«Πόλεμος» συμφερόντων στο εμπόριο σπόρων

Ποιος θα μπορούσε να αντιτεθεί στην ενίσχυση των κανόνων ασφαλείας που αφορούν τα τρόφιμα; Θεωρητικά κανένας. Αυτό, όμως, είναι το καλύτερο επικοινωνιακό όπλο που έχουν στη διάθεσή τους οι πολυεθνικές εταιρείες προκειμένου να κατοχυρώσουν την εφαρμογή τού διαβόητου Codex Alimentarius, τον οποίο συνοδεύουν διάφορες θεωρίες συνωμοσίας, άλλες περισσότερο κι άλλες λιγότερο αληθινές…

Του Γιάννη Συμεωνίδη

Για όσους δεν γνωρίζουν τι εστί Codex Alimentarius, πρόκειται για έναν παγκόσμιο διατροφικό κώδικα, ο οποίος για τους πολέμιούς του είναι κομμένος και ραμμένος στα μέτρα των πολυεθνικών και πιθανή κατάληξή του είναι η παγκόσμια ομογενοποίηση του ό,τι τρώμε μέσω των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, κοινώς των μεταλλαγμένων…

Την ίδια ώρα, ο αγροτικός κόσμος μόνο ικανοποιημένος δεν αισθάνεται από τον τρόπο που αντιμετωπίζει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης το ζήτημα, όπως φάνηκε κι από τη μηδενική αντίδρασή του σε σχετική πρόταση της Κομισιόν. Κι αυτό μολονότι, όπως επισημαίνουν με νόημα οι ίδιες πηγές, ο αρμόδιο υπουργός, Θανάση Τσαυτάρης, είναι πανεπιστημιακός καθηγητής γενετικής κι έχει διατελέσει διευθυντής τού Ινστιτούτου Αγροβιοτεχνολογίας του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ).

Επιπλέον, η πολιτική ηγεσία τού αρμόδιου υπουργείου δείχνει να παραγνωρίζει ότι η Ελλάδα είναι η τρίτη σε βιοποικιλότητα χώρα στον κόσμο. Από τα 6.300 φυτά που ευδοκιμούν στα μέρη μας τα 1.600 είναι ενδημικά. Ενδεικτικώς, η Γερμανία έχει μόνο 14 αυτόχθονα είδη. Επομένων, δεν την… ξεβολεύει η προτεινόμενη νομοθεσία γι’ αυτό και προτιμά οι πολυεθνικές της να παίρνουν τους σπόρους τους από όπου αυτοί είναι πατενταρισμένοι ή να διευρύνουν το ολιγοπώλιό τους σε αυτούς.

Κερδήθηκε μια μάχη, όχι ο πόλεμος

Ύστερα, πάντως, από τις σχεδόν ομόφωνες αποφάσεις των Επιτροπών Περιβάλλοντος και Γεωργίας τού Ευρωκοινοβουλίου να απορρίψουν την πρόταση της Κομισιόν με την οποία οι Ευρωπαίοι θα υποχρεώνονταν να χρησιμοποιούν αποκλειστικώς σπόρους των πολυεθνικών, η πλάστιγγα δείχνει να γέρνει υπέρ εκείνων που υπερασπίζονται το ανεπίτρεπτο της κατοχύρωσης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (και) στους σπόρους. Σημειώνεται πως η εμπορία σπόρων τζιράρει σήμερα ετησίως 45 δισ. δολάρια διεθνώς κι 9 δισ. ευρώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Στην ουσία, η πρόταση της Κομισιόν δεν απαγορεύει ευθέως την καλλιέργεια σπόρων διαφόρων ποικιλιών, αλλά επιβάλλει τόσα και τέτοια γραφειοκρατικά εμπόδια σε γεωργούς και κτηνοτρόφους, που η προσφυγή στις πολυεθνικές είναι μοιραία και συνιστά μονόδρομο. Επί της ουσίας πρόκειται για νομιμοποίηση και γενίκευση του ελέγχου της σποροπαραγωγής, που ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘80. Τότε άλλαξε η φύση τής ίδιας της γεωργίας προς το συμφέρον δέκα πολυεθνικών («Syngenta-Dupont», «Monsanto», «BASF» κ.ά.) που ελέγχουν τα 2/3 της παγκόσμιας αγοράς. Οι εισηγητές της πρότασης της Ε.Ε. προβάλλουν το επιχείρημα πως με τον νέο κανονισμό απλουστεύονται οι κανόνες για την εμπορία σπόρων με σκοπό να διασφαλιστούν η παραγωγικότητα, η προσαρμοστικότητα και η ποικιλότητα των καλλιεργειών και των δασών της Ευρώπης.

«Τέλος των τοπικών ποικιλιών/εξάρτηση από μεταλλαγμένα»

Ο ανεξάρτητος ευρωβουλευτής Κρίτων Αρσένης, ωστόσο, με πρωτοβουλία τού οποίου δεν πέρασε η πρόταση της Κομισιόν από την Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου, έχει αντίθετη γνώμη και την εκφράζει στην «Α»: «Με άλλοθι την προστασία της αγροτικής παραγωγής, κλιμακώνεται ο πόλεμος για τον έλεγχο της τροφής από τις πολυεθνικές. Μια πιθανή έγκριση του Κανονισμού θα σημάνει και το τέλος των τοπικών ποικιλιών και την εξάρτηση του αγροτικού κόσμου από τους γίγαντες της γενετικής μηχανικής που προωθούν τα μεταλλαγμένα. Τυχόν εφαρμογή της πρότασης θα έχει σημαντικές αρνητικές συνέπειες στην αγροτική οικονομία, καθώς θα αμφισβητηθεί ο χαρακτήρας τού κοινού αγαθού σπόρων που με μεγάλη προσπάθεια διασώθηκαν και χάρη στους οποίους μπορούμε ακόμα να καλλιεργούμε σε πολλά μέρη της Ελλάδας ποικιλίες που κάτω από άλλες συνθήκες θα είχαν εξαφανιστεί. Ενδεχόμενη αφαίρεση του δικαιώματος των αγροτών να κρατούν το δικό τους σπόρο, τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την επόμενη σπορά, παραδίδει τη σίτιση των λαών στα χέρια των πολυεθνικών. Αποτέλεσμα θα είναι να χάσουν οι λαοί την αυτονομία κι αυτάρκειά τους. Ελευθερία στους σπόρους σημαίνει ελευθερία των λαών».

Σύμφωνα με στοιχεία τού FAO που χρονολογούνται από το 2004, περίπου το 75% του φυτικού γενετικού υλικού παγκοσμίως και το 90% των ντόπιων ποικιλιών έχουν εκλείψει τα τελευταία 100 χρόνια επειδή οι γεωργοί σε όλον τον κόσμο εγκατέλειψαν σταδιακώς τις ποικιλίες που καλλιεργούσαν παραδοσιακά για να τις αντικαταστήσουν με ομοιόμορφες, βελτιωμένες ή «εξωτικές» ποικιλίες υψηλών αποδόσεων. Αποτέλεσμα είναι η παγκόσμια διατροφή να βασίζεται σήμερα κατά 75% σε 12 μόνο φυτά, με προεξάρχοντα το ρύζι, τον αραβόσιτο και το σιτάρι. Η αυξανόμενη γενετική ομοιομορφία, η μείωση της γενετικής βάσης των καλλιεργειών και η γεωργική εκμετάλλευση τεράστιων εκτάσεων με μία μόνο ποικιλία οδήγησαν στην αύξηση της γενετικής ευπάθειας των καλλιεργειών, στα εξελισσόμενα παθογόνα και σε πολλές περιπτώσεις στην εκδήλωση επιδημιών…

«Θέλουν να περιορίσουν την αυτάρκεια του αγρότη»

«Ο έλεγχος των σπόρων είναι μια μορφή περιορισμού τής αυτάρκειας του αγρότη, ο οποίος σήμερα μπορεί να παράγει μόνος του ό, τι χρειάζεται για να ζήσει. Γι’ αυτό και είναι τρομοκράτης τού οποιοδήποτε συστήματος εξουσίας, που τον θέλει εξαρτώμενο από αυτό», υποστηρίζει στην «Α» ο Δημήτρης Μιχαηλίδης, ο οποίος έχει διατελέσει τεχνικός σύμβουλος της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών (ΠΕΝΑ): «Και τώρα δε μπορείς να φυτέψεις τίποτα χωρίς να έχει ελεγχθεί ο σπόρος από φυτογενεαλογική πλευρά. Όποιος επιδοτείται πρέπει να έχει έναν ορισμένο αριθμό από πιστοποιημένους σπόρους. Δεν επιτρέπεται, επίσης, να ξαναφυτέψεις τον ίδιο σπόρο εάν δεν τον ελέγξει και πιστοποιήσει ο τοπικός γεωπόνος. Το κράτος είχε πάντοτε έλεγχο των σπόρων, όπως πρέπει να συμβαίνει. Δεν είναι δυνατό, για παράδειγμα, κάποιος να φυτέψει απευθείας ένα φυτό από τη Μογγολία, όπου εκεί ήταν δέκα πόντους ψηλό κι εδώ δεν έχει ανταγωνιστές και γίνεται δένδρο 20 μέτρων. Στην Ελλάδα, πάντως, όλοι μπορούν να εμπορεύονται όχι μόνο τους πιστοποιημένους σπόρους, αλλά κι αυτούς του μπάρμπα Μήτσου και της κυρά Κατίνας», αναφέρει χαρακτηριστικώς ο κ. Μιχαηλίδης.

Ο ίδιος, ωστόσο, δε συμμερίζεται τις θεωρίες συνωμοσίας. Από τη μία παραδέχεται ότι οι πολυεθνικές προσπαθούν να ελέγξουν την τροφή κι ότι από την απόλυτη εμπορευματοποίηση των σπόρων θα δυστυχούσε όλη η Ελλάδα, αφού δεν υπάρχει σήμερα ούτε μια εμπορεύσιμη ελληνική πατέντα. Από την άλλη υπογραμμίζει, όμως, πως η έλλειψη ενημέρωσης επιτρέπει στους διάφορους μύθους να επικρατούν…