Η ώρα του μεγάλου «ναι» ή του μεγάλου «όχι»

Με κομμένη την ανάσα παρακολουθεί η διεθνής κοινή γνώμη τα τεκταινόμενα στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου διεξάγεται σήμερα Πέμπτη (23/6) το κρίσιμο δημοψήφισμα για την παραμονή ή μη της χώρας στην Ε.Ε..

Αναλύσεις επί αναλύσεων έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ωστόσο η ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού ΤΙΜΕ σκέφτηκε κάτι πιο χρήσιμο: να χαρτογραφήσει –αν είναι σωστός ο όρος– τα απλά πράγματα που πρέπει να ξέρουμε για το δημοψήφισμα, αλλά επειδή θεωρούνται δεδομένα τα ΜΜΕ τα παραβλέπουν και οι πολίτες ίσως αγνοούν. Κάπως έτσι «στήθηκε» το παρακάτω… manual που υπογράφει η ρεπόρτερ Julia Zorthian.

# Τι συμβαίνει την Πέμπτη

Πολίτες της Μεγάλης Βρετανίας και της Βορείου Ιρλανδίας ψηφίζουν σήμερα Πέμπτη για το μέλλον της χώρας ως μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καταρχάς, το ακριβές ερώτημα στο ψηφοδέλτιο του δημοψηφίσματος είναι το εξής: «Θα πρέπει το Ηνωμένο Βασίλειο να παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση;». Έτσι οι ψηφοφόροι καλούνται να «μαρκάρουν» είτε το κουτάκι «Remain a member of the European Union» (Να παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης) είτε το «Leave the European Union» (Να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση).

Οικονομολόγοι, πολιτικοί και απλοί πολίτες από όλο τον κόσμο προβλέπουν ότι ενδεχόμενη επικράτηση αυτού που συνηθίσαμε να λέμε «Brexit» θα ήταν καταστροφική επιλογή για τη Βρετανία και θα είχε σοβαρές οικονομικές και πολιτικές συνέπειες για την Ευρώπη, τις ΗΠΑ αλλά και ολόκληρο τον κόσμο.

Μέχρι να ανοίξουν οι κάλπες οι Βρετανοί ψηφοφόροι εμφανίζονται σχεδόν ομοιόμορφα κατανεμημένοι μεταξύ του «ναι» και του «όχι» (σ.σ οι δημοσκοπήσεις έδιναν αποτελέσματα στα όρια του στατιστικού λάθους). Η άνοδος του Bremain που καταγράφηκε τις τελευταίες ημέρες δεν ήταν αρκετή, έως την Τετάρτη τουλάχιστον, να δώσει ασφαλή πρόβλεψη, το δε ποσοστό των αναποφάσιστων ξεπερνούσε σε όλες τις μετρήσεις το 10%. Υπό αυτές τις συνθήκες και πολλοί περιμένουν με αγωνία για τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής, όταν το αποτέλεσμα θα είναι πιο καθαρό.

# Πότε θα γνωρίζουμε το αποτέλεσμα;
Η ροή ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων, σε περιφερειακό επίπεδο αναμένεται να αρχίσει περί τις 02:00 τα ξημερώματα ώρα Ελλάδος θα κορυφωθεί γύρω στις 06:00 το πρωί. Με βάση τις ανακοινώσεις της Εκλογικής Επιτροπής της Βρετανίας, εάν η μάχη δεν είναι απολύτως οριακή, το τελικό αποτέλεσμα ή τουλάχιστον η τελική ασφαλής εκτίμηση πρέπει να αναμένεται νωρίς αύριο το πρωί.

Στις κάλπες του ιστορικού δημοψηφίσματος εκτιμάται ότι θα προσέλθουν 49.499.537 ψηφοφόροι – αριθμός που αποτελεί ρεκόρ για οποιαδήποτε εκλογική αναμέτρηση στην ιστορία της Βρετανίας.

# Πώς η Μ. Βρετανία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το 1945, η Βρετανία αρνήθηκε να συμμετάσχει στα νέα θεσμικά όργανα που συστάθηκαν από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, προκειμένου να υπάρξει μεγαλύτερη συνεργασία και ειρηνικές σχέσεις. Η Βρετανία προτίμησε να εστιάσει στο εμπόριο και στις επενδύσεις της στις πρώην αποικίες της, όπως ήταν οι ΗΠΑ, η Ινδία, ο Καναδάς και η Αυστραλία. Ωστόσο τη δεκαετία του 1960, οι Βρετανoί αποφάσισαν ότι θα ήταν καλύτερο να ενταχθούν στη τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα τον θεσμό που γεννήθηκε το 1957 και αποτέλεσε τον πρόγονο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατ’ επέκταση της Ευρωζώνης.

Το πρόβλημα ήταν ότι ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως η Γαλλία, δεν βλέπουν με καλό μάτι την ένταξη της Βρετανίας στη ΕΟΚ. Μάλιστα το 1961, η αίτηση εισδοχής της Βρετανίας στην ΕΟΚ δεν έγινε δεκτή. Ο πρόεδρος της Γαλλίας, στρατηγός Ντε Γκολ, φοβόταν ότι η Βρετανία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως δούρειος ίππος για την επέκταση της επιρροής των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Για όσου θυμούνται είναι η εποχή που ο Ντε Γκολ συμβόλιζε την τάση χειραφέτησης της Ευρώπης από την αμερικανική κηδεμονία.

Κάπως έτσι φτάνουμε στο 1967 όπου η Βρετανία υποβάλει νέο αίτημα εισδοχής στην ΕΟΚ και καθώς το 1969 ο Σαρλ ντε Γκωλ εγκατέλειψε την προεδρία το 1973 το «Νησί» γίνεται τελικά μέλος της ευρωπαϊκής ζώνης ελεύθερου εμπορίου και συναλλαγών.

# Γιατί θέλουν (όσοι θέλουν) έξοδο από την Ε.Ε.
-Για λόγους κυριαρχίας: Πολλοί πιστεύουν ότι το πεδίο των αρμοδιοτήτων της Ε.Ε είναι τόσο μεγάλη που προσπίπτει επί της κυριαρχίας του Ηνωμένου Βασιλείου
-Για λόγους περιορισμών: Οι οπαδοί του brexit είναι ιδιαίτερα ενοχλημένοι από τους κανονισμούς-περιορισμούς που θέτουν οι Βρυξέλλες, και πιστεύουν ότι εμποδίζεται η αποτελεσματική λειτουργία των επιχειρήσεων.
-Λόγω μετανάστευσης: Το μεγαλύτερο πρόβλημα όσων επιθυμούν την έξοδο από την Ε.Ε. είναι η μετανάστευση. Δεδομένου ότι ένα από τα βασικά δόγματα της Ένωσης είναι η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων (σ.σ. περίπου 3 εκατ. Ευρωπαίοι ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και περίπου 1,2 εκατ. Βρετανοί ζουν σε άλλες χώρες της Ε.Ε.), ορισμένοι οπαδοί του brexit κατηγορούν τους μετανάστες για την ανεργία, τους χαμηλούς μισθούς και επιδείνωση των συστημάτων εκπαίδευσης και υγείας. Ορισμένοι μάλιστα κατηγορούν τους μετανάστες ακόμη και για την κυκλοφοριακή συμφόρηση.

# Γιατί θέλουν (όσοι θέλουν) παραμονή στην Ε.Ε.
-Ειρήνη: Η Ευρώπη καταστράφηκε από δύο πολέμους στον 20ό αιώνα και οι άλλοτε εμπόλεμοι είναι πλέον σύμμαχοι εντός της Ε.Ε.
-Ελεύθερο εμπόριο: Η Ε.Ε είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός «συνασπισμός» στον κόσμο και το Ηνωμένο Βασίλειο έχει αδασμολόγητη πρόσβαση σε αυτόν, γεγονός που θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο λόγω εξόδου από την ένωση.
-Επενδύσεις: Πολλοί διεθνείς επενδυτές έχουν επιλέξει ως βάση τους το Ηνωμένο Βασίλειο, εξαιτίας του ότι η χώρα είναι μέλος της Ε.Ε. Ενδεχόμενη αποχώρηση της Βρετανίας από τους κόλπους της Ε.Ε. δυνητικά θα οδηγούσε πολλές εταιρείες στο να επανεξετάσουν τη στρατηγική θέση τους.
-Ενότητα: Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπορεί να αποφύγει μια σχέση με την Ευρώπη, και Ε.Ε είναι ένα θεσμός που έχει αναπτυχθεί ως ένα κοινό «σπίτι» για να επικοινωνούν διαφορετικές πολιτικο-οικονομικές και κοινωνικές κουλτούρες. Ένα brexit θα οδηγούσε εξ ανάγκης στη δημιουργία νέων μηχανισμών διακρατικών επαφών και επικοινωνίας οι οποίοι πέρα από την πολλή δουλεία που απαιτούν για να στηθούν δεν εγγυώνται και καμία επιτυχία.

# Ποιος υποστηρίζει το brexit;
Η εκστρατεία υπέρ της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. έχει την υποστήριξη κυρίως της δεξιάς πτέρυγας του πολιτικού φάσματος στο “Νησί”. Το Κόμμα Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου, με επικεφαλής τον Nigel Farage, άσκησε πίεση για ένα δημοψήφισμα από τότε που δημιουργήθηκε, το 1993.

Ο πρώην δήμαρχος του δημάρχου του Λονδίνου, Μπόρις Τζόνσον και πέντε μέλη του υπουργικού συμβουλίου, ηγούνται επίσης της εκστρατείας του «όχι».

Υπάρχουν, ωστόσο, πολιτικές προσωπικότητες εκτός Βρετανίας που υποστηρίζουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να αφήσει Ε.Ε.. Τέτοιες είναι ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν και ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών για την προεδρία των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.

# Ποιος υποστηρίζει το «bremain»
Ένθερμος υποστηρικτής της παραμονής της Βρετανίας στην Ε.Ε. είναι ο πρωθυπουργός της χώρας Ντέιβιντ Κάμερον, θέση που στηρίζει και σχεδόν το σύνολο των ηγετών των υπόλοιπων κομμάτων. Στην ίδια γραμμή του bremain στοιχίζονται και πολλοί ξένοι ηγέτες άλλων κρατών της Ε.Ε., καθώς επίσης και ο Αμερικανός πρόεδρος, Μπαράκ Ομπάμα, μαζί με τον πρωθυπουργό της Ιαπωνίας, Σίνζο Άμπε.

Επίσης μια σειρά επωνύμων και καλλιτεχνών της βρετανικής σκηνής διατράνωσαν το προηγούμενο διάστημα την άποψή τους υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ε.Ε. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η διάσημη Αγγλίδα συγγραφέας, «μητέρα» του ήρωα φαντασίας Χάρι Πότερ, Τζόαν Ρόουλινγκ, η οποία έχει δηλώσει ότι «ρατσιστές και φανατικοί» καθοδηγούν την εκστρατεία της αποχώρησης, αλλά και ο κινηματογραφικός Τζέιμς Μποντ, Ντάνιελ Κρεγκ, ο οποίος φωτογραφήθηκε με ένα t-shirt, η στάμπα του οποίου έγραφε: «Κανείς δεν είναι νησί. Καμία χώρα δεν μπορεί να μένει μόνη της. Ψηφίστε remain στις 23 Ιουνίου».

# Τι θα άλλαζε αν το Ηνωμένο Βασίλειο έφευγε από την Ε.Ε;
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο αποχώρησης μέλους από την Ε.Ε., το τι ακριβώς θα συμβεί σε περίπτωση brexit μοιάζει με αχαρτογράφητα νερά. Αν λ.χ., οι Βρετανοί ψηφίσουν υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε., η ηγεσία της χώρας θα έχει περιθώριο δύο ετών να διαπραγματευτεί τους όρους της αποχώρησης και να οργανώσει νέες εμπορικές συμφωνίες με εκατοντάδες χώρες.

Ένα brexit θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει στην πτώση της σημερινής κυβέρνησης και τη διενέργεια νέων εκλογών. Αυτή η αβεβαιότητα θα μπορούσε να έχει μια επικίνδυνη οικονομική επίπτωση. Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να μπει σε τούνελ ύφεσης γεγονός που θα διατάρασσε τις οικονομίες σε όλο τον κόσμο.

Σε περισσότερο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, λέγοντας η Βρετανία «αντίο» στην Ε.Ε. θα έχανε τα προνόμια του ελεύθερου εμπορίου που απολάμβανε μέχρι σήμερα, αλλά και η Ε.Ε. θα έχανε τη χώρα-μέλος με τη δεύτερη μεγαλύτερη συμβολή στον προϋπολογισμό της και σχεδόν το 15% του ΑΕΠ της.

Υπάρχουν φυσικά και τα όχι αμελητέα διαδικαστικά ζητήματα. Για παράδειγμα για τους σχεδόν 3.000.000 Ευρωπαίους που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και για τα 1,2 εκατ. Βρετανούς πολίτες που ζουν αλλού στην Ε.Ε. θα πρέπει να διευθετηθεί ένα νέο στάτους παραμονής. Επίσης βρετανικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ε.Ε. θα πρέπει επίσης να επανεκτιμήσουν τη νομική και οικονομική τους κατάσταση.

# Πώς το «brexit» θα επηρεάσει τις ΗΠΑ;
Η Βρετανία είναι ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Ως εκ τούτου, μία τόσο μεγάλη αλλαγή δεδομένων όπως είναι το ενδεχόμενο του brexit θα προκαλούσε μεγάλη αβεβαιότητα – ειδικά εάν η βρετανική οικονομία έμπαινε σε τροχιά ύφεσης. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποιεί ότι μια Brexit θα μπορούσε να μειώσει την ανάπτυξη πολλών οικονομιών –συμπεριλαμβανομένης και της αμερικανικής ΗΠΑ– έως και μισή ποσοστιαία μονάδα. Και μόνο το γεγονός ότι το ευρώ ή λίρα θα «αγκομαχούσαν» δίπλα σε ένα ισχυρό δολάριο, αυτό θα ήταν ένα πλήγμα για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ.

Πέρα από τους οικονομικούς δεσμούς, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανησυχεί περισσότερο για την πολιτική αστάθεια που ένα ενδεχόμενο Brexit θα προκαλούσε στο σύνολο της Ευρώπης. Εάν άλλα κράτη ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και να αφήσει το μεγαλύτερο εμπορικό συνασπισμό παγκοσμίως, ολόκληρη η ήπειρος θα αποδυναμωθεί, πέφτοντας στη σκιά της Ρωσίας. Ακόμη και το μέλλον του ίδιου του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να διακυβευτεί από την έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε.