Στο Μουσείο ΜΕΤ της Νέας Υόρκης, η πρώτη έκθεση των 161 κυκλαδικών ειδωλίων της συλλογής Στερν
Η αναφορά της Λίνας Μενδώνη στη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα στην τελετή εγκαινίων
Στην πρώτη μεγάλη αίθουσα του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης (MET), με την επιγραφή «Ελληνική Δημοκρατία- Υπουργείο Πολιτισμού. Δάνειο Κυκλαδικής Τέχνης στο ΜΕΤ», εκτίθενται από χθες τα 161 σπάνια κυκλαδικά ειδώλια της Συλλογής Στερν.
Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη έκθεση του συνόλου της συλλογής η οποία θα παραμείνει στις ΗΠΑ για τουλάχιστον 25 χρόνια – υπάρχει πρόβλεψη για δυνατότητα ανανέωσης 25 επιπλέον ετών – ενώ η σταδιακή επιστροφή τους στην Ελλάδα θα ξεκινήσει το 2033 με αντάλλαγμα τον επίσης σταδιακό δανεισμό 45 συνολικά αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού από τις συλλογές των ελληνικών μουσείων.
Η συλλογή του Αμερικανού κροίσου και μανιώδη συλλέκτη Λέοναρντ Στερν, η προέλευση της οποίας δεν είναι γνωστή, η νομιμότητά της ωστόσο δεν έχει αμφισβητηθεί από την αμερικανική δικαιοσύνη – ο Έλληνας ερευνητής Νικόλας Ζηργάνος επιμένει ότι ένα από ειδώλια είναι προϊόν αρχαιοκαπηλίας- περιλαμβάνει τεράστιας αρχαιολογικής και επιστημονικής αξίας τέχνεργα που δημιουργήθηκαν στις Κυκλάδες και χρονολογούνται στην πρωτοκυκλαδική περίοδο, στην 3η χιλιετία π.Χ, μεταξύ των οποίων ειδώλια, αγγεία, εργαλεία και κοσμήματα, κατασκευασμένα κυρίως από μάρμαρο αλλά και από πηλό και χαλκό. Ξεχωρίζουν το σπάνιο, διπλό ειδώλιο με μια μικρότερη μορφή να βρίσκεται πάνω στο κεφάλι του βασικού αγαλματιδίου αλλά και το μοναδικό, ύψους 86, 3 εκ. γυναικείο ειδώλιο, τα οποία συγκαταλέγονταν στα 15 συνολικά κομμάτια της συλλογής που ταξίδεψαν στην Ελλάδα και παρουσιάστηκαν για ένα χρόνο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, στο πλαίσιο της έκθεσης με τίτλο «Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής».
Το μέλλον της συλλογής ορίστηκε από την πολυσυζητημένη και επικυρωμένη από τον σχετικό νόμο του 2022 συμφωνία που συνήφθη ανάμεσα στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης (ΜΕΤ), τον Λέοναρντ Στερν και το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού (ΗΑCI), μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο που εδρεύει στο Ντελαγουέρ των ΗΠΑ στο οποίο δώρισε την συλλογή του ο συλλέκτης με ξεχωριστή σύμβαση.
Η Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε όμως και στην διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα υπογραμμίζοντας γιατί αποτελεί εντελώς διαφορετική περίπτωση από κάθε άλλη που σχετίζεται με τον επαναπατρισμό παράνομα εξαχθέντων πολιτιστικών αγαθών: «Η Ελλάδα διεκδικεί την επιστροφή και την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα. Το ελληνικό αίτημα υποστηρίζεται από αδιαμφισβήτητα ιστορικά, επιστημονικά, νομικά και ηθικά επιχειρήματα. Επιπροσθέτως, υπάρχει μια ευρύτερη και οικουμενική διάσταση. Σε αντίθεση με άλλα κλεμμένα έργα τέχνης και μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που υφίστανται αυτόνομα, ιστάμενα αυτοτελώς και ανεξάρτητα από το άμεσο περιβάλλον τους, τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι οργανικά και αναπόσπαστα μέρη ενός στιβαρού αρχιτεκτονήματος, μιας συμπαγούς καλλιτεχνικής δημιουργίας, μαζί με την οποία αποτελούν ενιαίο και αδιάσπαστο φυσικό, αισθητικό και εννοιολογικό σύνολο».
Το Μνημόνιο Συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού, του Μητροπολιτικού Μουσείου και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης περιλαμβάνει επίσης ερευνητικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, καθώς και δράσεις για την μελέτη και προβολή του εμβληματικού πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, όπως υποτροφίες σε Ελληνόφωνες επιστήμονες –η πρώτη προβλέπεται να προκηρυχθεί τον Σεπτέμβριο 2024- διοργάνωση διεθνούς αρχαιολογικού Συμποσίου αλλά και την ίδρυση και λειτουργία, από το 2026, του Κέντρου Μελέτης του Κυκλαδικού Πολιτισμού στη Νάξο.