Πώς η ανταρσία του Πριγκόζιν αποκάλυψε τη «ρηχή φιλία» του Καντίροφ με τον Πούτιν

Απ’ όλα τα δραματικά γεγονότα στη διάρκεια του πολέμου που έχει εξαπολύσει εδώ και πάνω από ένα χρόνο η Ρωσία κατά της Ουκρανίας, λίγα προσεγγίζουν σε εντυπωσιασμό αυτά του περασμένου Σαββατοκύριακου.

Μέχρι ενός σημείου

Ύστερα από μήνες ολοένα και πιο έντονων παραπόνων και απειλών κατά της στρατιωτικής ηγεσίας της Ρωσίας, ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο επικεφαλής της ομάδας μισθοφόρων της Βάγκνερ, έδρασε.

Οι άντρες του κατέλαβαν αρχικά τη νοτιοδυτική ρωσική πόλη Ροστόφ επί του Ντον προτού κατευθυνθούν προς τη Μόσχα, καταρρίπτοντας πολλά ρωσικά ελικόπτερα που προσπάθησαν απεγνωσμένα να τους σταματήσουν

Τελικά, μόλις 200 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα, ο Πριγκόζιν συμφώνησε να τερματίσει την πορεία του και να εξοριστεί στη Λευκορωσία, σ’ ένα αποτέλεσμα του οποίου τα τελικά περιγράμματα είναι ακόμη πολύ ασαφή.

Μία από τις ομάδες που συσπειρώθηκαν γύρω από τον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν καθοδηγήθηκαν από τον Ραμζάν Καντίροφ, ο οποίος είχε διοριστεί πολέμαρχος της Τσετσενίας από το Κρεμλίνο, και οι άνδρες του κατευθύνθηκαν τόσο στο Ροστόφ όσο και στη Μόσχα για ν’ αντιμετωπίσουν τη Βάγκνερ, γράφει ο Neil Hauer, αναλυτής σε θέματα ασφαλείας και ειδικός για την πολιτική, τις μειονότητες και τη βία στον Καύκασο.

Σ’ αυτήν την περίπτωση και σε πιθανές μελλοντικές τέτοιες ανταρσίες, τα στρατεύματα του Καντίροφ θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην υπεράσπιση του Κρεμλίνου – αλλά μόνο μέχρι ενός σημείου.

Πιστός σατράπης

Ισως κανένας από τους πολλούς πολιτικούς και επικεφαλής ασφαλείας στη Ρωσία που οφείλουν τις θέσεις τους αποκλειστικά στην υποστήριξη του Πούτιν δεν έχει ωφεληθεί από αυτή την προσωπική σχέση περισσότερο από τον Καντίροφ.

Ο τσετσένος ηγέτης ήρθε στην εξουσία μετά τον θάνατο του πατέρα του, Αχμάντ Καντίροφ, το 2004, με τον οποίο ο Πούτιν είχε συνάψει συμφωνία για να ηγηθεί της Τσετσενίας ως πιστός σατράπης, αφού οι ρωσικές δυνάμεις ανακατέλαβαν την επαναστατημένη επαρχία κατά τον Δεύτερο Πόλεμο της Τσετσενίας.

Ευρέως περιφρονημένος από τον ρωσικό στρατό και άλλους siloviki (οι υπεύθυνοι για τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας), ο νεότερος Καντίροφ έλαβε παρ’ όλ’ αυτά την πλήρη υποστήριξη του Πούτιν για να διοικήσει αυτή την επαρχία του βόρειου Καυκάσου σχεδόν αυτόνομα. Η μόνη προειδοποίηση ήταν ότι έπρεπε να συντρίψει το αυτονομιστικό κίνημα της περιοχής.

Τεράστιες κρατικές επιδοτήσεις, που αποτελούν σχεδόν τα εννέα δέκατα του προϋπολογισμού της κυβέρνησης της Τσετσενίας, χορηγήθηκαν τόσο ως ανταμοιβή όσο και ως κίνητρο.

Ποτέ χωρίς εχθρούς

Ενώ ο Καντίροφ και οι φίλοι του στο Γκρόζνι απολάμβαναν απαράμιλλη αυτονομία, ο τσετσένος ηγέτης δεν ήταν ποτέ χωρίς ισχυρούς εχθρούς. Η Βάγκνερ σχεδόν από την αρχή μοιραία θα γινόταν ένας από αυτούς.

Πολλοί από τους επαγγελματίες στρατιώτες της ήταν βετεράνοι των πολέμων της Τσετσενίας, όπου πολέμησαν ενάντια στις δυνάμεις των τσετσένων ανταρτών που κάποτε περιλάμβαναν και τον ίδιο τον Καντίροφ. Στους Τσετσένους απαγορεύεται ρητά να ενταχθούν στη Βάγκνερ.

Υπήρχε ένας βαθμός αμοιβαίας υποστήριξης τον περασμένο χρόνο μεταξύ του Καντίροφ και του Πριγκόζιν στα δημόσια μηνύματα για τον πόλεμο της Ουκρανίας, με τους δύο άντρες να διαφωνούν με το ρωσικό υπουργείο Αμυνας και να επιτίθενται λεκτικά σε κορυφαίους ρώσους στρατηγούς, χαρακτηρίζοντας την ηγεσία του στρατού ως δυστυχισμένη και μόνο τις δικές τους μισο-ιδιωτικοποιημένες δυνάμεις ως αποτελεσματικές.

Αλλά αυτός ήταν ένας ευκαιριακός γάμος, κάτι που καταδεικνύεται απόλυτα από την απειλή που εξαπέλυσε την 1η Ιουνίου ο Ντμίτρι Ούτκιν, ο ανώτατος στρατιωτικός διοικητής της Βάγκνερ, προς τον ανώτατο αναπληρωτή του Καντίροφ, προτρέποντάς τον να τον αντιμετωπίσει ως «άντρας προς άντρα».

Ο ρόλος του στην ανταρσία

Ο Καντίροφ είχε σημαντικό κίνητρο ν’ αμφισβητήσει την ανταρσία του Πριγκόζιν και ν’ αποτρέψει κάθε πιθανότητα ανατροπής του Πούτιν.

Οχι μόνο η θέση του εξαρτάται από τη συνεχιζόμενη οικονομική και πολιτική υποστήριξη του ρώσου προέδρου, αλλά ο τσετσένος ηγέτης βρίσκεται επίσης σε μια μακροχρόνια αντιπαράθεση με τον Ομιλο Βάγκνερ.

Καθοδηγούμενος απ’ αυτό το σκεπτικό, ανέπτυξε δεόντως τους άνδρες του και στα δύο καυτά σημεία του Σαββάτου, στέλνοντας μια στρατιωτική δύναμη στο Ροστόφ ενώ μία άλλη κατευθύνθηκε στα περίχωρα της Μόσχας, όπου οι ρωσικές δυνάμεις και άλλα πιστά στρατεύματα έστηναν βιαστικά αμυντικές θέσεις.

Στο Ροστόφ, οι Τσετσένοι του Καντίροφ παραλίγο να έρθουν αντιμέτωποι με τις δυνάμεις της Βάγκνερ, μπαίνοντας στην πόλη εν μέσω τεταμένης αντιπαράθεσης.

Το κρίσιμο, ωστόσο, ήταν ότι οι Καντιρόφτσι (σ.σ.: η παραστρατιωτική δύναμη του Καντίροφ) δεν ενεπλάκησαν. Ποτέ δεν πυροβόλησαν εναντίον των ανδρών του Πριγκόζιν, και στη Μόσχα έφτασαν μετά την ξαφνική εκεχειρία μεταξύ της Βάγκνερ και του Κρεμλίνου.

Ο Καντίροφ έδειξε την πίστη του στον Πούτιν αναπτύσσοντας αμέσως τους άντρες του, αλλά σταμάτησε πριν από οτιδήποτε θα μπορούσε να μοιάζει με μάχη, επιλέγοντας αντ’ αυτού να διεξάγει έναν πόλεμο λέξεων και κραυγαλέα να χαρακτηρίσει προδότη τον Πριγκόζιν.

Πίστη χωρίς ρίσκο

Από πολλές απόψεις, η ανταπόκριση του Καντίροφ στην ανταρσία του Πριγκόζιν έμοιαζε με τον ρόλο του στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία – επιδεικνύοντας πίστη, αλλά χωρίς να ρισκάρει τους δικούς του άντρες περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται.

Στα πρώτα στάδια του πολέμου, οι Καντιρόφτσι συμμετείχαν στην αρχική επίθεση στο Κίεβο, και έπαιξαν επίσης ρόλο στην εισβολή στην πόλη Σεβεροντονέτσκ του Ντονμπάς και (σε μικρότερο βαθμό) στη Μαριούπολη.

Αλλά αυτό ήταν. Μετά από απώλειες, ο Καντίροφ απέσυρε τους άνδρες του στα μετόπισθεν, αν όχι πίσω στην ίδια την Τσετσενία. Από το περασμένο καλοκαίρι, σπανίως έχουν πολεμήσει στην Ουκρανία. Αυτή είναι τώρα η ουσία του ρόλου του Καντίροφ πέρα από τα σύνορα της πατρίδας του.

Ακόμη και σε πιο ήσυχους καιρούς – τα σχεδόν οκτώ χρόνια μεταξύ της τελικής συντριβής της εξέγερσης στην Τσετσενία και της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία – ο τσετσένος ηγέτης ήταν πάντα εμμονικά καχύποπτος, ανησυχούσε για οποιαδήποτε πιθανή εξέγερση εναντίον του, για οποιαδήποτε πιθανή πρόκληση από τη Μόσχα και τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας που τον απεχθάνονται τόσο πολύ.

Σχεδιάζουν την ανατροπή του

Με τ’ απομεινάρια του εξολοθρευμένου αντάρτικου κινήματος της Τσετσενίας ν’ ανασυντάσσονται στην Ουκρανία και να σχεδιάζουν ανοιχτά να επιστρέψουν και να τον ανατρέψουν, ο Καντίροφ δεν θέλει ακόμη περισσότερο να ρισκάρει τον σκληρό, πιστό σ’ αυτόν μηχανισμό ασφαλείας του.

Παρά την εξάρτησή του από τη συνεχιζόμενη διακυβέρνηση του Πούτιν, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον τσετσένο ηγέτη ν’ αναπτύσσει κάτι περισσότερο από μια συμβολική στρατιωτική δύναμη για να προστατεύσει τον ρώσο πρόεδρο.

Ο Καντίροφ μπορεί να δηλώνει «πιστός στρατιώτης του Πούτιν», αλλά δεν τον συμφέρει να υποβαθμίσει τη δική του μαχητική ισχύ, τη δύναμη που μπορεί να χρειαστεί σε οποιαδήποτε πιθανή μελλοντική κατάρρευση της υπάρχουσας τάξης στη Ρωσία – ή στην ίδια την Τσετσενία.