Στο ρήγμα της Πάρνηθας με τον σεισμολόγο, Γεράσιμο Παπαδόπουλο (φωτό)

Ρεπορτάζ: Βίκυ Καλοφωτιά

Ένα πρωινό ξύπνημα, ένα σακίδιο με τα απολύτως απαραίτητα -νερό, μπλοκ σημειώσεων, ομπρέλα για τυχόν αλλαγή του καιρού- και «δίψα» για απαντήσεις σε ένα θέμα που «καίει», ήταν όλα όσα χρειάστηκαν για να βρεθούμε στο ρήγμα της Πάρνηθας παρέα με τον σεισμολόγο, Γεράσιμο Παπαδόπουλο και την ομάδα του, στην τρίτη κατά σειρά επίσκεψη που διοργάνωσαν από κοινού στην συγκεκριμένη τοποθεσία.

Σκοπός μας; Να συγκεντρώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες γύρω από πιθανή… διάθεση του Εγκέλαδου να «χτυπήσει» ξανά ξεκινώντας από τους πρόποδες του βουνού και επηρεάζοντας διάφορες περιοχές στην Αττική. Είναι πιθανό να επαναληφθούν οι σεισμοί του 1999 στην Πάρνηθα ή του 2019 στη Μαγούλα; Και αν ναι, πότε και πόσο πιθανό είναι να έχουν την ίδια ένταση, το ίδιο μέγεθος, τις ίδιες καταστροφικές συνέπειες που οδήγησαν στο παρελθόν αρκετούς ανθρώπους μέχρι και στο θάνατο;

Σε όλα αυτά μας απάντησε με κάθε λεπτομέρεια ο ίδιος ο σεισμολόγος, ρίχνοντας φως σε άγνωστες πτυχές του συγκεκριμένου φυσικού φαινομένου, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που η παραπληροφόρηση και οι παρερμηνείες οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα.

Τι συμβαίνει τελικά με το περιβόητο ρήγμα της Πάρνηθας και κάνει αρκετούς να διατυπώνουν κάθε λογής σενάρια;

«Το ρήγμα της Πάρνηθας ή ρήγμα της Φυλής όπως ήταν αρχικά η ονομασία του, δεν έχει την εικόνα που θα περίμενε κανείς -δεδομένης της πρότερης σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή– δεν είναι δηλαδή ένα χαντάκι που ανοίγει στο έδαφος από το σεισμό, αλλά εμφανίζεται με τη μορφή μία κοψιάς στο σκληρό βράχο, που επειδή κάνει την επιφάνειά του να φαίνεται πολύ λεία, την ονομάζουμε και «καθρέφτη», ξεκινάει την περιγραφή ο κ.Γεράσιμος Παπαδόπουλος, και συνεχίζει προσθέτοντας πως «αυτή η επιφάνεια του ρήγματος χωρίζει όλο το βουνό σε δύο μέρη: στο βραχώδες και σε αυτό που είναι κάπως πιο χαλαρό, πάνω στο οποίο πατάμε αυτή τη στιγμή».

Πώς προέκυψε η διάσπαση του βουνού σε δύο μέρη μέσω της δραστηριότητας  του ρήγματος;

Και σε αυτό έχει την επιστημονική απάντηση ο διακεκριμένος σεισμολόγος τονίζοντας ότι «από το σεισμό που έγινε στις 7 Σεπτεμβρίου του 1999 στην Πάρνηθα (5,9 Ρίχτερ), όλο το έδαφος στην περιοχή κατέβηκε απότομα κατά 8 εκατοστά, κάνοντας σεισμό, σε μια έκταση πολλών χιλιομέτρων. Εάν ο σεισμός εκείνος είχε μέγεθος μεγαλύτερο από 5,9 Ρίχτερ, θα μπορούσε να κατέβει και κατά μισό ή ακόμη και κατά 1 μέτρο. Όσο μεγαλύτερο είναι το σπάσιμο ή αλλιώς η θραύση που προκαλείται, τόσο μεγαλύτερο και το μέγεθος του σεισμού και τόσο μεγαλύτερη και η μετακίνηση.

»Το ότι το ρήγμα είναι ενεργό και ότι θα δώσει κι άλλο σεισμό κάποια στιγμή, το γνωρίζουμε από τότε. Αυτό που βλέπουμε τώρα, είναι το αθροιστικό αποτέλεσμα πολλών επαναλήψεων, που έχουν ήδη γίνει κατά καιρούς. Το συγκεκριμένο ρήγμα λειτουργεί τουλάχιστον για 1-2 εκατομμύρια χρόνια, και θα συνεχίσει να λειτουργεί, άρα μιλάμε με όρους Γεωλογικού χρόνου, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με τον ελάχιστο χρόνο που έχει στη ζωή του ένας άνθρωπος, που είναι μια απειροελάχιστη οντότητα μέσα στο σύνολο της φύσης.

»Το ρήγμα της Πάρνηθας είναι κανονικό γιατί με κάθε σεισμό κατεβαίνει το τμήμα που αναμένουμε να κατέβει λόγω της βαρύτητας. Υπάρχει όμως και άλλος τύπος ρήγματος, ένα ρήγμα θα λέγαμε “αντάρτης”, που πηγαίνει δηλαδή ενάντια σε αυτό που επιτάσσει η βαρύτητα και λέγεται ανάστροφο. Τέτοια ρήγματα έχουμε πάρα πολλά στο λεγόμενο «ελληνικό τόξο» (ξεκινάει από την Κεφαλονιά, διασχίζει το νότιο Ιόνιο ανατολικά της Πελοποννήσου, και περνώντας νότια της Κρήτης καταλήγει στη Ρόδο). Βέβαια το κάθε ρήγμα έχει την δική του λογική και τον δικό του μηχανισμό».

Ένα από τα πιο έντονα ερωτήματα που απασχολεί κυρίως τους κατοίκους του λεκανοπεδίου της Αττικής, είναι το πότε είναι πιθανό να γίνει ο επόμενος σεισμός εκεί και ποιο ενδέχεται να είναι το μέγεθός του.

«Το συνολικό μήκος του ρήγματος είναι περίπου 15 χιλιόμετρα σε μήκος και βάθος. Όσο μεγαλύτερο είναι το μήκος του, τόσο μεγαλύτερο είναι και το μέγεθος του σεισμού που ενδεχομένως αυτό μπορεί να δώσει. Υπάρχουν κάποια σημεία του, που έχουν ανοίξει από το σεισμό του 1999 και διευρύνθηκαν λίγο και με αυτόν της Μαγούλας. Όπως παρατηρούμε, δεν έχει μια τέλεια γεωμετρική επιφάνεια αλλά υπάρχουν αρκετά κομμάτια άσπαστα, τα οποία είναι εκείνα που αργότερα μπορεί να δώσουν έναν επόμενο σεισμό.

»Από τις διαστάσεις του προκύπτει ότι μάλλον δεν μπορεί πλέον να δώσει σεισμό της τάξεως των 6 Ρίχτερ. Τουλάχιστον για τις επόμενες δεκαετίες, έχει εξαντλήσει την δυνατότητά του αυτή(!). Βέβαια μπορεί να δώσει μικρότερους σεισμούς, κάτι το οποίο κάνει ακόμη, είναι όμως αρκετά μικρότεροι (1,5-3,5 Ρίχτερ). Από την άλλη μεριά βέβαια, ο Εγκέλαδος δεν κάνει “συμβόλαια”, καθώς η φύση είναι απρόβλεπτη, κρύβει πολλές εκπλήξεις, δεν την έχουμε μελετήσει πλήρως, και δεν τα γνωρίζουμε όλα».

Παρά τις σχετικές έρευνες  και μελέτες, ποτέ δεν γίνεται να είναι 100% ακριβής μία πρόβλεψη για μελλοντικό σεισμό. Γιατί συμβαίνει αυτό;

«Η γη στο εσωτερικό της είναι εξαιρετικά ετερογενής και γι’αυτό δεν μπορούμε να προβλέψουμε με απόλυτη ακρίβεια. Αν ήταν ομοιογενής, θα είχαμε τέλεια μοντέλα πρόγνωσης των σεισμών, οπότε σε αυτήν την περίπτωση θα ξέραμε με ακρίβεια το πότε θα γίνει ο επόμενος σεισμός και ποιο θα είναι το μέγεθός του», υποστηρίζει ο κ.Παπαδόπουλος, ο οποίος δίνει και ένα επιπλέον στοιχείο αναφέροντας ότι «οι καταγραφές σεισμογενούς δραστηριότητας στην Ελλάδα και σε όλον τον κόσμο, έχοντας στη διάθεσή μας τα απαραίτητα όργανα μέτρησης, υπάρχουν περίπου από το 1900 με 1910 και μετά, άρα δεν έχουμε καταγεγραμμένη επιστημονική γνώση πριν από αυτήν την χρονική περίοδο».

Ο ίδιος απέσπασε το 2002, το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για τη μελέτη που έκανε με την ομάδα του, η οποία βασίστηκε πάνω στο σεισμό του 1999, προσφέροντας μέσω αυτής σημαντική νέα γνώση για τη σεισμολογία και την τεκτονική της περιοχής, ενώ έχει διατελέσει και πρόεδρος της Επιτροπής Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου. Ποια είναι η γνώμη του για το ρόλο της στην ενημέρωση των πολιτών;

«Χωρίς καμία αμφιβολία θέλει προσοχή σε όσα ανακοινώνονται στους πολίτες για έναν σεισμό από μία τέτοια επιτροπή, καθώς δεν πρόκειται απλά για μία επιστημονική επιτροπή αλλά για μια επιχειρησιακή, που συμβουλεύει απευθείας το Κράτος και τους πολίτες για το τι θα συμβεί, έτσι ώστε να προστατευτούν και να αποφευχθούν μοιραία περιστατικά και συνέπειες. Δεν πρέπει κανένα μέλος της να εκμεταλλεύεται τη λεπτότητα του ζητήματος και να κάνει αυθαίρετα δημόσιες ανακοινώσεις προκαλώντας σύγχυση στους πολίτες!

»Δυστυχώς, πουθενά στον κόσμο -με μια εξαίρεση ίσως την Ιαπωνία- δεν υπάρχουν σχέδια έκτακτης ανάγκης εκ μέρους του Κράτους, τα οποία να έχουν προετοιμάσει κατάλληλα την κοινωνία για επίσημες δημόσιες προγνώσεις σε θέματα σεισμικής δραστηριότητας, και ιδίως σε περιοχές μεγαλουπόλεων(!). Αυτό που συμβαίνει, είναι να αποστέλλονται εμπιστευτικά σημειώματα  στις περιοχές, οι οποίες απειλούνται (στους δήμους, στις νομαρχίες, στις περιφέρειες), προκειμένου να επικαιροποιήσουν τα παραπάνω σχέδια, να έχουν σε κατάσταση ετοιμότητας τις δυνάμεις που θα χρειαστεί να παρέμβουν μετά από έναν σεισμό (Πυροσβεστική, ΕΚΑΒ, κλιμάκια μηχανικών), αλλά μέχρι εκεί. Παραπέρα δεν μπορούμε να φτάσουμε…», υπογραμμίζει ο σεισμολόγος ολοκληρώνοντας την ενημέρωση όλων όσων έδωσαν το «παρών» σε αυτήν την συνάντηση, που είχε έναν πολύτιμο και πολυδιάστατο στόχο:

Να ενημερώσει, να «ξεθολώσει» το τοπίο από διάφορες θεωρίες πλάνης και παραπληροφόρησης, να αναδείξει άγνωστα μέχρι στιγμής στοιχεία, και έναν ακόμη, ίσως τον σημαντικότερο όλων. Να χτυπήσει το «καμπανάκι» της πρόληψης προς πάσα κατεύθυνση. Κράτος, επιστημονική κοινότητα και πολίτες. Να χτυπήσει το «καμπανάκι». Πριν να είναι (πάλι) πολύ αργά…

 

 

 

 

 

 

 

Φωτογραφίες: Βίκυ Καλοφωτιά