Διπλωματικός κορσές για να «στραγγαλιστεί» η τουρκική επιθετικότητα

Μπορεί ο στόλος μας να είναι ήδη σε θέση μάχης στο Αιγαίο, μπορεί οι Ένοπλες Δυνάμεις να βρίσκονται σε ύψιστη επιφυλακή για πιθανό θερμό επεισόδιο, όμως η κυβέρνηση, όπως αναφέρουν πηγές του Μαξίμου, θα εξακολουθήσει να κινείται μόνο στη διπλωματία.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Η θέληση της Ελλάδας –πέραν της υποστήριξης των συνόρων και των δίκαιων της χώρας– είναι μέσω της διπλωματίας αφενός μεν να ενεργοποιήσει τα ευρωπαϊκά αντανακλαστικά, αφετέρου δε να αναδείξει την ευρωπαϊκή υποκρισία. Οι Ευρωπαίοι από τη μία αναγνωρίζουν ότι τα ελληνικά σύνορα είναι τα σύνορα της Ευρώπης, αλλά ταυτόχρονα συνεχίζουν τις μπίζνες με την Τουρκία, επιμένοντας σε μία τακτική κατευνασμού, που τροφοδοτεί έτι περαιτέρω τα αναθεωρητικά σχέδια του Ερντογάν. Τόσο η αναστολή της τελωνειακής ένωσης με την Τουρκία, όσο και το εμπάργκο στην πώληση όπλων από Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία που ζήτησε η Αθήνα θεωρείται εξαιρετικά δύσκολα να εφαρμοστούν, όμως αυξάνει την πίεση προς τις μεγάλες χώρες της Ευρώπης και ειδικά στη Γερμανία, ώστε στη Σύνοδο του Δεκεμβρίου να ανακοινωθούν οι κυρώσεις προς την Τουρκία.

Στο πλαίσιο της απομόνωσης της Τουρκίας και της ανάδειξής της ως ταραξία της περιοχής έγκειται και η προσέγγιση με την Αλβανία και η συμφωνία Δένδια–Ράμα για κοινή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών με τη γειτονική χώρα. Η Αθήνα επιθυμεί να στείλει το μήνυμα στη διεθνή κοινότητα, ότι αυτή δεν φοβάται τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου. Επίσης μετά την απόφαση της Χάγης η Τουρκία θα είναι η μοναδική χώρα στη λεκάνη της Μεσογείου που δεν θα αναγνωρίζει το δίκαιο των θαλασσών.  Πάντως, ο πρώην υπουργός των κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου και Κώστα Σημίτη, ο Αλέκος Παπαδόπουλος, έχει μία διαφορετική προσέγγιση στο συγκεκριμένο ζήτημα, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Μήπως είναι παγίδα τα Διαπόντια;  Δεν έχω ΚΑΜΙΑ αμφιβολία ότι ο Αλβανός Πρωθυπουργός Έντι Ράμα δεν θα προχωρούσε ποτέ σε συνυποσχετικό για την προσφυγή των δύο χωρών στη Χάγη, αν δεν είχε τη σύμφωνη γνώμη του προέδρου Ερντογάν. Εκτιμώ ότι είναι μεθοδευμένη παγίδα, προκειμένου να νομολογηθεί παγίως το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας που θα διέπει συμπλέγματα μικρών νήσων, όπως των Διαπόντιων, και βεβαίως θα τύχει αυτομάτως γενικής εφαρμογής (Καστελλόριζο κ.λπ.). Θα αποτελούσε παγκόσμιο παράδοξο και όχι μόνο να “επιλύσουμε” τα προβλήματά μας με την Τουρκία μέσω της “τρίτης” Αλβανίας. Θέλω να πιστεύω ότι η ελληνική κυβέρνηση θα έχει συνεκτιμήσει τους κινδύνους. Διαφορετικά, ούτε ψύλλος στον κόρφο της».

 Θα επιμείνει σε αυτή την τακτική

Πάντως, για να πούμε και του στραβού το δίκιο, αρκετοί θεωρούν ότι η κυβέρνηση έχει υιοθετήσει λάθος τακτική και ότι ακολουθεί παθητική στάση. Και η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση ναι μεν καταγγέλλει –μέσω της διπλωματίας– τις τουρκικές προκλήσεις, αλλά τόσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όσο και οι υπουργοί αποφεύγουν να δώσουν σκληρές απαντήσεις στον Ερντογάν και τους συνεργάτες του. Γι’ αυτό τον λόγο και ζητήθηκε από τον υπουργό Άμυνας, Νίκο Παναγιωτόπουλο, να σταματήσει τις πολλές δηλώσεις του, κάποιες εκ των οποίων κρίθηκαν ως brutal κι εκτός στρατηγικής που ακολουθούν πιστά ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Νίκος Δένδιας.

Η συλλογιστική του πρωθυπουργού είναι ξεκάθαρη: Η Αθήνα δεν θα περπατήσει στην οδό της κλιμάκωσης που με τόση επιμέλεια εδώ και αρκετούς μήνες προσπαθεί να δημιουργήσει ο Τούρκος πρόεδρος. Με απλά λόγια, η ελληνική κυβέρνηση μοιάζει να έχει «διαβάσει» την τακτική της Άγκυρας και γι’ αυτό να μην επιθυμεί με την αντίδραση σε κάποιου τύπου «θερμό επεισόδιο» να προκαλέσει μία κατάσταση που θα καταστήσει το μέλλον ακόμα πιο δύσκολο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στο πρωθυπουργικό γραφείο υπάρχει η εικόνα ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλει να φτάσει την Ελλάδα σε ένα σημείο όπου οι δύο χώρες πιθανόν μέσα και από μία στρατιωτικού τύπου κόντρα λίγων ωρών να αναγκαστούν να συρθούν σε συνομιλίες με ανοιχτή ατζέντα. Εξέλιξη, η οποία αναμφίβολα θα συμφέρει την Τουρκία.

Οπότε, η Ελλάδα κινείται με βάση την εθνική γραμμή, ότι η μόνη διαφορά που έχουμε με την Τουρκία είναι η ανακήρυξη των θαλάσσιων ζωνών και της υφαλοκρηπίδας με βάση το Δίκαιο των Θαλασσών. Κάτι που ούτε που θέλει να το ακούει η Τουρκία, με τον Ερντογάν να προσπαθεί να εκμεταλλευτεί και την παραμικρή ευκαιρία. Οπότε, η εντολή του πρωθυπουργού είναι ότι η Ελλάδα σε καθημερινή βάση θα εκθέτει τον ταραχοποιό ρόλο της γειτονικής χώρας στην ευρύτερη περιοχή. Παράλληλα, το Μέγαρο Μαξίμου μένει προσηλωμένο σε ένα δίπτυχο της ενδυνάμωσης των διεθνών συμμαχιών και το να μετατρέψει τις ελληνοτουρκική κόντρα σε ευρωτουρκική.

Ο χάρτης για τις διασώσεις

Όμως δεν είναι μόνο οι βόλτες του Oruc Reis. Είναι και το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε από την Τουρκία και ήδη δημοσιεύθηκε στην αντίστοιχη εφημερίδα της κυβέρνησης για την έρευνα και διάσωση. Μάλιστα, έχουν ήδη δημοσιεύσει και χάρτη, όπου μοίρασαν το Αιγαίο σε ό,τι αφορά για το ποιος μπορεί να κάνει την έρευνα και διάσωση. Ας μη λησμονούμε ότι και η κρίση των Ιμίων ξεκίνησε μετά από έναν καβγά για το ποιος θα κάνει τη διάσωση σε ένα πλοίο.

Η Αθήνα παρακολουθεί τις νέες αναθεωρητικές ενέργειες της Τουρκίας με τους χάρτες για τις περιοχές ευθύνης ως προς την έρευνα και διάσωση και διαμηνύει ότι δεν θα πέσει στην τουρκική παγίδα. Σύμφωνα με κυβερνητικές και διπλωματικές πηγές, νομικά δεν έχει ιδιαίτερη σημασία σε τι μπορεί να δίνει ΦΕΚ η Τουρκία, διότι υπάρχουν οι λεγόμενες Περιοχικές Συμφωνίες Αεροναυτιλίας από τη δεκαετία του 1950 που έχουν δηλωθεί και στους αρμόδιους οργανισμούς από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, που ορίζουν ρητά ποιες είναι οι ελληνικές περιοχές ευθύνης για την έρευνα σε αεροναυτικά ατυχήματα. Συνεπώς στην Ελλάδα εκτιμούν ότι αυτή η κίνηση του Ερντογάν δεν παράγει κανένα νομικό αποτέλεσμα, πέραν του μονομερούς αναθεωρητισμού.

Η Τριμερής της Λευκωσίας

Η Ελλάδα αυτή την εποχή πιέζει την Αίγυπτο να κάνει ένα ακόμη βήμα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσπαθεί να πείσει τον Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με την Κύπρο για να ανακηρύξουν ΑΟΖ με βάση το διεθνές δίκαιο. Όπως έκαναν τον Αύγουστο Ελλάδα και Αίγυπτος. Μάλιστα, προ ημερών ο Αλ Σίσι υπέγραψε και το σχετικό προεδρικό διάταγμα, επικυρώνοντας κι αυτό την ψήφο της Βουλής για τη συμφωνία, κι έτσι τώρα «ταξιδεύει» για τον ΟΗΕ.

Την ίδια ώρα, η Αθήνα παρακολουθεί με ενδιαφέρον το ότι το Ισραήλ και ο Λίβανος είναι πολύ κοντά στο να συμφωνήσουν τις μεταξύ τους θαλάσσιες ζώνες, οπότε ανοίγει καθ’ αυτόν τον τρόπο και ο δρόμος για το Ισραήλ να προχωρήσει σε σύναψη συμφωνίας εν συνεχεία και με την Κύπρο.

Σε ετοιμότητα οι Ένοπλες Δυνάμεις

Η κυβέρνηση πιστεύει ότι πρέπει να κερδίσει χρόνο, γιατί ο χρόνος είναι με το μέρος της. Επίσης, αποφεύγει συνειδητά να απαντήσει στις τουρκικές προκλήσεις με τρόπο που θα πυροδοτούσε θερμό επεισόδιο με δική μας υπαιτιότητα, προκειμένου να παραμείνει άθικτο το πλέγμα των συμμαχιών που έχει διαμορφώσει, ώστε να το αξιοποιήσει σε πιθανή στρατιωτική εμπλοκή. Παρ’ ότι το απεύχεται, ο πρωθυπουργός έχει θέσει σε ετοιμότητα τις Ένοπλες Δυνάμεις. Ήδη ο στόλος είναι στο Αιγαίο, ενώ συνολικά οι Ένοπλες Δυνάμεις βρίσκονται σε κατάσταση ύψιστης επιφυλακής.

Οι εσωτερικές αντιδράσεις και το ανύπαρκτο εθνικό μέτωπο

Πάντως, όλοι στο Μέγαρο Μαξίμου έχουν επίγνωση της κατάστασης, αλλά και της δύσκολης ελληνικής αποστολής. Από τη μία υπάρχει ο γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος επιδεικνύει μία απίστευτη φιλοτουρκική στάση (ακόμη και για τη δοκιμή των S-400 η αντίδρασή του ήταν άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε), και από την άλλη οι Ευρωπαίοι εταίροι οι οποίοι είναι ανοικτοί στην τουρκική οικονομία και ανησυχούν μήπως χρεοκοπήσει η Τουρκία. Για τη Γερμανία οι αγορές υπολογίζουν ότι το άνοιγμά της στην τουρκική οικονομία μπορεί να αγγίζει τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ.

Οπότε, στο Μαξίμου ξέρουν ποια είναι τα εμπόδια. Και δεν μιλούν μόνο για τα εμπόδια από το εξωτερικό, αλλά και για την κατάσταση στο εσωτερικό. Από τη μία ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει απέναντί του τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος ξαφνικά θυμήθηκε την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, κάτι που ούτε καν είχε στο μυαλό του στο διάστημα της πρωθυπουργίας του (Ιανουάριος 2015 – Ιούλιος 2019). Ταυτόχρονα, το Κίνημα Αλλαγής καταγγέλλει υποχωρητικότητα της κυβέρνησης. Ακόμη και ο πιο αδαής μπορεί να κατανοήσει ότι η αντιπολιτευτική ρητορική δεν διευκολύνει τους χειρισμούς της κυβέρνησης, ούτε φυσικά στη δημιουργία ενιαίου εθνικού μετώπου.

Αυτό σημαίνει ότι ολοένα κι απομακρύνεται το ενδεχόμενο μίας σύσκεψης των πολιτικών αρχηγών υπό την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Και μπορεί να μη διεξαχθεί σύσκεψη πολιτικών αρχηγών, όμως τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα ενημερωθούν διεξοδικά.  Ήδη η Ντόρα Μπακογιάννη προανήγγειλε κατ’ ιδίαν συναντήσεις του πρωθυπουργού με τους πολιτικούς αρχηγούς, οι οποίες ακόμη δεν έχουν ανακοινωθεί από το Μαξίμου.

Οι στόχοι στην Ευρώπη και το καλό σενάριο από τις ΗΠΑ

Η ελληνική διπλωματία, μετά τις επιστολές Δένδια που αποστάλθηκαν τόσο στην Κομισιόν (για την αναστολή της τελωνειακής σύνδεσης Ε.Ε.-Τουρκίας), όσο και σε Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία για να σταματήσουν την πώληση όπλων στην Τουρκία, ρίχνει το βάρος της στο πώς θα πείσει τους Ευρωπαίους να επιβληθούν οι κυρώσεις τον Δεκέμβριο. Οι τρεις αυτές χώρες μαζί με την Ουγγαρία και τη Μάλτα ήταν αντίθετες με τις κυρώσεις στις τελευταίες δύο Συνόδους Κορυφής. Η κάθε μία για δικούς τους λόγους. Όλοι πάντως επέδειξαν φόβο από την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού που επιχειρεί ο Τούρκος πρόεδρος. Την Ελλάδα στήριξαν η Γαλλία, η Αυστρία και η Σλοβενία, ενώ οι υπόλοιπες χώρες απλώς αδιαφόρησαν. Ειδικά οι χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, έπειτα από την επιβολή κυρώσεων στη Λευκορωσία, ήταν σαν να μη βρίσκονται στην αίθουσα.

Πάντως, η κυβέρνηση ήδη έχει ξεκινήσει να αναπτύσσει σχέσεις με τους συνεργάτες τού Τζο Μπάιντεν, που είναι το μεγάλο φαβορί για να κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές στις 3 Νοεμβρίου.  Ήδη η πρέσβης της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον, Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, οικοδομεί επαφές με συνεργάτες του κ. Μπάιντεν, όπως ο Άντονι Μπλίνκεν, ο οποίος σύμφωνα με τις ενδείξεις προορίζεται για σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας.

Την ίδια στιγμή, ενεργό ρόλο στη δημιουργία γεφυρών στην άλλη άκρη του Ατλαντικού παίζει και ο Θανάσης Μπακόλας. Αυτή την περίοδο βρίσκεται στις Βρυξέλλες, όπου ασκεί χρέη συμβούλου του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη σε θέματα Ε.Ε. και ΗΠΑ. Ο κ. Μπακόλας είναι αυτός που έχει κτίσει επαφές με άλλα στελέχη της καμπάνιας του κ. Μπάιντεν, όπως ο Μάικλ Κάρπεντερ, ο οποίος εσχάτως έχει προβεί σε δηλώσεις υποστηρικτικές της Ελλάδας. Οι γνωρίζοντες λένε επίσης ότι αθόρυβη δουλειά, ιδιαίτερα στην καλλιέργεια σχέσεων στο Κογκρέσο, κάνει ο Έντι Ζεμενίδης, επικεφαλής της οργάνωσης Hellenic Leaders, που ανήκει στη νεότερη γενιά της Ομογένειας.

Βέβαια, το άκρως ιδανικό σενάριο για την Ελλάδα θα είναι να κερδίσει τις εκλογές ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος επανειλημμένα έχει ταχθεί υπέρ της χώρας μας. Επίσης, το καλό σενάριο θα ολοκληρωθεί εάν τελικά επιλεγεί για το υπουργείο Εξωτερικών ο Νίκολας Μπερνς, ο οποίος είναι και το μεγάλο φαβορί. Να θυμίσουμε ότι ο κ. Μπερνς επί τέσσερα χρόνια ήταν ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα (1997-2001), όπου όλοι τον θυμόμαστε για την αγάπη του στον μπασκετικό Παναθηναϊκό (του θύμιζε τους Μπόστον Σέλτικς και γι’ αυτό ήταν παρών σε πάρα πολλά παιχνίδια των «πρασίνων» στο ΟΑΚΑ), αλλά και για τις συχνές βραδινές εξορμήσεις του στα μπουζούκια για να ακούσει Σάκη Ρουβά και Γλυκερία.

Στο Μαξίμου θεωρούν ότι, εάν εκλεγεί ο Μπάιντεν και αναλάβει ο Μπερνς, τότε μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο κλίμα ακόμη και από αυτό που υπάρχει με τον Μαρκ Πομπέο.