina, όλα παρατείνουν τη δράση του GABA (γ-αμινοβουτυρικού οξέος), αναστέλλοντας την επαναπρόσληψή του από τους προσυναπτικούς νευρώνες και ενισχύοντας τη δράση του στις συνάψεις. Έτσι, ενισχύεται η δράση του GABA, που είναι ένας από τους κύριους νευροδιαβιβαστές που συνδέονται με τον κύκλο του ύπνου, ασκώντας ηρεμιστική, καταπραϋντική και υπναγωγή δράση.

Παράλληλα, η λ-τρυπτοφάνη είναι ένα σημαντικό αμινοξύ που μετατρέπεται μέσα στον εγκέφαλο σε σεροτονίνη (νευροδιαβιβαστής που λειτουργεί φυσιολογικά στον κύκλο του ύπνου) και στη συνέχεια μεταβολίζεται σε μελατονίνη.

Έτσι, η μελατονίνη που υπάρχει σε μια τέτοια φόρμουλα υγείας, καθώς κι εκείνη που η παραγωγή της επιτυγχάνεται από την λ-τρυπτοφάνη, ρυθμίζουν τους ρυθμούς ύπνου/αϋπνίας, επιτυγχάνοντας έναν ήρεμο, φυσιολογικό και ξεκούραστο ύπνο. Σε περιπτώσεις λοιπόν αϋπνίας, άγχους, υπερέντασης και εκνευρισμού, η σωστή φόρμουλα υγείας μπορεί να ασκήσει υπναγωγή, αγχολυτική, μυοχαλαρωτική δράση, ρυθμίζοντας με τον βέλτιστο τρόπο την κατάσταση του ύπνου. Εμπιστευθείτε το γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας και αναζητείστε τη σωστή φόρμουλα υγείας που θα σας δώσει τη λύση στο πρόβλημα της αϋπνίας με τον πιο φυσικό τρόπο.

Της Δωροθέας Λεντή