Η μπάλα έχει τη δική της ιστορία: «Επίσκυρο» οι Αρχαίοι Έλληνες, «Τσούκου – Τσούκου» οι Κινέζοι

Του Χαρίλαου Τουμπιώτη

Η μπάλα είναι στρογγυλή και γυρίζει. Κι ο ήλιος είναι στρογγυλός και το φεγγάρι. «Θα γυρίσει ο τροχός», η κλασική ατάκα ελπίδας των Ελλήνων. «Μη μου του κύκλους τάραττε» τα λόγια του Αρχιμήδη. Για όλα αυτά τα στρογγυλά αντικείμενα η ιστορία έχει αποφανθεί.

Για την μπάλα, όμως; Κάντε έναν κόπο και… ρωτήστε την. «Κυρία μου, γνωρίζεις την ιστορία σου;» Όχι, δεν ξέρει! Το μόνο που έχει να μας πει από τη ζωή της είναι πως έχει μάνα την Αγγλία και αρκετούς… πατεράδες. Την πατρότητά της διεκδικούν οι Άγγλοι, οι Αζτέκοι, οι Κινέζοι, οι Γιαπωνέζοι, αλλά και οι Αρχαίοι Έλληνες! Κι οι Άγγλοι, που διατείνονται ότι ανακάλυψαν το ποδόσφαιρο; Δεν το ανακάλυψαν. Μόνο το διέδωσαν. Και το κωδικοποίησαν. «Ο ένας πετούσε την μπάλα πάνω στα σκοτεινά σύννεφα κι ο άλλος μ΄ ένα μεγάλο πήδημα την έπιανε και την έδινε πάλι στο σύντροφό του, μέχρι να ξανάρθει στο πόδι του και να την κλοτσήσει πάλι». Αυτό είναι ποδόσφαιρο και την περιγραφή του αγώνα έκανε ο ίδιος ο Όμηρος! Πρώτα έπαιζε και μετά έγραφε. Ήταν ο πρώτος αθλητικός συντάκτης. Ο Πλάτωνας το ονόμασε «Επίσκυρο», το ίδιο κι ο Πολυδεύκης στα 175 μ.Χ.

Μπάλα, ωστόσο, έπαιζαν κι οι Αζτέκοι. Το είχαν κλέψει, λέει, το μυστικό από τους Ινδιάνους Μάγιας και το ονόμαζαν «Ποτ–α–ποκ» κι έβαζαν γκολ σε… καλάθι του μπάσκετ! Μπασκετοποδόσφαιρο, δηλαδή. Οι Κινέζοι με τον πανάρχαιο πολιτισμό, έπαιζαν το «Τσου Κάι» ή «Τσούκου–Τσούκου», με το περιεχόμενο της μπάλας γεμάτο από γυναικεία μαλλιά, δεν είχε φτάσει ακόμα ο φεμινισμός και φυσικά σκόραραν σε δίκτυα από μετάξι.

Μπάλα έπαιζαν και στη δυναστεία των Χαν στην Κίνα (206 π.Χ. – 220 μ.Χ.), αλλά ας το αφήσουμε, γιατί είναι τρομακτικό. Για μπάλα χρησιμοποιούσαν κεφάλια ανθρώπων κι ο τερματοφύλακας αν έτρωγε γκολ, έφταιγε – δεν έφταιγε, «εις θάνατον». Πάνω – κάτω την ίδια εποχή, οι Ιάπωνες παίζουν κι αυτοί το «Καμερού», όπου το μόνο γνωστό είναι πως η κάθε ομάδα έχει οκτώ παίκτες στη σύνθεσής της.

Στη ρωμαϊκή εποχή οι στρατιώτες έπαιζαν το «Harspatum», όπου η ιστορία μαρτυρά φοβερές φιλονικίες για τον τύπο της μπάλας που θα χρησιμοποιούσαν. Την «follis» που είχε μέσα φουσκωμένο πετσί ή την «pilla paganica» γεμάτη με πούπουλα και επίσης γυναικεία μαλλιά; Οι Ρωμαίοι ισχυρίζονται ότι αυτοί με τις κατακτήσεις τους μετέδωσαν στα πέρατα της οικουμένης το «στρογγυλό μήνυμα». Οι Βρετανοί, που από χιλιάδες χρόνια κυβερνούσαν τα κύματα, όπως αναφέρει η Εθνικός τους Υμνος, απλώς χλευάζουν τους Ρωμαίους. Θυμηθείτε, λένε, ότι η ποδοσφαιρική ομάδα του Μιλάνου λέγεται Μίλαν και όχι Μιλάνο. Όταν η Μίλαν του Αρίγκο Σάκι στην δεκαετία του ’90 με Βαν Μπάστεν, Γκούλιτ, Μπαρέζι, Μαλντίνι σάρωνε τα πάντα στην Ευρώπη, οι αγγλικές εφημερίδες έγραφαν «έχουμε κι εμείς μερίδιο από την επιτυχία τους». Η ομάδα είναι Τζένοα κι όχι Γένοβα.

Η ομάδα του Μπιλμπάο του Ερνέστο Βαλβέρδε, ονομάζεται Αθλέτικ κι όχι Ατλέτικο. Ο Ισπανός δικτάτορας Φράνκο την είχε μετονομάσει σε Ατλέτικο κι ήταν ένας από τους λόγους που ξεσηκώθηκαν οι Βάσκοι.

Στην Αργεντινή η Ρίβερ Πλέιτ με τη Νιούελς Ολντ Μπόις έχουν αγγλικές ονομασίες. Η Κορίνθιανς στη Βραζιλία, επίσης. Όλες τους είχαν ιδρυτές Άγγλους καραβοκύρηδες.

Στις αρχές της περασμένης χιλιετηρίδας το Λονδίνο ζει μεγάλες στιγμές κι οι… εκκλησίες, επίσης. Πού νομίζετε ότι έμπαινε γκολ; Σε εστίες κανονικές; Λάθος. Γκολ έμπαινε όταν ο παίκτης έμπαινε με τη μπάλα στο ναό και περνούσε από τα μανουάλια! Χωρίς υπερβολή. Κι από… ξύλο; Αλύπητο, ενώπιον, μάλιστα, του κυρίου δημάρχου. Ο μέγας ποιητής και δραματουργός Ουίλιαμ Σαίξπηρ μεταβάλλεται σε φανατικό πολέμιο, «τιποτένιε ποδοσφαιριστή», κραυγάζει ο βασιλιάς Λιρ. Ο Ερρίκος ο Β΄ βγάζει φιρμάνι το 1311: «Εν ονόματι του βασιλέως, απαγορεύομεν επί ποινή φυλακίσεως την διεξαγωγήν εις το μέλλον παιγνίων με σφαίραν». Ήταν η εποχή που εμφανίστηκε ο πρώτος χούλιγκαν, ο Ιρλανδός Χούλιγχαμ, λήσταρχος το… επάγγελμα, που με ρόπαλα τρομοκρατούσε τον κόσμο κι έβρισκε καταφύγιο στο πλήθος που παρακολουθούσε μπάλα, όπως και επί των ημερών μας με τους μπαχαλάκηδες.

Στα 1430 το ποδόσφαιρο αφορίστηκε από τον καλόγερο Σαβοναρόλα στη Φλωρεντία, όταν ανθούσε το «Κάλτσιο Στόρικο», για να θυμίζει το ταξίδι του Αμέρικο Βεσπούτσι, που έδωσε το όνομά του στην Αμερικάνικη ήπειρο.

Στα 1617 ο Ιάκωβος Α΄ο Στιούαρτ το βάζει στα σχολεία, σχεδόν 300 χρόνια μετά. Κι εκεί, εγεννήθη η ενδεκάδα. Πώς; Στο Κέμπριτζ, τα δωμάτια έπαιζαν μπάλα μεταξύ τους. Δέκα κρεβάτια το ένα, δέκα το άλλο. Κι ένας ο… θαλαμοφύλακας, έντεκα! Έτσι, θρυλείται, προέκυψε η 11αδα στο ποδόσφαιρο!

Η 26η Οκτωβρίου 1863 στην ονομαστή «Ταβέρνα του Φρίμανσον» στο Λονδίνο 11 gentlemen με τα φράκο τους και τα μπομπέ καπέλα τους, τις μακριές πλούσιες φαβορίτες και τις τσιγκελωτές μουστάκες τους, αποφασίζουν την ίδρυση της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της Αγγλίας και κωδικοποιούν το ποδόσφαιρο. Τόσο χρόνο θα παίζουμε, τόσο το ύψος των δοκαριών κ.λπ. Την ίδια εποχή, όμως, ήκμαζε και το ράγκμπι, μέχρι που έγινε ο τελικός διαχωρισμός στα 1870. Γιατί έγινε; Γιατί «το ποδόσφαιρο είναι το άθλημα των ζώων που παίζεται από ευγενείς και το ράγκμπι το άθλημα των ευγενών, που παίζεται από ζώα», ήταν το κεντρικό σλόγκαν στη Βρετανία εκείνη την εποχή. Η βασίλισσα Βικτόρια είναι ποδοσφαιρόφιλη, μέχρι και ραβασάκι με ευχές σε κάποιον παίκτη είχε στείλει.

Στα 1904 εγεννήθη η ιδέα περί οικουμενικότητας του ποδοσφαίρου (FIFA) γιατί στην Ευρώπη βαρέθηκαν να παίζουν φιλικά παιχνίδια. Η πρώτη μορφή… παγκοσμιοποίησης, ήταν γεγονός. Με την καλή έννοια… Ο Γάλλος δημοσιογράφος Ρομπέρ Γκερέν κι ο Ολλανδός τραπεζίτης Κορνήλιος Χίρσμαν καλούν κόσμο και κοσμάκη στο Παρίσι. Πήγαν σχεδόν όλοι, εκτός από τους Άγγλους, που σνόμπαραν (και) τότε κάθε τι ποδοσφαιρικό, επειδή θεωρούσαν ότι η μπάλα ήταν προσωπική τους υπόθεση. Και μπορεί να μην είχαν άδικο, όταν νικούσαν 4-0 τη Βοημία, 6-1 την Αυστρία και 7-0 την Ουγγαρία. Η οδός Σεντ Ονορέ 229 στο Παρίσι γίνεται το «μαιευτήριο» του Παγκοσμίου Κυπέλλου.

Ένα χρόνο μπαίνει στο παιχνίδι κι ο Γάλλος μεγαλοδικηγόρος Ζιλ Ριμέ με τον αρθρογράφο της «Εκίπ» Ανρί Ντελονέ. Ο Χίρσμαν έκανε τα σχέδια, τα απέρριψαν όλοι και γύρισαν στα σπίτια τους. Στα 1924 ο Ζιλ Ριμέ, που στο μεταξύ είχε γίνει πρόεδρος της ομοσπονδίας, προσκάλεσε άπαντες στο Παρίσι. Οι Άγγλοι όχι μόνο δεν πήγαν, αλλά αποχώρησαν κι από τη FIFA! Φτάνουμε στα 1928, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Άμστερνταμ κι ο Ντελονέ κραυγάζει «τώρα είναι η ώρα». Κι ήρθε η ώρα! Εγεννήθη παιδίον νέον. Και καλώς εγεννήθη. Ποιος, όμως, θα το μεγάλωνε;

Οι Γερμανοί είχαν βγει μόλις μια δεκαετία από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που έχασαν, αλλά παρόλα αυτά, είχαν ανθηρή οικονομία! Αρνήθηκαν ακόμα και να μεταβούν στο Άμστερνταμ. Στο επόμενο ραντεβού, στη Βαρκελώνη, έφτασαν Ιταλία, Ουγγαρία, Ισπανία, Ολλανδία, Σουηδία κι η Ουρουγουάη, νικήτρια στους Ολυμπιακούς του Παρισιού και του Άμστερνταμ. Πάλι συμφώνησαν σε όλα, αλλά στο οικονομικό έκαναν πάλι πίσω, όλοι. Και τότε η Ουρουγουάη έβγαλε τον άσο από το μανίκι της. Θα πλήρωνε όλα τα έξοδα των αποστολών και θα έφτιαχνε γήπεδο για να γιορτάσει τα 100 χρόνια ανεξαρτησίας. Όλοι μ΄ ένα στόμα αναφώνησαν: «Μοντεβιδέοζε»!