Το νερό, νεράκι…

Η παγκόσμια κατανάλωση νερού διπλασιάζεται κάθε 20 χρόνια, αναπτυσσόμενη με διπλάσιους ρυθμούς από ό,τι η αύξηση του πληθυσμού. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν φροντίσουμε να βάλουμε φρένο στην υπεράντληση και να αυξήσουμε την ποσότητα του νερού που αφήνουμε τώρα ανεκμετάλλευτο και στην Ελλάδα κινδυνεύουμε να πούμε το νερό νεράκι…

Του Γιάννη Συμεωνίδη

Η  22 Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα Νερού είναι, απλώς, μια καλή αφορμή για να εστιάσουμε στις παθογένειες της υδατικής πολιτικής μας, τις οποίες δυστυχώς αφήνουμε να «γιορτάζουν» όλο τον χρόνο. Παρόλο που δεν υπάρχει, πλέον, η πολυτέλεια να σπαταλούμε νερό στη χώρα μας, εν τούτοις η αλόγιστη χρήση του έχει φέρει ορισμένες περιοχές, κυρίως στην ανατολική Ελλάδα και στις Κυκλάδες, στο «κόκκινο» από άποψη υδρολογικού ισοζυγίου.

Αυτές οι περιοχές βρίσκονται σε μια κατάσταση συνεχούς λειψυδρίας. Οι πιο απαισιόδοξοι, μάλιστα, χρησιμοποιώντας επιστημονικούς όρους, διατείνονται πως πολλές περιοχές έχουν εισέλθει σε μια πρώτη φάση ερημοποίησης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η Θεσσαλία και η Πελοπόννησος, το έδαφος και το υπέδαφος των αγροτικών περιοχών των οποίων δηλητηριάζεται από τα κατάλοιπα των φυτοφαρμάκων ή λόγω της διάβρωσης από τις πυρκαγιές και τις βροχοπτώσεις.

Τι σημαίνει, όμως, ερημοποίηση; Έλλειψη νερού στο ανώτερο τμήμα τού εδάφους, στο τμήμα δηλαδή όπου αναπτύσσεται η βλάστηση. Ανατολική Μακεδονία, Θεσσαλία, Αττική, Κρήτη και Πελοπόννησος αντιμετωπίζουν την κατακόρυφη πτώση τού υδροφόρου ορίζοντά τους, δεν υπάρχουν επιφανειακά νερά, οι περισσότεροι ταμιευτήρες-πηγές όπου έχουν απομείνει είναι άδειοι, μειώνονται οι υγροβιότοποι, η χλωρίδα κι επομένως και η πανίδα, ενώ έχουν απέναντί τους και το πρόβλημα της υφαλμύρωσης λόγω της «εισβολής» θαλασσινού νερού. Τα σοβαρότερα προβλήματα προκαλούνται από τη γεωργική χρήση, η οποία αντλεί το 85% του καθαρού ύδατος σε πανελλήνια κλίμακα. Το 60% του νερού που χρησιμοποιείται στην άρδευση χάνεται λόγω των πεπαλαιωμένων δικτύων, του τρόπου, αλλά και της ώρας ποτίσματος. Αν επισκεφτείτε λ.χ. τον θεσσαλικό κάμπο, θα δείτε να χρησιμοποιούν ακόμα «κανονάκια» για το πότισμα, μέθοδος που οδηγεί στην απώλεια μεγάλων ποσοτήτων νερού εξαιτίας και της εξάτμισής του.

«Δεν κάνουμε καλή διαχείριση»

Σε όλα αυτά, μάλιστα, έρχεται να προστεθεί ότι κατά τη διάρκεια του φετινού υδρολογικού έτους, το οποίο ξεκινά την 1η Οκτωβρίου κάθε χρόνου, είχαμε λιγότερες βροχές από τα τελευταία χρόνια –πολύ κάτω του μέσου όρους– με τη συνήθη εξαίρεση της Δυτικής Ελλάδας. Το θέμα είναι, όμως, και τι κάναμε και τις προηγούμενες χρονιές που οι βροχοπτώσεις ήταν περισσότερες.

Η απάντηση που δίνει στην «Α» ο ομότιμος καθηγητής Υδρογεωλογίας στο ΑΠΘ, Γιώργος Σούλιος, είναι απογοητευτική: «Δεν διαχειριστήκαμε σωστά τα νερά που μας πρόσφερε η φύση, μολονότι πρόκειται για εθνικό θέμα. Κανονικά, θα έπρεπε να αντλούμε κάθε χρόνο όσο νερό αναπληρώνεται από τη βροχή. Αυτό, όμως, δεν γίνεται εδώ και τουλάχιστον 40 χρόνια. Οφείλουμε να αξιοποιούμε περισσότερο τους επιφανειακούς υδατικούς πόρους με την κατασκευή φραγμάτων. Η άλλη επιλογή, η πιο οικονομική, είναι να μειώσουμε το “αγροτικό” νερό. Για να συμβεί αυτό, δεν χρειάζεται να ελαττώσουμε την παραγωγή, αλλά να χρησιμοποιούμε αρδευτικές μεθόδους οι οποίες έχουν το ίδιο παραγωγικό αποτέλεσμα με λιγότερο από το μισό νερό, όπως η στάγδην άρδευση».

Υδρο-σχιζοφρένεια…

Υπό αυτό το πρίσμα, δικαιολογείται ο καθηγητής Γ. Στουρνάρας να κάνει λόγο στην «Α», αλλά και στο πρόσφατο βιβλίο του «Θέματα Υδατικής και Οικολογικής Πολιτικής» (εκδόσεις «Δίαυλος»), για «υδροσχιζοφρένεια». Πώς την ορίζει ο ίδιος; «Την εποχή που προτάθηκε για πρώτη φορά ως όρος αναφερόταν στην εμμονή τής μελέτης και διαχείρισης των υπόγειων νερών, αγνοώντας τα επιφανειακά ή το αντίστροφο. Σήμερα, πολλοί άλλοι παράγοντες διεκδικούν τη συμμετοχή τους στην αιτιολόγηση του όρου, όπως οι συνειδητές μολύνσεις, ρυπάνσεις, αλατώσεις, υπεραντλήσεις, άστοχες υδραυλικές διευθετήσεις, άστοχα, ανεπαρκή ή ανύπαρκτα σχέδια υδατικής διαχείρισης. Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε μια κατάσταση μόνιμης και μη αντιστρεπτής λειψυδρίας χωρίς να υπάρχουν, ακόμα, ενδείξεις για μια παγκόσμια προσέγγιση στο πρόβλημα και μια παγκόσμια δίκαιη, και όχι ίση, υδατική κατανομή».

«Πριμοδοτείται η επέκταση των πολυεθνικών»

Το κύμα ιδιωτικοποιήσεων της τελευταίας 20ετίας έχει φέρει πάνω από 500.000.000 ανθρώπους να εξαρτώνται υδρευτικά από ιδιωτικές εταιρείες, με τάση ο αριθμός αυτός να αυξηθεί στο 1,2 δισεκατομμύριο μέχρι το 2015. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μάλιστα, έχει αξιώσει την απελευθέρωση και της αγοράς ύδρευσης και αποχέτευσης. «Πριμοδοτείται, ουσιαστικώς, η επέκταση των πολυεθνικών τού νερού και αγνοούνται επιμόνως οι αντιδράσεις ή, έστω, επιφυλάξεις των επιστημονικών φορέων και των οικολογικών κινημάτων, αλλά και οι δυσάρεστες κοινωνικές εμπειρίες σε πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες», αναφέρει ο Γ. Στουρνάρας.

Είναι χαρακτηριστικό πως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επέβαλαν στην Γκάνα αύξηση των τιμολογίων τού νερού κατά 90%. Την ίδια ώρα, υπάρχουν νοικοκυριά στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως στην Ινδία, που δαπανούν το 25% του εισοδήματός τους στο νερό. Ακόμα και στα ανεπτυγμένα κράτη, ωστόσο, παρατηρούνται σοβαρά προβλήματα. Στη Μεγάλη Βρετανία, για παράδειγμα, οι ιδιωτικές εταιρείες εμπορίας νερού περιλαμβάνονται στους μεγαλύτερους ρυπαντές.