Από Πανελλήνια  έγινε… «Πειραιώτισσα»

Άλλο ένα σημαντικό deal για την τράπεζα Πειραιώς. Όπως αναφέρουν όλες οι πληροφορίες, θα απορροφήσει και το υγιές κομμάτι της Πανελλήνιας Τράπεζας. Μάλιστα, παράγοντας της τράπεζας δήλωσε στο Reuters την Παρασκευή ότι «το deal έχει κλείσει».

Η Πανελλήνια είναι μια μικρή συνεταιριστική τράπεζα, στο μετοχικό κεφάλαιο της οποίας συμμετέχει η γερμανική DZ Bank. H τράπεζα δεν κατάφερε να καλύψει κεφαλαιακό έλλειμμα 170 εκατ. ευρώ περίπου. Η «ώρα μηδέν» για την Πανελλήνια Τράπεζα σήμανε τις τελευταίες ημέρες, όταν η κατάσταση ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα έφτασε πλέον σε ασφυκτικά επίπεδα, με τις εκροές καταθέσεων να τείνουν πλέον προς τον δομικό πυρήνα της καταθετικής βάσης των τραπεζών. Στο πλαίσιο αυτό και η Πανελλήνια έχανε συνεχώς καταθέσεις, οι οποίες στην καλύτερη περίπτωση κατευθύνονταν σε συστημικές τράπεζες. Το σημείο «μηδέν» έφτασε, όταν η Πανελλήνια δεν είχε πλέον ενέχυρα για να λάβει έναντι αυτών ρευστότητα από τον ELA (σημειώνεται ότι η Πανελλήνια είχε τη δυνατότητα συμμετοχής στον ELA, καταθέτοντας ως ενέχυρα στεγαστικά και επιχειρηματικά δάνειά της).
Ήδη πριν φτάσει στο σημείο αυτό, η τράπεζα «συντηρούνταν» από πλευράς ρευστότητας από τις υπόλοιπες τράπεζες, οι οποίες είχαν συνεννοηθεί μεταξύ τους να επιμεριστούν το «βάρος» της διάσωσης της Πανελλήνιας, κυρίως με το να μην είναι «επιθετικές» απέναντί της αναφορικά με την απόσπαση καταθέσεων πελατών της και ακολούθως με το να συνεισφέρουν στη ρευστότητά της προκειμένου να μη βρεθεί ακάλυπτη έναντι των καταθετών της.  Ωστόσο, η λύση αυτή δεν μπορούσε να συντηρηθεί πλέον, καθώς η κατάσταση ρευστότητας για το σύνολο του τραπεζικού συστήματος έχει φτάσει σε οριακά επίπεδα, με την ΕΚΤ να έχει ανεβάσει το πλαφόν του ELA στα 74 δισ. ευρώ και τις τράπεζες να έχουν περιθώριο ρευστότητας μόλις 4 δισ. ευρώ μέχρι την επόμενη ανανέωση του ELA την ερχόμενη Τετάρτη.
Για το θέμα της Πανελλήνιας, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι, αν και μη συστημική, έχει απασχολήσει την ΕΚΤ, η οποία μελετά τα οικονομικά της στοιχεία προκειμένου να διασφαλίσει ότι η μεταβίβασή της σε συστημική τράπεζα δεν θα επιβαρύνει κεφαλαιακά τη δεύτερη. Στελέχη της αγοράς εκτιμούν ότι η γνωμοδότηση της ΕΚΤ δεν θα είναι αρνητική, καθώς στη συστημική τράπεζα θα μεταφερθούν καταθέσεις που θα ενισχύσουν τη ρευστότητά της και όχι επισφαλή δάνεια. Τα τελευταία θα αποτελέσουν το «κακό» κομμάτι της διάσπασης της Πανελλήνιας, οδεύοντας σε εκκαθάριση, η οποία θα επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό (ωστόσο, η κατάτμηση της επιβάρυνσης σε απώτερο χρόνο δεν θα φανεί άμεσα στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα).
Σημειώνεται ότι η Πανελλήνια Τράπεζα, όπως επίσης η Attica Bank και η Aegean Baltic Sea (ως τράπεζες μη συστημικές μεν, μικρού αλλά σημαντικού μεγέθους δε), είχαν «περάσει» έλεγχο των δανειακών χαρτοφυλακίων τους από τη BlackRock, την περίοδο που οι συστημικές τράπεζες περνούσαν τα stress tests της ΕΚΤ. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο έλεγχος αυτός είχε αναδείξει για την Πανελλήνια κεφαλαιακές ανάγκες από 169 έως 186 εκατ. ευρώ.
Το 2013 η Πανελλήνια παρουσίασε ζημίες 12,6 εκατ. ευρώ. Τα δάνειά της ανέρχονται σε 652 εκατ. ευρώ και οι καταθέσεις σε 514 εκατ. ευρώ, ενώ έχει δίκτυο 26 καταστημάτων και περίπου 160 εργαζόμενους.

Οι άλλες συνεταιριστικές
Η επικείμενη πώληση της Πανελλήνιας Τράπεζας στην Πειραιώς σηματοδοτεί το άδοξο τέλος των πολυετών προσπαθειών του συνεταιριστικού κινήματος να παίξει τον δικό του βαρύνοντα ρόλο στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η όλη κίνηση ξεκίνησε ουσιαστικά στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν –βασιζόμενες στην πολυετή παρουσία της Συνεταιριστικής Τράπεζας Λαμίας– κάμποσοι πιστωτικοί συνεταιρισμοί και λίγες συνεταιριστικές τράπεζες επεδίωξαν να παίξουν τον δικό τους κοινωνικό ρόλο, δανειοδοτώντας τα νοικοκυριά, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν είχαν ουσιαστική πρόσβαση στο «σύστημα των εμπορικών τραπεζών».
Το μοντέλο είχε προϋποθέσεις επιτυχίας, αφού οι συνεταιριστικές τράπεζες: α) είχαν πολύ χαμηλό λειτουργικό κόστος, β) γνώριζαν καλά τις τοπικές κοινωνίες, άρα μπορούσαν να αποφύγουν να δανειοδοτούν τους… κατ’ επάγγελμα μπαταχτσήδες, και γ) δεν είχαν την… υποχρέωση να αποδίδουν μεγάλα κέρδη στους μεριδιούχους τους, σε αντίθεση με τις εμπορικές τράπεζες που ήταν εισηγμένες στο χρηματιστήριο και πιέζονταν για τη διανομή υψηλών μερισμάτων. Ανάλογα μοντέλα άλλωστε είχαν στεφθεί με ιδιαίτερη επιτυχία σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Γερμανία.
Πέρα από κάποια παρατράγουδα (που απασχόλησαν μάλιστα και τη Δικαιοσύνη), το συνεταιριστικό κίνημα ξεκίνησε με επιτυχία σε αρκετούς νομούς της χώρας, με κλασικό παράδειγμα την Παγκρήτια Τράπεζα που –ιδίως μετά τη διακοπή λειτουργίας της Συνεταιριστικής Λαμίας– απέκτησε ρόλο φυσικού ηγέτη στον χώρο. Οι δραστηριότητες πολλών τραπεζών ανέβαιναν χρόνο με τον χρόνο, όπως επίσης και οι τιμές των μεριδίων τους.
Η Πανελλήνια Τράπεζα δημιουργήθηκε για να αποτελέσει το όχημα που θα εξυπηρετούσε τη δεύτερη φάση ανάπτυξης του συνεταιριστικού πιστωτικού κινήματος στην Ελλάδα. Ήταν μια εμπορική τράπεζα με μετόχους συνεταιριστικά πιστωτικά ιδρύματα και ως βασικούς στόχους είχε:
* Να δημιουργήσει σημαντικές συνέργειες και οικονομίες κλίμακας στις συνεταιριστικές τράπεζες, οι οποίες ήταν και οι μέτοχοί της.
* Να ανοίξει υποκαταστήματα στους νομούς εκείνους όπου δεν μπορούσε να αναπτυχθεί τοπική συνεταιριστική τράπεζα, ενδυναμώνοντας έτσι το στίγμα του συνεταιριστικού πιστωτικού κινήματος στην Ελλάδα.
Η αισιοδοξία έφτασε στο ζενίθ όταν η γερμανική D2Bank εισήλθε στο μετοχικό κεφάλαιο της Πανελλήνιας, λαμβάνοντας ρόλο στρατηγικού επενδυτή και σημαντικού υποστηρικτή σε θέματα τεχνογνωσίας.
Σήμερα τελικά λειτουργούν μόνο δέκα συνεταιριστικές που διαθέτουν αθροιστικά δίκτυο 127 καταστημάτων (Δράμας, Έβρου, Ηπείρου, Θεσσαλίας, Καρδίτσας, Παγκρήτια, Πελοποννήσου, Πιερίας, Σερρών και Χανίων).
Μεγάλο ζητούμενο επίσης είναι το αν και κατά πόσον η νέα κυβέρνηση θα συνδράμει μέσα από σειρά μέτρων και πολιτικών στην ενίσχυση αυτού του πιστωτικού συνεταιριστικού κινήματος (όπως για παράδειγμα έγινε στην Κύπρο), με στόχο την υγιή χρηματοδότηση των μικρομεσαίων στρωμάτων της ελληνικής περιφέρειας. Το μόνο βέβαιο πάντως είναι πως μια περίοδος μεγαλεπήβολων σχεδίων έληξε άδοξα και πως αν οι συντελεστές των συνεταιριστικών επιδιώκουν σε βάθος χρόνου μια νέα φάση ανάπτυξης, τότε θα χρειαστεί πολλή δουλειά και επίσης η αποφυγή των λαθών του παρελθόντος.