Τα «ντόρτια» της Κομισιόν και το γερμανικό γαϊτανάκι για να κερδηθεί η παρτίδα της ακρίβειας στο φυσικό αέριο

Στο τάβλι, τα ντόρτια δεν θεωρούνται καλή ζαριά αλλά στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι με τις τέσσερις προτάσεις παρεμβάσεων που δημοσιοποίησε στις αρχές της εβδομάδας η Κομισιόν θα κερδηθεί η παρτίδα της ακρίβειας στο φυσικό αέριο. Το πρόβλημα είναι ότι η «δυσκοιλιότητα» της Γερμανίας να συμφωνήσει χωρίς αστερίσκους και προσκόμματα στο ήδη κατατεθέν σχέδιο αναβάλει για την επόμενη εβδομάδα –και βλέπουμε…– την όποια τελική συμφωνία των ηγετών που θα ήταν ανάσα για τα πληττόμενα νοικοκυριά και επιχειρήσεις της Γηραιάς Ηπείρου.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Γύρω στις 3 τα ξημερώματα της Παρασκευής και αφού είχαν προηγηθεί 12 ώρες διαβουλεύσεων (παζαριών για την ακρίβεια), οι Ευρωπαίοι ηγέτες που συμμετείχαν στη Σύνοδο Κορυφής κατάφεραν να συνομολογήσουν σε ένα υβρίδιο συμφωνίας για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματική η ενεργειακή κρίση. Και λέμε για υβριδική συμφωνία διότι οι ηγέτες συμφώνησαν να ζητήσουν από την Κομισιόν να κάνει μία δουλεία που ήδη έχει κάνει σε μεγάλο βαθμό. Να τους (ξανα)προτείνει, δηλαδή, μέτρα υπο τη μορφή ενός «προσωρινού δυναμικού διαδρόμου τιμών στις συναλλαγές» για να περιοριστούν άμεσα τα επεισόδια υπερβολικών τιμολογήσεων.

Μισό βήμα για το πλαφόν

Το μόνο βήμα που μπορεί να λογιστεί ως πρόοδος αλλά κι αυτό στον μίνιμουμ παρονομαστή που απαιτούν οι δύσκολες περιστάσεις, είναι ότι η Γερμανία δέχτηκε να συζητηθεί –προσοχή, όχι να εφαρμοστεί– η επιβολή πλαφόν, πετώντας την μπάλα στην εξέδρα εν προκειμένω στο τετ-α-τετ που θα έχουν οι Ευρωπαίοι υπουργοί Ενέργειας την επόμενη εβδομάδα.

Μάλιστα για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία για το γερμανικό γαϊτανάκι ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να ξανασυνεδριάσουν εκτάκτως τον Νοέμβριο οι ηγέτες των κρατών μελών της Ε.Ε. και με τους διαφωνούντες να αποκτούν το δικαίωμα βέτο αν χρειαστεί στην τελική πρόταση.

Η αίσθηση που υπάρχει είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε έναν τακτικισμό εκ μέρους του Βερολίνου που δεν θέλει να δεσμευτεί με υποχρεωτικότητες ούτε για την ενδοκοινωτική αλληλεγγύη σε περίπτωση ελλείψεων εφοδιασμού γειτονικών χωρών, ούτε για πλαφόν και περιορισμούς στην κατανάλωση φυσικού αερίου από τις γερμανικές βιομηχανίες.

Άλλωστε, με τον… παρά της και την ενέργειά της επιδιώκει να αντιμετωπίσει την παρούσα κρίση το Βερολίνο που έχει ανακοινώσει εδώ και καιρό την πρόθεσή του να μοιράσει πακτωλό κονδυλίων –200 δισ. ευρώ!!!– για να απαλύνει τους Γερμανούς καταναλωτές και τις επιχειρήσεις από τις «βαριές» επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, τεντώνοντας τα νεύρα σε Ιταλία αλλά και Γαλλία, αλλά και δημιουργώντας συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού ανάμεσα στην γερμανική και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές βιομηχανίες.

Το αρχικό σχέδιο

Εδώ θα πρέπει να υπενθυμιστεί ότι στις αρχές της εβδομάδας από την Κομισιόν δημοσιοποιήθηκαν οι τέσσερις γραμμές άμυνας που σκοπεύει να στήσει προκειμένου να αναχαιτιστεί η επέλαση της ενεργειακής ακρίβειας. Το εν λόγω σχέδιο εκτιμάται (σ.σ. καιρού επιτρέποντος και… Σολτς θέλοντος!!!) ότι θα εξασφαλίσει αφενός τον αδιατάρακτο εφοδιασμό των Ευρωπαίων πολιτών με το πολιτικό καύσιμο αφετέρου θα ανακόψουν τον φρενήρη ρυθμό με τον οποίο έτρεχαν –τουλάχιστον μέχρι πρότινος– οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ένωση.

Σε αδρές γραμμές το ευρω-σχέδιο «ακτινογραφείται ως εξής:

ΠΡΟΤΑΣΗ 1^η: Αγορά φυσικού αερίου μέσω ευρωπαϊκής κοινοπραξίας

Στα πρότυπα του πώς κινήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση στην περίπτωση της προμήθειας των εμβολίων κατά του κορωνοϊού, η Κομισιόν «σπρώχνει» την ιδέα να αγοράζεται φυσικό αέριο από έναν κοινό ευρωπαϊκό φορέα, ο οποίος αφού θα συγκεντρώσει τη ζήτηση σε επίπεδο Ε.Ε., θα ομαδοποιήσει τις επιμέρους «παραγγελίες» εισαγωγής αερίου σε μία μεγάλη «παραγγελία» αναζητώντας στην ελεύθερη αγορά τον φθηνότερο δυνατό προμηθευτή που θα μπορέσει να καλύψει τις αιτούμενες ποσότητες αερίου.

Υπό αυτό το πρίσμα οι εταιρείες θα έχουν τη δυνατότητα να «στήσουν» ένα ευρωπαϊκό κονσόρτσιουμ που θα αγοράζει φυσικό αερίου, σύμφωνα πάντα με τους ενωσιακούς κανόνες που διέπουν τον ανταγωνισμό.

Η συμμετοχή των κρατών-μελών σε κοινές προμήθειες προτείνεται από τις Βρυξέλλες να έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, τουλάχιστον σε ποσοστό 15% της πλήρωσης αποθήκευσης.

Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι η Κομισιόν θα πρέπει να ενημερώνεται πριν από τη σύναψη οποιασδήποτε αγοράς φυσικού αερίου ή μνημονίου συμφωνίας όγκου που ξεπερνά τις 5 τεραβατώρες (κατάτι περισσότερο από 500.000.000 κυβικά μέτρα) και μπορεί να εκδώσει σύσταση σε περίπτωση δυνητικά αρνητικού αντίκτυπου στη λειτουργία της κοινής αγοράς, την ασφάλεια του εφοδιασμού ή την ενεργειακή αλληλεγγύη.

Η συγκριμένη πρόταση της Κομισιόν περιλαμβάνει, τέλος, διατάξεις για την ενίσχυση της διαφάνειας των προβλεπόμενων και των τελικών αγορών προμήθειας φυσικού αερίου, ώστε να αξιολογείται κάθε φορά η επίτευξη –και σε ποιο βαθμό– των στόχων της ασφάλειας του εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης.

Πυρήνας της πρόταση για από κοινού αγορές φυσικού αερίου είναι η βάσιμη εκτίμησης της Κομισιόν ότι με τον τρόπο αυτόν θα βοηθηθούν τα μικρότερα κράτη-μέλη και ειδικότερα τις εταιρείες, που βρίσκονται σε λιγότερο ευνοϊκή κατάσταση ως αγοραστές, να έχουν πρόσβαση σε όγκους φυσικού αερίου υπό ευμενέστερο τιμολογιακό καθεστώς.

ΠΡΟΤΑΣΗ 2^η: Μηχανισμός περιορισμού των τιμών στο χρηματιστήριο TTF

Σε αυτό το σκέλος του σχεδίου της η Κομισιόν προτείνει να δημιουργηθεί ως τον επόμενο Μάρτιο ένας καινούργιος δείκτης τιμολόγησης του LNG, δηλαδή του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Στον χρόνο που μεσολαβεί μέχρι τότε προτείνεται η δημιουργία ενός μηχανισμού διόρθωσης των τιμών για τη θέσπιση ενός δυναμικού ορίου τιμής για τις συναλλαγές στο ευρωπαϊκό χρηματιστήριο φυσικού αερίου TTF.

Σύμφωνα με τους Ευρωπαίους κομισάριους, στο TTF δεν αποτυπώνεται πλέον με ακρίβεια την τιμή των συναλλαγών LNG στην Ένωση, οπότε πέφτει στο τραπέζι η εναλλακτική να αναπτυχθεί ένα νέο συμπληρωματικό σημείο αναφοράς τιμών με τον ευρωπαϊκό οργανισμό για τη συνεργασία των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας (ACER). Το νέο σημείο αναφοράς θα προβλέπει σταθερή και προβλέψιμη τιμολόγηση για τις συναλλαγές LNG.

Η Επιτροπή θα αναθέσει στον ACER να δημιουργήσει ένα αντικειμενικό εργαλείο ημερήσιας αξιολόγησης των τιμών και στη συνέχεια ένα σημείο αναφοράς που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους φορείς εκμετάλλευσης της ενεργειακής αγοράς για την αναπροσαρμογή της τιμής στα συμβόλαιά τους για το φυσικό αέριο.

Μέχρι να γίνει το παραπάνω, η Κομισιόν προτείνει τη θέσπιση ενός προσωρινού μηχανισμού περιορισμού των τιμών μέσω του TTF, ο οποίος θα ενεργοποιείται κάθε φορά που θα παρίσταται η σχετική ανάγκη.

Σύμφωνα πάντα με τους επαΐοντες της Κομισιόν, ο μηχανισμός διόρθωσης των τιμών θα καθιερώσει, σε προσωρινή βάση, ένα δυναμικό όριο τιμής για τις συναλλαγές στο TTF. Οι συναλλαγές σε τιμή υψηλότερη από το δυναμικό όριο δεν θα επιτρέπεται να πραγματοποιούνται στο ευρωπαϊκό χρηματιστήριο φυσικού αερίου.

Αυτό θα βοηθήσει στην αποφυγή της ακραίας αστάθειας και των υπερβολικών τιμών. Επιπλέον, για να περιοριστεί η υπερβολική αστάθεια των τιμών και να αποτραπεί η ακραία αύξηση των τιμών στις αγορές ενεργειακών παραγώγων, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση μιας νέας προσωρινής ενδοημερήσιας αύξησης των τιμών που θα δημιουργηθεί από τα χρηματιστήρια παραγώγων της Ε.Ε.. Αυτός ο μηχανισμός θα προστατεύει τους φορείς εκμετάλλευσης ενέργειας από μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών εντός της ημέρας.

ΠΡΟΤΑΣΗ 3^η: Μηχανισμός ενδοκοινωτικής αλληλεγγύης σε περίπτωση ελλείψεων εφοδιασμού

Δεν είναι λίγες οι φορές που η εκφορά των εννοιών του ευρωπαϊκού ιδεώδους και της ενωσιακής αλληλεγγύης ακούγονται περισσότερο ως ευφημισμοί κι όχι κάτι που επί της ουσίας «απολαμβάνουν» σε στιγμές κρίσης τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το σύνηθες είναι να κυριαρχεί το στενό εθνικό συμφέρον του πλούσιου βορρά έναντι του φτωχού νότου που στη περίπτωση της παρούσας ενεργειακής κρίσης αποτυπώνεται στο γεγονός ότι δεν έχουν συνάψει όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. τις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες αλληλεγγύης.

Πώς ξεπερνιέται, άραγε, αυτός ο σκόπελος όταν η Κομισιόν βγάζει από τη φαρέτρα της το όπλο ενός μηχανισμού ενδοκοινωτικής αλληλεγγύης που δεν θα επαφίεται στο πατριωτισμό κάθε κράτους;

Η πρόταση των Βρυξελλών επ’ αυτού συνοψίζεται στη σύνταξη ενός κανονιστικού πλαισίου μέσω του οποίου θα εξασφαλίζεται ότι κάθε κράτος-μέλος που αντιμετωπίζει έκτακτη ανάγκη ενεργειακού εφοδιασμού θα λάβει φυσικό αέριο από άλλα κράτη, καταβάλλοντας στον εταίρο «πάροχο» μία «δίκαιη αποζημίωση».

Μάλιστα, προτείνεται η παροχή αλληλεγγύης να καταστεί υποχρεωτική και για κράτη-μέλη που διαθέτουν εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου αλλά δεν είναι συνδεδεμένα με την Ε.Ε. (σ.σ. πώς θα συμβεί αυτό παραμένει άγνωστο για την ώρα). Προϋπόθεση; Ότι το αέριο θα μπορεί να μεταφερθεί στο κράτος-μέλος που το έχει ανάγκη.

Για τη βελτιστοποίηση της χρήσης του LNG και της υποδομής αγωγών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει νέα εργαλεία για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τη διαθέσιμη χωρητικότητα και νέους μηχανισμούς για να διασφαλιστεί ότι η χωρητικότητα δεν δεσμεύεται και δεν χρησιμοποιείται από τους φορείς της αγοράς. Προτείνεται, επίσης, η προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας, με φόντο τις υποψίας για σαμποτάζ στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream Ι και Nord Stream ΙΙ.

Ως μία άλλη παράμετρος της κοινοτικής αλληλεγγύης που επιδιώκουν οι Βρυξέλλες να συνομολογηθεί από τους Ευρωπαίους εταίρους μπορεί να ειδωθεί και η πρόταση της Κομισιόν να διοχετευτεί ένα ποσοστό της τάξης του 10% των κονδυλιών του Ταμείου Συνοχής (αντιστοιχεί σε περίπου 40 δισ. ευρώ) σε δράσεις για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης.

Ταυτόχρονα η Κομισιόν σκοπεύει να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση της οικονομικής δύναμης πυρός της Ε.Ε. για το REPowerEU, ώστε να επιταχυνθεί η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και να αποφευχθεί ο κατακερματισμός στην ενιαία αγορά.

ΠΡΟΤΑΣΗ 4^η: Εντατικοποίηση των προσπαθειών μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου

Με το επικοινωνιακό μασάζ στους Ευρωπαίους πολίτες, τη συνεχή υπενθύμιση της ενεργειακής αβεβαιότητας για τον χειμώνα που έρχεται αλλά και τα όσα μέτρα έχουν ληφθεί ως σήμερα από την ευρωπαϊκή ηγεσία, τα στοιχεία δείχνουν ότι η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ το δίμηνο Αυγούστου – Σεπτεμβρίου ήταν μειωμένη σε ποσοστό περίπου 15% συγκρινόμενη με τον μέσο όρο της κατανάλωσης την περασμένη πενταετία.

Βεβαίως, οι επιτελείς της Ούρσουλα φον ντερ Λάινεν δεν εφησυχάζουν και λένε με κάθε ευκαιρία ότι αυτή είναι η οδός που πρέπει να ακολουθηθεί απαρέγκλιτα όλους τους επόμενους μήνες μέχρι και τον Μάρτιο του 2023, όπως άλλωστε ορίζεται στον σχετικό κανονισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Από την Κομισιόν ξεκαθαρίζεται ότι τα μέτρα μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου εποπτεύονται στενά με τα κράτη- μέλη να καλούνται να υποβάλλουν κάθε δύο μήνες έκθεση για την πρόοδο που κάνουν στο κομμάτι της εξοικονόμησης ενέργειας.

Στις «Βρυξελλάρχες» δεν βάζουν το χέρι τους στη φωτιά ότι η υφιστάμενη στρατηγική της μείωσης της κατανάλωσης θα αποδειχθεί πλήρως αποτελεσματική. Γι΄ αυτό αφήνουν ξεκάθαρα ανοιχτό το παράθυρο είτε να επανεξεταστεί επί το αυστηρότερο η στοχοθεσία μείωσης της κατανάλωσης είτε να ενεργοποιηθεί, αν το απαιτήσουν οι συνθήκες η κατάσταση συναγερμού στην Ε.Ε..

Προς ενίσχυση της ετοιμότητας των κρατών-μελών στη πιθανότητα να υπάρξουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή προτείνει μέτρα που επιτρέπουν στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μειώσουν περαιτέρω τη μη βασική κατανάλωση για να εξασφαλίσουν ότι παρέχεται αέριο σε βασικές υπηρεσίες και βιομηχανίες.

Στην Κομισιόν διαρρηγνύουν τα ιμάτια τους ότι οποιεσδήποτε ενδεχόμενες νέες μειώσεις στην κατανάλωση ενέργειας δεν θα πρέπει σε καμία των περιπτώσεων να επηρεάσει την κατανάλωση των νοικοκυριών που είναι υψηλής ευαλωτότητας πελάτες.

Αισθητά χαμηλότεροι λογαριασμοί ρεύματος τον Νοέμβριο, αλλά με σχεδόν μηδενική επιδότηση από το κράτος

Αν και προαναγγελθείσα η είδηση, και μόνο η επιβεβαίωσή της από τους Έλληνες παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας ότι τον Νοέμβριο οι λογαριασμοί ρεύματος θα είναι αισθητά μειωμένοι σε σχέση με αυτούς του Οκτωβρίου που εκπνέει σε λίγες ημέρες αρκεί για να χαμογελάσει και λίγο το… χειλάκι των καταναλωτών που παλεύουν να τα φέρουν βόλτα με την εκτίναξη του κόστους διαβίωσης.

Όπως προκύπτει από τα τιμολόγια που ανακοίνωσαν οι πάροχοι τα τιμολόγια αποκλιμακώνονται ποσοστιαία έως και 40%, ενώ οι τιμές ανά κιλοβατώρα κινούνται στα επίπεδα των €0,40 όταν οι τιμές που είχαν ανακοινώσει οι εταιρείες για τον μήνα που διανύουμε άγγιζαν σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και τα €0,70/KWh.

Το… θαύμα της αποκλιμάκωσης των τιμών οφείλεται κατά κύριο λόγο στην κατρακύλα που σημειώνεται στα διεθνή τιμολόγια αγοραπωλησίας του φυσικού αερίου, που με τη σειρά του συμπιέζει και τις χονδρεμπορικές τιμές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Μένει, πάντως, να φανεί στην πράξη πόση θα είναι η τελική μείωση για τους πελάτες καθώς η φημολογία λέει ότι υπό τις νέες συνθήκες της σημαντικής υποχώρησης της τιμής του φυσικού αερίου, αλλά και των τιμών χονδρικής στο ηλεκτρικό ρεύμα η κρατική επιδότηση θα είναι από ελάχιστη έως καθόλου.