Επέκταση του whistleblower ζητά ο νομικός κόσμος

Οι μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος καλύπτονται από ανωνυμία, προστατεύονται από ποινικές διώξεις εις βάρος τους για ψευδορκία, ψευδή καταμήνυση, συκοφαντική δυσφήμηση ή παραβίαση υπηρεσιακού απορρήτου, ενώ δεν παραλείπονται σε διαδικασία προαγωγής και δεν υπόκεινται σε οποιαδήποτε πειθαρχική διαδικασία. Στο ελληνικό ποινικό δίκαιο ο μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος (whistleblower) καθιερώθηκε το 2014.

Ρεπορτάζ: Πωλίνα Βασιλοπούλου

Σύμφωνα με το νόμο Ν.4254/2014 μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος μπορεί να χαρακτηριστεί ένα πρόσωπο που συμβάλλει ουσιωδώς με τις πληροφορίες που παρέχει στις αρχές χωρίς να είναι ο ίδιος εμπλεκόμενος και να έχει ίδιον όφελος σε υποθέσεις δωροδοκίας-δωροληψίας πολιτικών αξιωματούχων, δικαστών, δημοσίων υπαλλήλων και εμπορίας-επιρροής μεσαζόντων και τις συναφείς με αυτές πράξεις. Ωστόσο, πυκνώνουν το τελευταίο διάστημα οι φωνές νομικών και δικαστικών κύκλων που ζητούν την επέκταση του θεσμού και στα εγκλήματα της απιστίας στην υπηρεσία, ψευδούς βεβαίωσης, υπεξαίρεσης, απάτης, νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και εν γένει στα εγκλήματα με την επιβαρυντική περίσταση των καταχραστών του ελληνικού δημοσίου! Η επέκταση του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος και σε αυτά τα αδικήματα όπως επισημαίνουν νομικοί κύκλοι αναμένεται να βοηθήσει στην αποκάλυψη ακόμα περισσότερων κυκλωμάτων διαφθοράς που λυμαίνονται δημόσια χρήματα. Κάτι που ειδικά σήμερα στην περίοδο της οικονομικής κρίσης αποτελεί ένα από τα βασικά ζητούμενα για την εξοικονόμηση κρατικού χρήματος.

Τι λέει ο νόμος
Σύμφωνα με τη νομοθεσία του 2014 ένα πρόσωπο χαρακτηρίζεται «μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος» με πράξη του κατά τόπον αρμόδιου εισαγγελέα ή του Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθορά και ύστερα από έγκριση του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου που εποπτεύει τους Εισαγγελείς Εγκλημάτων Διαφθοράς. Αν ο Αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου κρίνει ότι δεν είναι απαραίτητη η δίωξη του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος, παραγγέλλει στον αρμόδιο εισαγγελέα να μην ασκήσει ποινική δίωξη ύστερα από μήνυση εναντίον του μάρτυρα αυτού για συκοφαντική δυσφήμηση, ψευδορκία, ψευδή καταμήνυση, παράβαση επαγγελματικού απορρήτου και παράβαση προσωπικών δεδομένων. Γι’ αυτό οι εισαγγελείς που λαμβάνουν τέτοιες μηνύσεις πρέπει να ειδοποιούν τον Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου προκειμένου να εξεταστεί μήπως στρέφονται κατά «μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος», ώστε να κριθεί κατά πόσον πρέπει να ασκηθεί ποινική δίωξη ή όχι.
Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος μπορούν να ζητήσουν υπαγωγή στις διατάξεις του Ν.2928/2001, για την φύλαξή τους, την απόκρυψη του ονόματός τους στο στάδιο της κατάθεσης, την μετάθεση/μετάταξη/απόσπαση αν είναι δημόσιοι υπάλληλοι (ακόμη και χωρίς την δημοσίευση της απόφασης στο ΦΕΚ), την μεταβολή στοιχείων ταυτότητας και την μετεγκατάσταση σε άλλη χώρα (για τις διαδικασίες αυτές εκκρεμεί η έκδοση υπουργικής απόφασης).
Οι δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν χαρακτηρισθεί «μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος», σύμφωνα με το νέο άρθρο 26 του Υπαλληλικού Κώδικα, δεν παραλείπονται στην διαδικασία προαγωγής, δεν υπόκεινται σε οποιαδήποτε πειθαρχική διαδικασία ή τιμωρία, δεν απολύονται, δεν υφίστανται δυσμενή διακριτική μεταχείριση ιδίως σε θέματα υπηρεσιακής εξέλιξης, μετακίνησης ή τοποθέτησης. Ο εισαγγελέας μπορεί να ανακαλέσει την πράξη χαρακτηρισμού του προσώπου ως «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος», σε οποιοδήποτε στάδιο της ποινικής δίκης, αν κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι λόγοι για τους οποίους εκδόθηκε.

Η υπόθεση που «έσπασε το ρόδι»
Το 2015 η ελληνική Δικαιοσύνη χορήγησε για πρώτη φορά προστασία σε εργαζόμενο που κατήγγειλε πράξεις διαφθοράς του εργοδότη του, χαρακτηρίζοντας τον ως «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος». Ο χαρακτηρισμός αφορά διπλωματούχο μηχανολόγο μηχανικό και ο εργοδότης είναι οι εταιρείες ΔΕΗ Α.Ε. – ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. Στην προκειμένου περίπτωση μάλιστα το εν λόγω πρόσωπο χαρακτηρίστηκε από την ελληνική Δικαιοσύνης μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος αν για την υπόθεση που κατήγγειλε εκδόθηκε απαλλακτικό βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών.
Αυτό όμως που επισημαίνεται στη σχετική εισαγγελική διάταξη είναι πως το απαλλακτικό βούλευμα δεν αίρει το καλόπιστο και το βάσιμο των καταγγελιών. Μάλιστα η ελληνική δικαιοσύνη έλαβε υπόψη πως ο μάρτυρας, λόγω της ως άνω αναφοράς του, αλλά και για άλλες σχετικές, είχε υποστεί υπηρεσιακές διώξεις, οι οποίες είχαν σαν συνέπεια τον κλονισμό της ψυχικής του υγείας και την οικονομική και κοινωνική του υποβάθμιση με την αποστέρηση μισθών.
Την ίδια στιγμή η καταγγελία του κρίθηκε άδολη και καλόπιστη και με βάσιμους, κατ’ αρχήν, λόγους και όχι, στο σύνολό της, αντικειμενικά αναληθής. Με το να χαρακτηριστεί «μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος» γλίτωσε τόσο από τις ποινικές όσο και από τις υπηρεσιακές διώξεις.
Εφόσον η καθιέρωση του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος επεκταθεί και σε άλλα αδικήματα όπως ζητούν νομικοί και δικαστικοί κύκλοι αναμένεται να αυξηθεί και ο αριθμός των προσώπων-καταγγέλλοντων που θα ζητούν να υπαχθούν σε αυτή την κατηγορία.