Δέκα χρόνια από την μεγαλύτερη χρεοκοπία στην παγκόσμια ιστορία

H 15η Σεπτεμβρίου 2008 είναι ημερομηνία σταθμός για την παγκόσμια ιστορία και οικονομία.  Ήταν η ημέρα που κατέρρευσε η ιστορική επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers (η τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα των ΗΠΑ) στέλνοντας στην ανεργία 25.000 ανθρώπους.

Το “γκρέμισμα” της τράπεζας οδήγησε στη χειρότερη χρηματοοικονομική κρίση σε όλη την υφήλιο, η οποία κρατάει ακόμα και σήμερα δέκα χρόνια μετά αφού το τραπεζικό σύστημα δεν είναι τόσο θωρακισμένο όσο θα έπρεπε παρά τις νομοθετικές πρωτοβουλίες.

Πώς ξεκίνησαν όλα

Στις αρχές του 2008 η κρίση στην αμερικανική αγορά ακινήτων εξελίσσεται σε τραπεζική κρίση. Η επενδυτική τράπεζα Bear Stearns διασώζεται μόνο χάρη στην εξαγορά της από την J.P. Morgan.

Τον Σεπτέμβριο οι αμερικανικές αρχές αναγκάζονται να στηρίξουν με δισεκατομμύρια δολάρια τις εξειδικευμένες τράπεζες για στεγαστικά Fannie Mae και Freddie Mac. Κανείς δεν μπορεί, ωστόσο, να διαβλέψει, το εφιαλτικό σενάριο που πλησιάζει.

Ήταν Δευτέρα πρωί, στις 15 Σεπτεμβρίου 2008 όταν η ιστορική επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers κατέρρευσε σαν σωρός από τραπουλόχαρτα.

Αυτό συνέβη επειδή η Lehman Brothers ήταν από τους μεγαλύτερους αγοραστές «τοξικού χρέους»- δηλαδή τιτλοποιημένων δανείων προς αφερέγγυους δανειολήπτες (subprime loans) κατά την περίοδο της «φούσκας» στην αμερικανική αγορά στέγης. Όταν αυτή έσπασε, αναγκάστηκε να αποκαλύψει τις τεράστιες ζημίες της.

Με ενεργητικό 639 δισ. δολαρίων και χρέη 613 δισ., αποτελεί τη μεγαλύτερη κρατική πτώχευση στην ιστορία των ΗΠΑ.

Ο τότε υπουργός Οικονομικών, Χανκ Πόλσον, σε μία συνάντηση με τα κορυφαία στελέχη της Wall Street, προσπάθησε το 2008 να βρει αγοραστή της. Κανείς δεν ανταποκρίθηκε, αφού κανείς δεν ήθελε να βρωμίσει τα χέρια του με ένα τόσο τοξικό προϊόν.

Αμέσως μετά την είδηση τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια κατέγραψαν απώλειες, με πρώτο του Λονδίνου που έκλεισε με ποσοστιαία μεταβολή προς τα κάτω της τάξης του 4,08%.

Επιπτώσεις υπήρξαν και στην τιμή του πετρελαίου, που σημείωσε πτώση καθώς προκλήθηκαν ανησυχίες ότι τα αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα σε παγκόσμιο επίπεδο θα προκαλέσουν περαιτέρω μείωση στη ζήτηση ενέργειας, στρέφοντας τους επενδυτές σε άλλους τομείς.

Η πτώση της Lehman οδήγησε σε ντόμινο γεγονότων, βυθίζοντας την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση, για πρώτη φορά από την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου καθώς εκατομμύρια Αμερικανοί έχασαν τα σπίτια τους, τις δουλειές τους και τις αποταμιεύσεις τους -ταυτόχρονα, χρησίμευσε κι ως “λίπασμα” για την οικονομική κρίση της Ευρωζώνης, κυρίως με επίκεντρο της Ελλάδα το 2015.

Repo 105, η “ταφόπλακα” της Lehman

Με μια έκθεση 2.200 σελίδων που συνέταξε ο οικονομικός ελεγκτής Αντον Βαλούκας το 2010, εντοπίστηκε το βασικό αίτιο της κατάρρευσης της τράπεζας.

Στο πόρισμα του ελεγκτή φαίνεται ότι η τράπεζα χρησιμοποίησε «παραπλανητικά λογιστικά τεχνάσματα», και συγκεκριμένα την τακτική Repo 105, η οποία μείωσε προσωρινά τις υποχρεώσεις της, παραπλανώντας τους επενδυτές για την δήθεν υγιή οικονομική της κατάσταση.

Η πρώτη φορά που η τράπεζα εφάρμοσε την συγκεκριμένη τακτική ήταν το 2001, όταν η τράπεζα ήταν υπό τον έλεγχο των αρμόδιων υπηρεσιών.

Σύμφωνα με τον Βαλούκας, ο Ρίτσαρντ Φουλντ, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Lehman Brothers, είχε δώσει εκείνη την περίοδο εντολή για απόκρυψη στοιχείων.

«Η χειραγώγηση του ισολογισμού ήταν εσκεμμένη», αναφέρει στην έκθεση του ο ελεγκτής.

Ο Βαλούκας υποστηρίζει ότι τόσο τα ανώτερα στελέχη και οι λογιστές της Lehman Brothers, όσο και ο πρόεδρος του δικηγορικού γραφείου Jenner & Block, που υπέβαλε την αίτηση για πτώχευση της τράπεζας, είχαν γνώση της κατάστασης.

Reuters: Τα αίτια της κρίσης δεν έχουν εξαλειφθεί

Εκτενές άρθρο στο ιστορικό αυτό γεγονός αφιερώνει και το πρακτορείο Ρόιτερς, σημειώνοντας μάλιστα πως, ακόμη και μια δεκαετίας μετά, δεν μπορούμε να είμαστε εφησυχασμένοι.

“Η εντύπωση πως δεν μπορεί να συμβεί ξανά μια τόσο σοβαρή κρίση είναι μη-ορθολογική και αρκετά αφελής. Στην πραγματικότητα, πολλές από τις βαθύτερες αιτίες που την είχαν προκαλέσει εξακολουθούν να υφίστανται. Μπορούμε να υποστηρίξουμε με κάποιο βαθμό βεβαιότητας πως η επόμενη κατάρρευση θα προκύψει από έναν διαφορετικό τομέα του χρηματοπιστωτικού συστήματος”, σημειώνει.

Ο οικονομικός αναλυτής επισημαίνει πως η κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος συνήθως προκαλείται από μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες αιτίες: υψηλό χρέος και δανεισμός για πραγματοποίηση επενδύσεων από νοικοκυριά και εταιρείες, αυξημένη ανάληψη ρίσκου, επενδυτές υπερβολικά εφησυχασμένοι, απληστία και υπερβολή τροφοδοτημένη από τη χαμηλή μεταβλητότητα, μείωση της εταιρικής κερδοφορίας.

“Υπάρχουν λοιπόν ενδείξεις πως αυτές οι συνθήκες υπάρχουν και σήμερα σε διαφορετικό βαθμό”, προσθέτει, φέρνοντας ως παράδειγμα την Ιαπωνία, που εφάρμοσε έκτακτα μέτρα περιλαμβανομένων ποσοτικής χαλάρωσης και μηδενικών επιτοκίων δανεισμού αλλά είχε αναιμική ανάπτυξη τα τελευταία 20 έτη.

“Στις απειλές αυτές προστίθενται επίσης η κατάρρευση των εταιρικών ομολόγων στην Κίνα, η κατάρρευση των αναδυόμενων αγορών εξαιτίας της ανόδου των αμερικανικών επιτοκίων δανεισμού και του δολαρίου, η μείωση της εταιρικής κερδοφορίας στις ΗΠΑ, διάσπαση της Ευρωζώνης, ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος, η μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου κι η απότομη άνοδος του πληθωρισμού. κΚι οι επενδυτές απλώς ελπίζουν πως όλα θα πάνε καλά…”, καταλήγει με νόημα ο αρθρογράφος.

Η κρίση του 2008 επηρεάζει τα παιδιά εφ’όρου ζωής

Σύμφωνα με το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά, πρόσφατες έρευνες έρχονται να αναδείξουν τις βαθύτερες επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 στα πολύ μικρά παιδιά και τις οικογένειες τους, οι οποίες ενδέχεται να τους ακολουθούν για πάντα.

Σύμφωνα με έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, το διαρκές άγχος μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα, το μεταβολισμό, τη σωστή λειτουργία της καρδιάς, ακόμα και τη φυσική δομή του εγκεφάλου των παιδιών που έζησαν την κρίση του 2008 ως παιδιά ή μωρά.

Το Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών της Ισλανδίας παρουσίασε επίσης μια ενδλεχή έρευνα από την οποία προκύπτει πως τα ελλιποβαρή μωρά που γεννήθηκαν το διάστημα 2009 με 2013 στη χώρα αυξήθηκαν περίπου 2% σε σχέση με το διάστημα πριν από την κρίση -γεγονός που συνδέεται άρρηκτα με τα επίπεδα του αυξημένου στρες που βίωναν οι μέλλουσες μητέρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους.

ΟΟΣΑ: Mea culpa, δεν προβλέψαμε την κρίση

Ο Άνχελ Γκουρία, γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, αναγνώρισε την Παρασκευή ότι δεν είχε προβλέψει την κρίση που προκλήθηκε από την κατάρρευση της τράπεζας και κάλεσε την παγκόσμια οικονομική κοινότητα να ακούσει τα θύματα της κρίσης.

«Τον Ιούνιο του 2007, κατά το τέλος της πρώτης χρονιάς της θητείας μου, οι οικονομικές προβλέψεις του ΟΟΣΑ διαβεβαίωναν ότι η οικονομική κατάσταση είχε χρόνια να είναι τόσο καλή», δήλωσε ο Γκουρία σε εκδήλωση στο Παρίσι για τα διδάγματα της κρίσης.

Αναφερόμενος στα διδάγματα από αυτή την κρίση, ο Γκουρία παραδέχθηκε ότι «η επικρατούσα οικονομική νοοτροπία και τα μοντέλα πάνω στα οποία αυτή βασίστηκε δεν αντανακλούσαν ούτε την οικονομική πραγματικότητα ούτε τη ζωή των ανθρώπων».

«Για αυτό το λόγο, δεν είδαμε τίποτα να έρχεται. Κάναμε λάθος και οφείλουμε να το ομολογήσουμε», δήλωσε ο γενικός γραμματέας.

Κερδισμένη η Κίνα

Το Πεκίνο ήταν αυτό που αναδείχθηκε ως πρωτεύουσα παγκόσμια οικονομική δύναμη από την οικονομική κρίση του 2008, καθώς εκμεταλλευόμενο και την διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008, κατάφερε να βάλει τις βάσεις γι’ αυτό που στη συνέχεια χαρακτηρίστηκε ως “το κινεζικό θαύμα”.

Πλέον, η βιομηχανική παραγωγή και οι εισαγωγές σε πρώτες ύλες εκτοξεύονται, ενώ η εγχώρια κατανάλωση των Κινέζων πολιτών γιγαντώνεται με την χώρα να κινείται, ειδικά μετά το 2010-11, σε… άκρως καπιταλιστικούς ρυθμούς, ενώ και τα προϊόντα «Made In China» είναι φθηνότερα και ποιοτικότερα, ειδικά μετά την υιοθέτηση τεχνογνωσίας από ξένες εταιρείες.