Ανάγκη για ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο

Γυρνώντας το ρολόι του χρόνου σχεδόν ένα μήνα πίσω, θα βρούμε έναν ξεχωριστό Έλληνα, τον καθηγητή του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών και μέλος του Εργαστηρίου Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης του ξακουστού ΜΙΤ, Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, να συνομιλεί με τον συνταγματολόγο και πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Ευάγγελο Βενιζέλο.

Η διαδικτυακή συνάντηση των δύο ανδρών έγινε στο πλαίσιο του ετήσιου συνεδρίου του «Κύκλου Ιδεών», και το θέμα της συζήτησής τους ήταν πολύ ιδιαίτερο. Αφορούσε την ανθρωπολογική πρόκληση της τεχνητής νοημοσύνης και τα ηθικά διλήμματα που αυτή θέτει.

Μεταξύ πολλών άλλων, ο Κων. Δασκαλάκης σημείωσε ότι τα τελευταία 20 χρόνια η χρήση των ευρύτερων τεχνολογιών που χρησιμοποιούν αλγόριθμους έχει μεταμορφώσει τον τρόπο που προσεγγίζουμε τη γνώση, τον τρόπο που εκπαιδευόμαστε, εργαζόμαστε, κοινωνικοποιούμαστε, ακόμη και τον τρόπο που αναζητούμε σύντροφο, υπογραμμίζοντας ότι και με βάση την εξέλιξη ότι ο άνθρωπος έχει γίνει συμπληρωματικός με την τεχνολογία θα πρέπει να ξαναγραφτεί το Κοινωνικό Συμβόλαιο. Ένα κοινωνικό Συμβόλαιο που όπως παρατήρησε πολύ εύστοχα στη συνέχεια ο Ευ. Βενιζέλος δεν είναι μόνο ένα Συμβόλαιο μεταξύ ανθρώπων, δεδομένου ότι σε αυτό θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι μη ανθρώπινοι παράγοντες με τους οποίους συνυπάρχουμε.

Προτρέποντας τους αναγνώστες της «Α» να αναζητήσουν στο διαδίκτυο και να παρακολουθήσουν την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση, επιλέξαμε να σταθούμε σήμερα σε αυτό το νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο και στην ανάγκη επανασυγγραφής του, δεδομένης και της πανδημικής συγκυρίας.

Σε μια από τις επικρατέστερες θεωρίες τού τι εστί Κοινωνικό Συμβόλαιο, ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ το περιγράφει ως μία πρωτότυπη αλλά θεμελιώδη για το πολιτικό σώμα σύμβαση, η οποία γίνεται ελευθέρως αποδεκτή από τα μέλη της, με τα τελευταία να τίθενται δίχως επιφυλάξεις αλληλέγγυα το ένα προς τα άλλα. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια αμοιβαία υποχρέωση του καθενός προς το σύνολο και του συνόλου προς τον κάθε ένα από μας.

Πάμε, τώρα, να το «κουμπώσουμε» στα σημερινά, τα δικά μας. Δεν δημιουργεί, λ.χ., η υγειονομική κρίση την αμοιβαία υποχρέωση του συνόλου, εν προκειμένου της Πολιτείας, να προστατεύει τους πολίτες και αντίστοιχα των πολιτών να προστατεύουν την πολιτεία;

Αυτή η κατά Ρουσώ αλληλεγγύη δεν δημιουργεί, εξάλλου, την υποχρέωση της Πολιτείας να περιθάλψει ακόμα και τους πολίτες της που δεν δέχονται να κάνουν το «τρισκατάρατο μπόλι»; Αλλά δεν πρέπει ταυτόχρονα και οι πολίτες να επιδείξουν το αντίστοιχο ποσοστό αλληλεγγύης και κοινωνικής ευθύνης προστατεύοντας εαυτούς, αλλήλους και μαζί ένα δημόσιο σύστημα υγείας όπου οι γιατροί του καταρρέουν μπροστά στις κάμερες έπειτα από τρεις ημέρες συνεχόμενης εφημερίας, μη προλαβαίνοντας τις εισαγωγές και τις διασωληνώσεις ασθενών;

Αυτό που ποτέ δεν καταλάβαμε σε αυτήν τη χώρα είναι ότι το ταγκό πολιτείας και πολιτών δεν χορεύεται ποτέ αντικριστά αλλά υποχρεωτικώς… αγκαλιαστά. Είναι κάτι σαν σύμφωνο αιώνιας συμβίωσης, που ο ένας «λούζεται» τον άλλον –του αρέσει – δεν σου αρέσει– και που το… διαζευκτήριο εκδίδεται μόνο με τον θάνατο – του πολίτη φυσικά και ουχί της Πολιτείας.

Υπό αυτές τις προϋποθέσεις δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Οι πολίτες και πριν από αυτούς ο Μητσοτάκης, ο Τσίπρας, ο Ιερώνυμος, ακόμη και ο επανακάμψας «μνηστήρας» της εξουσίας Γιώργος Παπανδρέου –που μας… διαφώτισε ότι του έφταιγε ο Κώστας Καραμανλής και ο Αντώνης Σαμαράς αλλά όχι ο εαυτός του–, ας αναλάβουν το μέρος της ευθύνης που τους αναλογεί κι ας ξαναγράψουν το Κοινωνικό Συμβόλαιο που μας αξίζει. Έτσι θα πάμε παρακάτω.

Εεε, ψιιτ: Επειδή αυτό το «παρακάτω» δεν θα είναι ανέφελο, αλλά θα έχει ακρίβεια, ενεργειακή κρίση, σφίξιμο του ζωναριού για να μην ξεφύγουν τα ελλείμματα και άλλα τινά «δαιμόνια», ένα μαθηματάκι… ταγκό δεν θα έβλαπτε.