200.000 νέοι επιστήμονες είπαν «αντίο Ελλάδα»

Μια θλιβερή –και μάλιστα παγκοσμίου επιπέδου– πρωτιά διεκδικεί η Ελλάδα, καθώς αναδεικνύεται η χώρα με τη μεγαλύτερη διαρροή νέων επιστημόνων («brain drain») διεθνώς. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις την τελευταία 5ετία, 200.000 νέοι επιστήμονες υψηλού μορφωτικού επιπέδου, οι οποίοι διαθέτουν σημαντικά προσόντα και εξειδίκευση, έχουν εγκαταλείψει την Ελλάδα.

Τα στατιστικά είναι εντυπωσιακά θλιβερά, ειδικά εάν ληφθεί υπόψη ότι αυτοί οι 200.000 Έλληνες αντιπροσωπεύουν το 2% του εθνικού πληθυσμού και αντίστοιχα το 10% των επιστημόνων, ενώ είναι αυξημένο κατά 300% σε σχέση με το 2010. Το εξίσου απογοητευτικό; Περίπου 2 στους 10 απαντούν ότι δεν θέλουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, ενώ περίπου το 1/3 δηλώνει ότι δεν προβλέπει να γυρίσει στην Ελλάδα.

Το brain drain, που δικαίως χαρακτηρίζεται ως «τραγωδία», φαίνεται ότι δεν είναι μόνο απόρροια της οικονομικής κρίσης, καθώς οι ίδιοι οι «μετανάστες» περιγράφουν ως πρώτη αιτία της φυγής τους την αναξιοκρατία και τη διαφθορά, που επηρεάζει τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, και ως δεύτερο λόγο την κρίση.

Η οικονομική κρίση, αν και δεν είναι ο βασικός λόγος για τη διαρροή εγκεφάλων στο εξωτερικό, σίγουρα επιδείνωσε την κατάσταση, αφού το 63% έχει φύγει από την Ελλάδα τα τελευταία 5 χρόνια.

Τον ρόλο της κρίσης στην επιδείνωση του brain drain επιβεβαιώνει και το γεγονός ότι σχεδόν οι μισοί νέοι, που έχουν φύγει από την Ελλάδα (ποσοστό 47%), είχε ήδη εργαστεί στη χώρα πριν φύγει.

Πιο συγκεκριμένα και ποσοτικοποιώντας τους λόγους που οδηγούν τους Έλληνες νέους επιστήμονες εκτός συνόρων, το 37% επιλέγουν να φύγουν λόγω της επικρατούσας αναξιοκρατίας και διαφθοράς, το 33% λέει «αντίο» λόγω της οικονομικής κρίσης και άλλο ένα 33% εξαιτίας οι καλύτερες προοπτικές εξέλιξης.

Υψηλό μορφωτικό επίπεδο
Τα παραπάνω στοιχεία που κωδικοποιήθηκαν σε σχετική έρευνα του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής & Επικοινωνιών Ελλάδας – ΣΕΠΕ προέκυψαν από πρωτογενή έρευνα της ICAP Group (σ.σ. στηρίχθηκε σε δείγμα 1.325 Ελλήνων, που εργάζονται σε 56 χώρες του εξωτερικού), στην οποία εμπεριέχονται και άλλες ενδιαφέροντα ευρήματα. Για παράδειγμα το 52% όσων Ελλήνων επιστημόνων έχουν φύγει στο εξωτερικό αμείβεται με €21.000-€60.000 το χρόνο, ενώ το 27% έχει απολαβές άνω των €61.000, γεγονός που αποδεικνύει ότι τα οικονομικά κίνητρα και οι προοπτικές εξέλιξης δεν ήταν τυχαίοι λόγοι φυγής από την πατρίδα.

Σύμφωνα πάντα με την έρευνα της ICAP, οι περισσότεροι ταλαντούχοι Έλληνες εξωτερικού εργάζονται στην Αγγλία σε μεγάλο εύρος ειδικοτήτων, με πρώτες και κύριες τους τομείς της Πληροφορικής, των Οικονομικών και τον Τεχνικό κλάδο. Το 73% έχουν μεταπτυχιακό ή/και διδακτορικό και αποτελούν προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης και προσόντων. Εξάλλου, μεγάλος αριθμός –κυρίως γιατροί– ζει και εργάζεται στη Γερμανία.

Αναστροφή…
Αν αναρωτιέστε τι θα «ανάγκαζε» τους νέους επιστήμονες να επανέκαμπταν στην Ελλάδα, το 76% απαντά ότι παράγοντας επιστροφής θα ήταν τα οικονομικά κίνητρα (δηλαδή η βελτίωση των οικονομικών αποδοχών), αλλά και η συνολική βελτίωση του οικονομικού κλίματος, ενώ το 45% απαντά ότι θα επέστρεφε στην Ελλάδα λόγω κλίματος και τρόπου ζωής.

Οι παραπάνω λόγοι συνθέτουν τις αναγκαίες προϋποθέσεις, για να συνεχίσουν το επίπεδο ζωής που απολαμβάνουν στο εξωτερικό, ενώ σημαντικό ρόλο παίζουν και οι οικογενειακοί λόγοι (30%).

Με δεδομένο ότι οι νέοι επιστήμονες σε αναπτυγμένες χώρες του εξωτερικού, αποκτούν τεχνογνωσία, επαγγελματική εμπειρία και γνωριμίες, που θα τους καταστήσουν χρησιμότατους στη χώρα, η έρευνα αναζήτησε και τα κίνητρα που θα συνέβαλλαν στην επιστροφή των νέων επιστημόνων στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, κλάδοι εταιρειών, από τις οποίες θα μπορούσε να έρθει η τεχνογνωσία από το εξωτερικό και να απολαύσουμε τις θετικές επιδράσεις του brain back είναι: το IT, ο τραπεζικός τομέας, ο κλάδος της εκπαίδευσης και η επιστήμη και έρευνα.

Πάντως, η έρευνα διαπιστώνει ότι σε αναζήτηση τρόπων αξιοποίησης των «μυαλών», η πολύτιμη εμπειρία και τεχνογνωσία, που αναπτύσσουν ή έχουν ήδη αποκτήσει στο εξωτερικό, μπορεί να αξιοποιηθεί σε συνεργασίες με εγχώρια ερευνητικά/τεχνολογικά ινστιτούτα, πανεπιστημιακά ιδρύματα και επιχειρήσεις, ακόμη κι αν παραμείνουν στο εξωτερικό.

Κατάρρευση της μισθωτής εργασίας
Η έρευνα αποτυπώνει και κάποια μεγέθη για την αγορά εργασίας στην Ελλάδα, τα οποία συνηγορούν υπέρ της έντασης του φαινομένου του brain drain.

Έτσι, οι άνεργοι το Φεβρουάριο του 2015 ήταν 1.206.000, υπερδιπλάσιοι από το 2010. Μόλις το 53% του ενεργού πληθυσμού εργάζεται (63% των ανδρών και το 44% των γυναικών), που είναι και το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη (μ.ο. Ε.Ε. 28 = 69%).

Το 44% των ανέργων είναι μακροχρόνιοι (2,5 φορές περισσότεροι από το 2010), ενώ το 45% των μισθωτών αμείβεται με μισθούς των €750, με μόλις το 9% των μισθωτών έχει μεικτές μηνιαίες αποδοχές πάνω από €2.000.