Το… προκλητικό αύριο των κατασκευαστικών

Παρά κάτι 20 χρόνια μάς χωρίζουν από το 2004, την ξεχωριστή χρονιά που η Ελλάδα διοργάνωσε τους 28^ους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ξεχωριστή όχι μόνο στο επίπεδο των αθλητικών επιδόσεων και της αλλά κυρίως σε αυτό της εθνικής εξωστρέφειας, όπου οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν σε υψηλό επίπεδο, η εγχώρια ζήτηση παρουσίαζε ισχυρό πρόσημο, ενώ η συνολική επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα ανταγωνιζόταν τα επίπεδα άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Επιμέλεια: Νίκος Τσαγκατάκης

Πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την άνθιση διαδραμάτισαν αναμφίβολα οι εταιρείες του κατασκευαστικού κλάδου που κλήθηκαν να ανταποκριθούν στην πρόκληση της οικοδόμησης υποδομών που μέχρι εκείνη την ώρα δεν είχε δει η χώρα (βλ. Μετρό, Αττική Οδός, Διεθνές Αεροδρόμιο Αθήνας κ.ά.) αρχής γενομένης από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990. Με το τέλος του ονείρου της Ολυμπιάδας άρχισε να στενεύει και ο οικονομικός κύκλος της ευμάρειας ώσπου έφτασαν τα χρόνια της δημοσιονομικής κρίσης για να κλείσει εντελώς.

Οι κατασκευαστικές δεν θα μπορούσαν να μείνουν αλώβητες από το τσουνάμι των λιτότητας και των μνημονίων, καθώς τα προγράμματα δημοσιών επενδύσεων στέρεψαν, η οικοδομική δραστηριότητα σχεδόν εκμηδενίστηκε και πλέον το ζητούμενο για πολλούς εκπροσώπους του κλάδου ήταν να κερδηθεί το στοίχημα της επιχειρηματικής επιβίωσης. Αλλά κι αυτό το στοίχημα δεν έμελε να είναι το μόνο: ακολούθησαν η πανδημία του κορωνοϊού που διέκοψε κάθε δραστηριότητα, εν συνεχεία ήρθε η ενεργειακή κρίση –απόρροια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία– «παρέα» με τις πληθωριστικές πιέσεις που εκτόξευσαν τα κόστη των πρώτων υλών, αναγκάζοντας τους κατασκευαστές είτε να σβήσουν τις μηχανές τους ή στην καλύτερη των περιπτώσεων να τις αφήσουν στο… ρελαντί!

Οι προκλήσεις της νέας εποχής

«Και τώρα τι;» είναι το εύλογο ερώτημα που προκύπτει για το αύριο του κλάδου με την απάντηση να είναι πολυσύνθετη, αφού οι προκλήσεις της νέας εποχής είναι μεγάλες και αφορούν ανεξάρτητα αλλά και αλληλένδετα ζητήματα όπως είναι για παράδειγμα η βιώσιμη ανάπτυξη σε συνθήκες κλιματικής κρίσης, αλλά και οι χρηματοδοτικές ανάγκες των κατασκευαστικών εταιρειών σε συνδυασμό με το μεγάλο ανεκτέλεστο κ.ά. Ειδικότερα:

>> Κλιματική κρίση: Ειδικά σε ό,τι αφορά την κλιματική κρίση, δεν χρειάζεται να είναι κάποιος γκουρού των οικονομικών και του επιχειρείν για να αντιληφθεί ότι οι κίνδυνοι που «γεννιούνται» από την σοβαρή περιβαλλοντική ανισορροπία απαιτούν αλλαγή… χθες των σχεδιασμών και των πρωτοκόλλων εκ μέρους των κατασκευαστικών εταιρειών, τουλάχιστον ως προς τον τρόπο και τις προδιαγραφές με τις οποίο δομούνται τα έργα. Και η απόδειξη γι’ αυτό είναι οι καταστροφές που προκλήθηκαν στην Ελλάδα από την πρόσφατη κακοκαιρία «Daniel» αλλά από τον «Ιανό» τον Σεπτέμβριο του 2020 που ανέδειξαν με τον τραγικότερο τρόπο πόσο ευάλωτες είναι πλέον οι υποδομές –δημόσιες και ιδιωτικές– στην ένταση των φυσικών φαινομένων.

>> Ανεκτέλεστο και χρηματοδότηση: Με τον υπουργό Υποδομών, Χρήστο Σταϊκούρα, να ανακοινώνει το καλοκαίρι το Αναπτυξιακό Σχέδιο για την Ελλάδα του 2030 που ενσωματώνει 188 κατασκευαστικά πρότζεκτ προϋπολογισμού 27,6 δισ. ευρώ και με τα τέσσερα βαριά ονόματα του εγχώριου κλάδου –ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Ιντρακάτ, ΑΒΑΞ και Mytilineos– να αθροίζουν ένα υπόλοιπο ανεκτέλεστου έργων που ξεπερνά τα 16 δισεκατομμύρια, τα χαμόγελα θα έπρεπε να περισσεύουν στις διοικήσεις των εν λόγω ομίλων. Όχι ότι αυτό δεν συμβαίνει ωστόσο είναι η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή αλήθεια είναι αυτή που περιγράφει τον σκεπτικισμό αναλυτών και παραγόντων της αγοράς αναφορικά με τα εχέγγυα των κατασκευαστικών εταιρειών, δηλαδή την ρευστότητα και την κεφαλαιακή ισχύ, να χρηματοδοτήσουν μέσω τραπεζικού δανεισμού τα μεγαλεπίβολα πρότζεκτ. Θυμίζεται ότι λ.χ. τα οδικά έργα στην Αττική δεν είναι επιλέξιμα στο νέο ΕΣΠΑ, γεγονός που σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει απεύθυνση στον ιδιωτικό τομέα για να βρεθούν λύσεις χρηματοδότησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι λόγω του τεράστιου ανεκτέλεστου, οι ελληνικές τράπεζες έχουν φτάσει στα όρια τους ως προς την έκδοση εγγυητικών επιστολών, εξ αιτίας και του αυστηρού νομοθετικού πλαισίου που διέπει την λειτουργία τους. Αυτός είναι και ο λόγος που οι γνώστες της αγοράς όπως είναι για παράδειγμα ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Intrakat, Αλέξανδρος Εξάρχου, προτείνουν να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση που θα επιτρέπει την έκδοση εγγυητικών επιστολών για το σύνολο των έργων και από ασφαλιστικές εταιρίες –όπως συμβαίνει και στο εξωτερικό– ώστε να καλυφθεί το κενό που υπάρχει στην αγορά.

>> Έλλειμμα προσωπικού: Όπως αναφέρθηκε προλογικά, η οικονομική κρίση της περιόδου 2010-2019 έπληξε σε μεγάλο βαθμό τον εγχώριο κλάδο των κατασκευών, αυτό όμως δεν αποτυπώθηκε μόνο στο προφανές της καθίζησης που υπέστη η κατασκευαστική δραστηριότητα αλλά και στην αποψίλωση του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολούσαν οι εταιρείες. Φαίνεται, μάλιστα, ότι το έλλειμμα προσωπικού ειδικών τεχνικών προσόντων (π.χ. αρχιτέκτονες, μηχανικοί κλπ.) συνεχίζει να υφίσταται μέχρι και σήμερα όπως επισημάνθηκε και στις εργασίες του 1ου Growthfund Summit που διοργανώθηκε πριν από λίγες ημέρες στην Αθήνα. Αναφορικά με το έλλειμμα προσωπικού χαρακτηριστική ήταν η τοποθέτηση στο συνέδριο του υφυπουργού Υποδομών, Νίκου Ταχιάου, ο οποίος εξήγησε συγκεκριμένα ότι η εγχώρια αγορά χρειάζεται μελετητές, μηχανικούς, τεχνίτες, ακόμη και ανειδίκευτους εργάτες αλλά δεν τους έχει! «Θα βρούμε λύσεις. Χρειάζονται όμως ρηξικέλευθες λύσεις για να ξεπεράσουμε αυτά προβλήματα» τόνισε ο υφυπουργός, συμπληρώνοντας πως αυτές οι λύσεις θα πρέπει να είναι σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και να έχουν διάρκεια. Μια κάποια λύση που κυκλοφορεί στο δημόσιο διάλογο είναι αυτή της «εισαγωγής» μέσω διακρατικών συμφωνιών προσωπικού από τρίτες χώρες, ωστόσο οι εκπρόσωποι των κατασκευαστικών εταιρειών αντιτίθενται εκφράζοντας τον ισχυρισμό ότι αυτή η πρακτική δεν θα προσελκύσει προσωπικό με υψηλής ειδίκευσης δεξιότητες που έχει ανάγκη ο κλάδος.

Η ΕΞΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

Ορόσημο για τον κατασκευαστικό κλάδο το deal της Intrakat με την Άκτωρ

Σε περίπου 20 ημέρες το 2023 θα είναι παρελθόν και αν υπάρχει ένα deal που στη διάρκεια αυτής της χρονιάς που έκανε το μεγάλο μπαμ σε όλους τους κλάδους του εγχώριου επιχειρείν αναμφίβολα αυτό ήταν η εξαγορά της ΑΚΤΩΡ από την Intrakat.

Στο οικονομικό της σκέλος η συμφωνία εξαγοράς προβλέπει την καταβολή εκ μέρους του ομίλου Intrakat τιμήματος ύψους €110.813.000 στον όμιλο ΕΛΛΑΚΤΩΡ, στο οποίο θα πρέπει να προστεθεί το ποσό των €114.000.000 που αφορά ενδοομιλικές υποχρεώσεις της Άκτωρ στη μητρική εταιρεία και σε διάστημα 19 μηνών από την ολοκλήρωση της συναλλαγής θα αποπληρωθεί σταδιακά από την Άκτωρ με εγγυήτρια την Intrakat.

Η νέα μεγεθυμένη Intrakat της «τριπλέτας» Δ. Μπάκου – Ιω. Καϋμενάκη – Αλ. Εξάρχου θα διαθέτει συνολικό ανεκτέλεστο ύψους 5 δισ. ευρώ (εκτίμηση για τις 31/12/23) και θα προσφέρει σημαντικές συνέργειες στον τομέα των κατασκευών, των ΣΔΙΤ, των παραχωρήσεων και της ενέργειας, με χαρτοφυλάκιο 370 έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη, συνδυαστικό κύκλο εργασιών της τάξης του 1 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση και ανθρώπινο δυναμικό περισσοτέρων από 3.000 εργαζομένων.

Κατά τα λεγόμενα της ηγετικής ομάδας του κατασκευαστικού ομίλου η εξαγορά της ΑΚΤΩΡ συμβαδίζει απόλυτα με το αναπτυξιακό πλάνο της νέα διοίκησης της Intrakat, το οποίο προβλέπει την ανάληψη πρωταγωνιστικού ρόλου στον κλάδο, καθώς και την περαιτέρω επέκτασή του στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Όπως, μάλιστα, λέει χαρακτηριστικά ο αντιπρόεδρος και CEO Αλέξανδρος Εξάρχου «το στοίχημα της επόμενης μέρας δεν είναι απλώς η αύξηση των έργων και του ανεκτέλεστου, αλλά η κατασκευή σύγχρονων έργων και υποδομών εθνικής εμβέλειας, με ποιοτικά χαρακτηριστικά, που αλλάζουν προς το καλύτερο την καθημερινότητα των πολιτών, προσδίδοντας οφέλη στις τοπικές κοινωνίες και τις επόμενες γενιές».

Στο portfolio της Intrakat υπάρχουν αρκετά σημαντικά έργα, όπως η κατασκευή οδικών αξόνων στην Κρήτη και τη Νοτιοδυτική Πελοπόννησο και την κατασκευή του πύργου κατοικιών Riviera Tower στο Ελληνικό. Παράλληλα, συνεχίζει το μεγάλο έργο της υπογειοποίησης του δικτύου το ΟΣΕ μέσα στην Αθήνα και έχει ολοκληρώσει και έργα στον τομέα του περιβάλλοντος, όπως την μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων στις Σέρρες.

Οι πρωταγωνιστές του κλάδου

Οι ανακατατάξεις και η συγχώνευση-απορρόφηση δυνάμεων που προέκυψαν από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης μέχρι σήμερα έχει αναδιαμορφώσει τον άλλοτε πολυδιασπασμένο χάρτη του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου στον οποίο κυριαρχούν πλέον οι εξής 4 μεγάλοι «παίκτες»:

>> ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ: Η εταιρεία του Γιώργου Περιστέρη θεωρείται από τους leader του εγχώριου κατασκευαστικού κλάδου διαθέτοντας την υψηλότερη κλαδική κεφαλαιοποίηση στο χρηματιστηριακό ταμπλό και έχοντας αναλάβει και παραδώσει σημαντικά έργα σε βασικούς οδικούς άξονες όπως η Ιονία Οδός, η Κεντρική Οδός και η Νέα Οδός. Για την ώρα στην ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχει ανατεθεί η κατασκευή και μελλοντική διαχείριση του νέου αερολιμένα του Ηρακλείου Κρήτης, η σύμβαση παραχώρησης της Εγνατίας Οδού, καθώς και η κατασκευή και διαχείριση του καζίνο στο Ελληνικό.

>> Intrakat: Η κατασκευαστική που ιδρύθηκε το 1987 βρίσκεται πλέον στα χέρια των εφοπλιστών Δημήτρη Μπάκου και Γιάννη Καϋμενάκη οι οποίοι συνεπικουρούνται από τον έμπειρο μάνατζερ και γνώστη του κλάδου Αλέξανδρο Εξάρχου, διαγράφει μία διαρκώς ανοδική πορεία. Τελευταίο επίτευγμα η εξαγορά της ΑΚΡΩΡ, μέχρι πρότινος θυγατρικής της ΕΛΛΑΚΤΩΡ, μέσω της οποίας αλλάζει «πίστα».

Στο πλαίσιο αυτής της νέας στρατηγικής η Intrakat δραστηριοποιείται στα κατασκευαστικά έργα υποδομών, περιβάλλοντος και τεχνολογίας, στα έργα ΣΔΙΤ-Παραχωρήσεις, στις Ανανεώσιμες Πήγες Ενέργειας, καθώς και στο τομέα του Real Estate Development.

>> ΑΒΑΞ: Εισηγμένος από το 1994 στο Χρηματιστήριο Αθηνών, ο Όμιλος ΑΒΑΞ είναι ένας από τους ιστορικούς κατασκευαστικούς ομίλους στη χώρα μας. Με ενιαίο και ισχυρό κατασκευαστικό σχήμα που περιλαμβάνει τις εταιρείες ΕΤΕΘ Α.Ε., AVAX Development Α.Ε., AVAX ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ, AVAX INTERNATIONAL, ΕΛΒΙΕΞ Α.Ε., AUTECO (ΑΒΑΞ ΙΚΤΕΟ Α.Ε.), ΤΑSK ΑΒΑΞ Α.Ε., ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΥΚΛΑΔΩΝ και ΑΚΙΝΗΤΑ ΕΥΒΟΙΑΣ, o Όμιλος θέτει νέα πρότυπα στο χώρο των κατασκευών και η διοίκηση των Κωνσταντίνου Μιτζάλη και Χρήστου Ιωάννου εστιάζει στη διεύρυνση της παρουσίας του στις διεθνείς αγορές και στην εδραίωση της ηγετικής θέσης του στην εγχώρια. Παράλληλα στόχος του Ομίλου είναι η επίτευξη συστηματικής οργανικής κερδοφορίας και η εδραίωση της ανταγωνιστικής θέσης που κατέχει στις αγορές.

Κομβικά έργα για την ΑΒΑΞ θεωρούνται αφενός η συμμετοχή της στο εταιρικό σχήμα που είχε αναλάβει την σύμβαση παραχώρησης της Αττικής Οδού, αφετέρου η ανάληψη της κατασκευής της γραμμής 4 του Μετρό στην Αθήνα (σ.σ. είναι το μεγαλύτερο έργο που εκτελείται αυτή τη στιγμή στη χώρα), καθώς και το «Flyover» της Θεσσαλονίκης, το έργο της οδικής παράκαμψης της συμπρωτεύουσας που θα το «τρέξει» σε συνεργασία με την Mytilineos.

>> Mytilineos: Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι το «τέκνο» του Ευάγγελου Μυτιληναίου είναι η επιτομή της δυναμικής και ευέλικτης επιχειρηματικής οντότητας που έχει υιοθετήσει ένα λειτουργικό μοντέλο που ευνοεί περαιτέρω τις εσωτερικές συνέργειες, την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και την αποτελεσματική εσωτερική επικοινωνία.

Μέσα από νέο μετασχηματισμό η MYTILINEOS επιδιώκει μεταξύ πολλών άλλων να αναπτύξει περαιτέρω τις δραστηριότητες σε τομείς που εκτιμάται ότι παρουσιάζονται ευκαιρίες όπως λ.χ. είναι οι υποδομές και οι παραχωρήσεις στην Ελλάδα, οι νέες τεχνολογίες και η επέκταση σε καινούργιες διεθνείς αγορές. Ειδικά σε ό,τι αφορά την δραστηριοποιήση της MYTILINEOS στον χώρο των υποδομών, το σχέδιο που τέθηκε σε εφαρμογή ήταν η δημιουργία δύο νέων θυγατρικών, της ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ που θα εξειδικεύεται στον κλάδο των κατασκευών (general contracting) και της Μ Παραχωρήσεων που θα αποτελεί τον επενδυτικό βραχίονα σε έργα παραχωρήσεων και ΣΔΙΤ στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Δύο από τα πιο γνωστά έργα που έχει ήδη αναλάβει είναι αυτό της ολοκλήρωσης (σε συνεργασία με την ΤΕΡΝΑ) της διπλής σιδηροδρομικής γραμμής Αιγίου-Ρίου στην Πελοπόννησο και αυτό της οδικής παράκαμψης της Θεσσαλονίκης (Flyover) σε συνεργασία με την ΑΒΑΞ.