Τα αγάλματα της οργής

Στη θεωρία του χάους για το φαινόμενο της ευαίσθητης εξάρτησης ενός συστήματος από τις αρχικές συνθήκες χρησιμοποιήθηκε η ποιητική μεταφορά «αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα». Και είναι αυτό που βιώνουμε παγκοσμίως μετά τον θάνατο του Τζωρτζ Φλόιντ στον Μισισσιπή, καθώς έπειτα από δεκαετίες μεμονωμένων φωνών, απελευθερώθηκαν δυνάμεις που φαίνεται ότι μπορούν να αλλάξουν πολλά στον κόσμο.

Έπειτα από διαδηλώσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις της υφηλίου με το σύνθημα «I CAN’T BREATHE», τα τελευταία λόγια του θύματος της αστυνομικής βίας, την σκυτάλη πήρε το διεθνές ακτιβιστικό κίνημα «BLACK LIVES MATTER», μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα που αναβίωσε στην Αγγλία το οξφορδιανό κίνημα «Rhodes Must Fall» με πρώτο «θύμα» το άγαλμα του Edward Colston στο Μπρίστολ.

Η δραματική ανατροπή και το… φουντάρισμα στο λιμάνι του Μπρίστολ του αγάλματος του εμπόρου σκλάβων και τοπικού ευεργέτη Colston αναβίωσε την προ πενταετίας εκστρατεία εκατοντάδων φοιτητών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης για την αφαίρεση του αγάλματος του βικτοριανού ιμπεριαλιστή Σεσίλ Ρόουντς που βρισκόταν σε περίοπτη θέση στο Πανεπιστήμιο.

Το πανεπιστήμιο το 2016 είχε αρνηθεί να αφαιρέσει το άγαλμα, υπό την απειλή των δωρητών ότι θα αποσύρουν περίπου 100 εκατ. λίρες και οι διαδηλώσεις μειώθηκαν, καθώς αποφοίτησε η «φουρνιά των επαναστατών φοιτητών».

 

Ποιος ήταν ο Σεσίλ Ρόουντς

Ο Βρετανός Σεσίλ Ρόουντς ήταν το φιλάσθενο παιδί ενός εφημέριου που στα 17 του το 1870 στάλθηκε στη Ν. Αφρική με την ελπίδα ότι το κλίμα θα βελτιώσει την κλονισμένη του υγεία. Μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες απέκτησε σχεδόν τον πλήρη έλεγχο της παγκόσμιας αγοράς διαμαντιών διά μέσου της εταιρείας του «De Beers» που συνεχίζει να κρατά τα σκήπτρα της αγοράς μέχρι σήμερα.

Το 1880 εισήλθε στο Κοινοβούλιο της Βρετανικής Αποικίας του Ακρωτηρίου και μια δεκαετία αργότερα έγινε πρωθυπουργός της αποικίας. Αφότου επέβλεψε τον σχηματισμό της Ροδεσίας που πήρε το όνομά του (σημερινή Ζιμπάμπουε) αναγκάστηκε να παραιτηθεί από πρωθυπουργός το 1896, μετά την καταστροφική του πολιτική που οδήγησε στον δεύτερο αιματηρό πόλεμο των Μπόερς, και πέθανε το 1902 σε ηλικία 48 ετών, έχοντας όμως προλάβει να περιορίσει σημαντικά τη γη και τα δικαιώματα των ντόπιων Αφρικανών.

Ήδη αμφιλεγόμενος εν ζωή ο Ρόουντς υποστήριζε ότι η Αγγλοσαξονική φυλή ήταν «η πρώτη φυλή του κόσμου» και με τη φράση «όσο περισσότερο τμήμα του κόσμου κατοικούμε, τόσο καλύτερα για την ανθρωπότητα» υποστήριζε τον έντονο αποικιακό εποικισμό. Περιέγραφε τους ιθαγενείς Αφρικανούς ως «βαρβάρους» και «υποκείμενη φυλή» και θεωρείται αρχιτέκτονας του Απαρτχάιντ. Ωστόσο, ως απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης έκανε πάντοτε μεγάλες δωρεές και καθιέρωσε τις Υποτροφίες Rhodes, γι’ αυτό το άγαλμά του δεσπόζει ακόμα και σήμερα, που στο Πανεπιστήμιο φοιτούν αφρικανικής καταγωγής φοιτητές, γεγονός που σίγουρα θα εξόργιζε τον ευεργέτη.

Την πλήρωσαν οι… μαρμαρωμένοι

Το πρώτο θύμα της οργής ήταν το άγαλμα του Edward Colston, του βουλευτή των Τόρις και εμπόρου σκλάβων, που επί των ημερών της διοίκησής του η Royal African Company μετέφερε περίπου 84.000 Αφρικανούς στη Δυτική Αφρική, στην Καραϊβική και στην υπόλοιπη Αμερική, εκ των οποίων 19.000 πέθαναν στο ταξίδι τους.

Ο φιλάνθρωπος δουλέμπορος είχε αναγορευθεί ως προστάτης του Μπρίστολ λόγω των μεγάλων δωρεών του και το άγαλμά του τοποθετήθηκε στο κέντρο της πόλης το 1895. Από τη δεκαετία του 1990 και μετά όμως, ακούγονταν φωνές για την «ντροπή του Μπρίστολ» που ζητούσαν την καθαίρεση του αγάλματος, και το 2018 ο δήμος εγκατέστησε νέα πινακίδα με λεπτομέρειες για την ιστορία του Colston.

Τον Απρίλιο του 2017, η φιλανθρωπική οργάνωση που διοικεί το Colston Hall ανακοίνωσε έπειτα από τη συλλογή 10.000 υπογραφών διαμαρτυρίας των πολιτών ότι θα αποσύρει το όνομά του από το ιστορικό κτίριο συναυλιών, το καλοκαίρι του 2018 το Δημοτικό Σχολείο το Colston’s Girls School μετονομάστηκε σε Cotham Gardens Δημοτικό Σχολείο, και λίγους μήνες μετά το περίφημο «σχολικό σπίτι» του Colston άλλαξε το όνομά του και αυτό.

Η δεύτερη αποκαθήλωση αγάλματος ακολούθησε λίγες ώρες μετά στο Λονδίνο, όπου εν μέσω χειροκροτημάτων αφαιρέθηκε επισήμως το άγαλμα του επίσης δουλεμπόρου Robert Milligan, «ιδιοκτήτη» 526 δούλων και ιδρυτή των διάσημων αποβάθρων West India στο Λονδίνο, του οποίου το όνομα έχει δοθεί και σε δρόμους της Αγγλίας.

Ο δήμαρχος του Λονδίνου Σαντίκ Καν είχε ήδη ανακοινώσει νωρίτερα την αναθεώρηση όλων των αγαλμάτων και των ονομάτων δρόμων του Λονδίνου, λέγοντας πως οτιδήποτε συνδέεται με τη δουλεία πρέπει να καταργηθεί. «Το Λονδίνο», συνέχισε ο Καν, «πρέπει πλέον να αντιμετωπίσει “μια άβολη αλήθεια” με τους ιστορικούς δεσμούς του με τη δουλεία και η αρμόδια επιτροπή θα επανεξετάσει τα ορόσημα της πόλης – συμπεριλαμβανομένων τοιχογραφιών, τέχνης του δρόμου, ονομάτων δρόμων, αγαλμάτων και άλλων μνημείων».

Ο κατάλογος μακρύς, καθώς το Λονδίνο κοσμείται από δεκάδες μνημεία των εθνικών ευεργετών του, δουλεμπόρων κατά την εποχή της Αποικιοκρατίας που έκανε τη Μεγάλη Βρετανία ακόμα μεγαλύτερη. Και ήλθε ο θάνατος ενός Αφροαμερικανού στην άλλη άκρη του Ατλαντικού να τα γκρεμίσει.