Ο Μένανδρος πάει… πλατεία

 

Οδός Μενάνδρου… Στην καρδιά της Αθήνας. Όλοι γνωρίζουμε τον Αριστοφάνη ως μέγα κωμωδιογράφο  –και όχι αδίκως βέβαια–, αλλά τον Μένανδρο; Η σοβαρή αντίθεση ανάμεσα στους δύο σπουδαίους κωμωδιογράφους στηρίζεται στο ότι ο μεν Αριστοφάνης αναφερόταν σε πολιτικές καταστάσεις και πρόσωπα –είτε φανταστικά είτε όχι–, ενώ ο Μένανδρος ως εκπρόσωπος της Νέας Κωμωδίας ασχολείτο με την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων στην μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου Αθήνα. Δυστυχώς, λίγα έργα από τα περίπου 100 που έγραψε σώζονται σήμερα, και αυτά ελλιπή, εκτός από την κωμωδία «Δύσκολος», η μόνη σωζόμενη ολόκληρη, ενώ οι «Επιτρέποντες» είναι από τα πλέον γνωστά έργα του.

Αυτή η σημαντική κωμωδία λοιπόν του σπουδαίου αρχαίου ποιητή Μενάνδρου «Επιτρέποντες» του ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων παρουσιάζεται την Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2016 στις 8:30 μ.μ. στο Άλσος Νέας Σμύρνης, στα πλαίσια του Πολιτιστικού Φεστιβάλ «Ιωνικές Γιορτές» του δήμου Νέας Σμύρνης, με γενική είσοδο 5 ευρώ. Η μετάφραση είναι του  Τάσου Ρούσσου, η σκηνοθεσία της Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη (υποψήφια για το φετινό βραβείο «Κάρολος Κουν» δραματουργίας για το έργο «Έξοδος»), και η μουσική του Στάθη Δρογώση.

Οι «Επιτρέποντες», έργο με πολλά κωμικά στοιχεία και παρεξηγήσεις, έκαναν πρεμιέρα στις 15/7/2016 στα Ιωάννινα (θέατρο «Κώστας Φρόντζος»), ενώ ακολούθησε μεγάλη περιοδεία στην Ήπειρο και τη Β. Ελλάδα με τεράστια ανταπόκριση.

Λίγα λόγια για το έργο

Επιστρέφοντας από μακρά απουσία εκτός Αθηνών, ο νιόπαντρος Χαρίσιος ανακαλύπτει ότι η γυναίκα του Παμφίλη γέννησε παιδί που δεν μπορεί να είναι δικό του. Εγκαταλείπει το σπίτι του και περνά τον καιρό του ασωτεύοντας στο σπίτι του φίλου του Χαιρέστρατου. Ο πεθερός του Σμικρίνης, αγανακτισμένος επίσης από τις σπατάλες του γαμπρού του –απειλή για την προίκα της κόρης του–, αποφασίζει να ασκήσει το δικαίωμα της αφαιρέσεως για να χωρίσει την κόρη του από τον άντρα της έστω και παρά τη θέλησή της.

Τον Σμικρίνη συναντούν ένας βοσκός, ο Δάος, κι ένας καρβουνιάρης, ο Συρίσκος, οι οποίοι ερίζουν για τα αντικείμενα που συνόδευαν ένα έκθετο παιδί και τον ορίζουν διαιτητή στη διαφορά τους. Ποιο είναι αυτό το έκθετο παιδί και τι ρόλο θα παίξει στην ιστορία;

Στο μεταξύ, ο Ονήσιμος, υπηρέτης του Χαρίσιου, δημιουργεί διαρκώς μπερδέματα περιπλέκοντας όλο και πιο πολύ τα πράγματα, από την αγαθοσύνη του.  Η σκηνή της διαιτησίας όπου ο Δάος και ο Συρίσκος ορίζουν κριτή (=επιτρέπουσιν) τον Σμικρίνη, έδωσε και τον τίτλο στο έργο του Μενάνδρου.

Το έργο αυτό ωστόσο δεν θα πρέπει να το δούμε επιφανειακά. Όπως σημειώνει στο ιστολόγιό του «Λωτοφάγοι – https://antonispetrides.wordpress.com» ο Κύπριος Επίκουρος Καθηγητής Αντώνης Πετρίδης, «η επανάσταση της Παμφίλης δεν έχει μόνο επαναστατική δυναμική στα αρχικά πολιτισμικά της συμφραζόμενα: πάνω από όλα έχει ουτοπικό χαρακτήρα! Οι “Επιτρέποντες” ξεμπροστιάζουν τα δύο μέτρα και δύο σταθμά του αθηναϊκού πολιτικού συστήματος, την ίδια στιγμή όμως που δεν παύουν να καταφάσκουν την Πόλιν ως το ιδεώδες σύστημα πολιτικοκοινωνικής οργάνωσης. Η Νέα Κωμωδία εδράζεται σε ιδεολογία διασταλτική: η Πόλις διευρύνεται, τα στεγανά της καθίστανται πορώδη και οι παλαιοί αποκλεισμοί αίρονται με τρόπο μαγικό! Η Κωμωδία διαστέλλει την πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα της Αθήνας, διαστέλλει ακόμη και τον ίδιο τον νόμο των πιθανοτήτων, έτσι ώστε να ευθυγραμμίσει τη φυσική επιλογή (τη σαρκική έλξη) με την πολιτική αναγκαιότητα (την απόφαση ανδρών να δρομολογήσουν τον γάμο δύο Αθηναίων πολιτών, όπως επέβαλλε ο παλαιός νόμος του Περικλή, με σκοπό τον “άροτον γνησίων παίδων”). Η ουτοπία εξασφαλίζει την κωμική έκβαση των γεγονότων, αλλά δεν μπορεί παρά να επιχέει και μια ελαφρά μελαγχολική απόχρωση στη λύσιν. Η φαντασίωση συνιστά υπέροχο οξύμωρο, ενέχει κάτι το λυτρωτικό και πικρό συνάμα».

Η σκηνοθέτις της παράστασης Ρ. Μοσχορίτη

Η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη, καλλιτεχνική υπεύθυνη της Παιδικής-Εφηβικής σκηνής του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας 2016, έχει σκηνοθετήσει τις παραστάσεις: «Έξοδος», «Ιούλιος Καίσαρας: Scripta femina», το διήγημα του Π. Ζίσκιντ «Το καλοκαίρι του Κύριου Ζόμερ», το έργο «Η Όπερα των Ζητιάνων» του Τζ. Γκαίη, τα έργα «Η Συνέντευξη», «Θησέας και Μινώταυρος σαν παραμύθι», «Μόμο» του Μ. Έντε κ.ά. Είναι γενική γραμματέας στην ΕΜΚΕΘΙ (ένωση 90 θιάσων).

Οι συντελεστές

Μετάφραση: Τάσος Ρούσσος

Σκηνοθεσία: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη

Μουσική (πρωτότυπη): Στάθης Δρογώσης

Σκηνικά – κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη

Επιμέλεια κίνησης: Χρυσάνθη Παπαγεωργίου

Φωτισμοί:  Παναγιώτης Λαμπής

Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρία Μαχαίρα

Τους ρόλους ερμηνεύουν οι ηθοποιοί (με αλφαβητική σειρά): Ζωή Ιωαννίδη, Μαρία Κατσουλίδη, Γιάννης Κοτσαρίνης, Γιώργος Κρήτος, Κατερίνα Μπιλάλη, Άρης Τσαμπαλίκας.

 

Τάδε έφη… Μένανδρος(;)

Πρόκειται για ρήσεις (γνώμαι) του Μενάνδρου που συμπεριλαμβάνονται στην ανθολόγηση «Γνώμαι μονόστιχοι».

Το έργο αποδίδεται στον Μένανδρο και περιέχει 866 ρήσεις, αν και στην πραγματικότητα πολύ λίγες από αυτές ήταν δικές του. Ωστόσο, η ανθολόγησή τους είναι σημαντική. Εμείς παραθέτουμε κάποιες από αυτές, με γνώμονα την επικαιρότητα, και ο νοών νοείτω…

«Δις εξαμαρτείν ταυτόν ουκ ανδρός σοφού» (Δύο φορές στο ίδιο λάθος δεν πέφτει ο σοφός).

«Ξένους ξένιζε μηδέποτε ξένος γένη» (Τον ξένο περιποιήσου τον, μη βρεθείς κι εσύ κάποτε ξένος).

«Ρήτωρ πονηρός τους νόμους λυμαίνεται» (Ο αχρείος πολιτικός τούς νόμους ρημάζει).

«Δρυός πεσούσης, πας ανήρ ξυλεύεται» (Όταν πέσει η βελανιδιά, ο καθένας θέλει την ξυλεία της – μτφ.: Όταν αποδυναμωθεί κάποιος ισχυρός, ο καθένας πασχίζει να εκμεταλλευτεί το κενό του)

«Τα δάνεια δούλους τους ελευθέρους ποιεί» (Τα δανεικά σε δούλους μετατρέπουν τους ελεύθερους πολίτες)