ΕΚΚΡΕΜΕΙΣ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ: Το «κρυφό χρέος» και τα όπλα για την «εξόφλησή» του

Φρεσκοεκλεγμένος πρωθυπουργός ήταν το καλοκαίρι του 2019 ο Κυριάκος Μητσοτάκης όταν γεννιόταν μία… φρέσκια κόντρα με τον ΣΥΡΙΖΑ, η πρώτη της κυβερνώσας Νέας Δημοκρατίας με την αξιωματική αντιπολίτευσης.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Η κόντρα που περιγράφεται στον πρόλογο αφορούσε τον αριθμό των εκκρεμών συντάξεων, τον οποίο ο πρώτος «γαλάζιος» υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, αδυνατούσε να υποδείξει με ακρίβεια πόσο υψηλός είναι. Αυτή η «αδυναμία» δεν εμπόδισε, πάντως, τον Κυκλαδίτη υπουργό να εκφράσει την εκτίμησή του ότι οι συνολικές εκκρεμότητες σε κύριες ή επικουρικές συντάξεις που παρέλαβε ως προίκα από τη συγκυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ξεπερνούσαν τις 470.000, εκ των οποίων οι 65.000 ήταν οι συντάξεις χηρείας.

Αντίστοιχα, εκείνες οι δηλώσεις Βρούτση δεν εμπόδισαν, αντιθέτως πυροδότησαν την οργή της Κουμουνδούρου, που… στολίζοντας τον τότε υπουργό Εργασίας ως «παραγωγό fake news» και «οπαδό της ιδιωτικής ασφάλισης», έδωσε τα δικά της νούμερα στη δημοσιότητα ισχυριζόμενη ότι στις 21 Ιουνίου, δηλαδή λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές του Ιουλίου του 2019, εκκρεμούσαν 48.839 κύριες συντάξεις, 42.357 επικουρικές και 15.984 εφάπαξ.

Σχεδόν τρία χρόνια έχουν περάσει από εκείνους τους πολιτικούς διαξιφισμούς τους οποίους ξαναβρίσκουμε σήμερα μπροστά μας, μαζί φυσικά με το πρόβλημα που δεν έχει λυθεί, αποκτώντας σοβαρότερες διαστάσεις πέρα των αριθμητικών, αν δηλαδή είναι 100 ή 400 χιλιάδες οι δικαιούχοι που περιμένουν στην ουρά για να πληρωθούν.

Καταρχάς το ζήτημα των εκκρεμών συντάξεων κουβαλά μία ιδιάζουσα ηθικο-κοινωνική απαξία η οποία έχει να κάνει με το γεγονός ότι ακόμη κι αν συζητούσαμε για μόνο έναν απόμαχο της εργασίας, δεν μπορεί αυτός ο υποψήφιος συνταξιούχος να επαιτεί το δικαίωμα που απορρέει από το άθροισμα των εισφορών που κατέβαλε κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου του. Κατά δεύτερον, δεν μπορεί η παραμένουσα σε μνημονιακή εποπτεία Ελλάδα να αγνοεί για πολύ καιρό ακόμη τις «εντολές» των εκπροσώπων των ευρωπαϊκών θεσμών-δανειστών, οι οποίοι θεωρούν ως «κρυφό χρέος» τις εκκρεμείς συντάξεις το οποίο απαρέγκλιτα πρέπει να… εξοφληθεί.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πλαίσιο της 14^ης αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας που ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε την εβδομάδα 4-8 Απριλίου, οι εκκρεμείς συντάξεις ήταν από τα πρώτα-πρώτα «κουτάκια» στον έλεγχο προόδου που κρατούσαν οι δανειστές. Βάσει των πιο πρόσφατων διαθέσιμων στοιχείων από τον ΕΦΚΑ οι ληξιπρόθεσμες κύριες συντάξεις έχουν περιοριστεί στις 77.000 από 133.000 που ήταν την αντίστοιχη περίοδο του 2021, ενώ υπάρχουν και περίπου 64.000 αιτήσεις συνταξιοδότησης που κατατέθηκαν το τελευταίο τρίμηνο επομένως δεν έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες.

Η ντιρεκτίβα των θεσμών προς το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών ήταν ότι δίνοντας προτεραιότητα στις εκκρεμείς συντάξεις, η Αθήνα θα πρέπει μέχρι το τέλος του Ιουνίου να έχει εκκαθαρίσει τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου προς τους ιδιώτες.

Θυμίζεται ότι τα ίδια είχαν πει οι εκπρόσωποι των θεσμών και στον νυν υπουργό Εργασίας, Κωστή Χατζηδάκη, πριν από δύο αξιολογήσεις, με τον υπουργό να απαντά τότε ότι η επίλυση του προβλήματος των εκκρεμών συντάξεων δεν είναι για την κυβέρνηση μία τυπική συμμόρφωση επί μνημονιακής υποχρέωσης, αντιθέτως αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για λόγους πολιτικούς και κυρίως κοινωνικούς.

Νέα «όπλα» στο τραπέζι

Τις παραπάνω δηλώσεις καλείται να μετουσιώσει πλέον σε πράξη η κυβέρνηση και το υπουργείο Εργασίας βγάζοντας από τη φαρέτρα της τα «όπλα» της διαδικασίας ταχείας απονομής σύνταξης (fast track συντάξεις) και των «συντάξεων εμπιστοσύνης».

Σε ό,τι αφορά τις συντάξεις fast track, από την οδό Σταδίου εξηγούν καταρχάς ότι με σημείο εκκίνησης την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης από ένα πολίτη η πολιτεία θέτει ρητή προθεσμία τριών μηνών εντός της οποίας πρέπει να εκδοθεί η σύνταξη. Στον χρόνο αυτό, η υπηρεσία του ΕΦΚΑ πρέπει να ελέγξει το ασφαλιστικό ιστορικό του αιτούντος και να αποφασίσει, αφενός αν δικαιούται σύνταξη αφετέρου τι ύψους θα είναι οι συνταξιοδοτικές απολαβές.

Στην περίπτωση που εντός του προσδιορισμένου τριμήνου δεν καταστεί δυνατή η ολοκλήρωση της διαδικασίας, τότε θα δρομολογείται η έκδοση σύνταξης βάσει των εξής δύο δεδομένων: α) του ασφαλιστικού ιστορικού του αιτούντος όπως αυτό είναι καταγεγραμμένο στο ηλεκτρονικό σύστημα «ΑΤΛΑΣ» του ΕΦΚΑ και β) των δηλώσεων και των στοιχείων που έχουν υποβάλει οι ασφαλισμένοι με την αίτησή τους για συνταξιοδότηση προκειμένου να τεκμηριώσουν ότι έχουν περισσότερο χρόνο από αυτόν που «βλέπει» το σύστημα του ΕΦΚΑ.

Αυτό σημαίνει ότι αν παρέλθει… άπραγη η αρχική προθεσμία των 90 ημερών,  ο ασφαλισμένος θα λαμβάνει τη σύνταξή του χωρίς να περιμένει όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, καθώς η νέα φιλοσοφία επιβάλει τον εκ των υστέρων έλεγχο των υποβληθέντων στοιχείων και όχι την επαλήθευσή τους πριν από την πράξη απονομής της σύνταξης.

Αναφορικά, τώρα, με τις «συντάξεις εμπιστοσύνης» αυτές αφορούν στις εκκρεμείς συντάξεις. Το μέτρο θα εφαρμοστεί για τις αιτήσεις συνταξιοδότησης που έχουν υποβληθεί έως τις 31 Μαρτίου. Για τις περιπτώσεις αυτές, η σύνταξη θα εκδίδεται στη βάση των στοιχείων του ασφαλιστικού ιστορικού, όπως βρίσκεται πλέον στο ηλεκτρονικό σύστημα «ΑΤΛΑΣ» και των δηλώσεων των ασφαλισμένων για την αναγνώριση επιπλέον χρόνου ασφάλισης που θα γίνονται δεκτές, χωρίς να απαιτείται η προσκόμιση παραστατικών που τις τεκμηριώνουν.

Γι’ αυτό και η διαδικασία εδώ θα είναι ακόμη ταχύτερη και θα στηρίζεται στην εμπιστοσύνη του κράτους προς τον ασφαλισμένο εξού και επωνυμία τους «συντάξεις εμπιστοσύνης». Και σε αυτήν την περίπτωση ο έλεγχος των προσκομιζόμενων στοιχείων και δικαιολογητικών θα γίνεται εκ των υστέρων. Και οι ασφαλισμένοι είναι υποχρεωμένοι να διατηρήσουν φυσικά παραστατικά που τυχόν δεν έχουν προσκομίσει στον ΕΦΚΑ για 10 χρόνια, προκειμένου να μπορούν να προσκομιστούν κατά τη διάρκεια των ελέγχων.

Οι δικλείδες ασφαλείας για τις περιπτώσεις λαθών αλλά και πλαστογραφιών

Το πρώτο εύλογο ερώτημα που γεννάται είναι το πώς θα διευθετούνται τα προβλήματα που σίγουρα θα προκύψουν στη διαδικασία έκδοσης μίας σύνταξης εξαιτίας ύπαρξης αποκλίσεων και λαθών ή στις περιπτώσεις όπου ο ασφαλιστικός χρόνος που δηλώνεται από τον υποψήφιο συνταξιούχο αποδειχθεί λιγότερος από τον πραγματικό.

Σε αυτές τις περιπτώσεις το «πρωτόκολλο» ορίζει ότι θα γίνεται ο σχετικός έλεγχος και ο ΕΦΚΑ θα ενσωματώνει πλήρως –για τις «συντάξεις εμπιστοσύνης»–  ή μερικώς –για τις fast track συντάξεις– τις παρατηρήσεις του εν αναμονή συνταξιούχου.

Αν, τώρα, μετά από την έκδοση της σύνταξης οι εκ των υστέρων οι έλεγχοι που θα διενεργήσουν οι υπηρεσίες του ΕΦΚΑ εντοπίσουν αποκλίσεις, θα ακολουθηθεί η αντίστοιχη συμψηφιστική διαδικασία. Εάν για παράδειγμα υπάρχει απόκλιση μικρότερη των δύο ετών ανάμεσα στη δήλωση και την πραγματική ασφάλιση, ο ασφαλισμένος θα έχει τη δυνατότητα να καλύψει τις εισφορές που λείπουν και να συνεχίσει να παίρνει τη σύνταξή του κανονικά.

Στις υπόλοιπες περιπτώσεις που ο συνταξιούχος θα έχει εισπράξει μεγαλύτερη σύνταξη από όση του αναλογούσε, τα επιπλέον χρήματα θα ανακτηθούν με τις σχετικές διαδικασίες που προβλέπονται παγίως στο Δημόσιο.

Σύμφωνα, πάντα, με την επίσημη ενημέρωση από το υπουργείο Εργασίας, το σύστημα διαθέτει δικλίδες ασφαλείας για να αποτραπεί το ενδεχόμενο λαθών στον υπολογισμό των συντάξεων, ενώ με βάσει τη στατιστική από το σύνολο των αιτήσεων συνταξιοδότησης μόνο στις μισές μπορεί να υπάρχει θέμα καθώς τουλάχιστον στο 50% των περιπτώσεων οι υπολογισμοί του ΕΦΚΑ και οι υπολογισμοί των εν αναμονή συνταξιούχων αναφορικά με τον χρόνο ασφάλισης ταυτίζονται.

Επειδή, τέλος, δεν μπορούν να αποκλειστούν και εκείνοι οι ελαχιστότατοι επιτήδειοι που θα αποπειραθούν να συνταξιοδοτηθούν προσκομίζοντας πλαστά στοιχεία, από την οδό Σταδίου υπογραμμίζουν το προφανές. Ότι δηλαδή τους… κίβδηλους συνταξιούχους που εν προκειμένω θα έχουν διαρρήξει και τη σχέση εμπιστοσύνης που επιδιώκει να χτίσει η πολιτεία, τους περιμένει η τσιμπίδα του νόμου και η αντίστοιχη ποινική αντιμετώπιση που προβλέπει η Θέμιδα για όσους εξαπατούν τη Δημόσια Διοίκηση.

Σε κάθε περίπτωση, οι ασφαλισμένοι θα καλούνται να τηρούν διαθέσιμα για κάποιο χρονικό διάστημα όλα τα αναγκαία παραστατικά, ούτως ώστε να διευκολύνονται οι έλεγχοι από τις υπηρεσίες του ΕΦΚΑ.

Τι θα γίνει με τις επικουρικές

Μία άλλη κατηγορία συνταξιοδοτικών απολαβών όπου παρατηρείται χρόνια… χρονοκαθυστέρηση είναι αυτή των επικουρικών συντάξεων, των εφάπαξ, καθώς και των διεθνών συντάξεων. Ειδικότερα, προκειμένου να επιταχυνθούν οι εν λόγω διαδικασίες καθιερώνεται προθεσμία τριών μηνών για την έκδοση επικουρικής σύνταξης, η οποία ξεκινά με την έκδοση της κύριας σύνταξης, καθώς και προθεσμία έξι μηνών για τη χορήγηση εφάπαξ, με αφετηρία την ημερομηνία υποβολής του σχετικού αιτήματος.

Οι παραπάνω προθεσμίες περιλαμβανομένης και της τρίμηνης προθεσμίας για την έκδοση κύριας σύνταξης ΔΕΝ ισχύουν για διεθνείς συντάξεις, καθώς όπως εξηγούν από το υπουργείο Εργασίας οι συντάξεις αυτής της κατηγορίας εκδίδονται με τη συνδρομή και τη συμμετοχή ασφαλιστικών φορέων άλλων κρατών.

Αισιοδοξία ότι επιτέλους θα λυθεί το πρόβλημα

Τα πολλά χρόνια που το θέμα των εκκρεμών συντάξεων παραμένει… εκκρεμές –παρά τις υποσχέσεις των διαδοχικών πολιτικών ηγεσιών της χώρας ότι θα το λύσουν– δημιουργούν τη δικαιολογημένη δυσπιστία των πολιτών ότι και οι τωρινές κυβερνητικές εξαγγελίες δεν θα αλλάξουν θεαματικά το τοπίο.

Εκεί που ποντάρουν στην οδό Σταδίου είναι στο συνδυασμό της μεγέθυνσης των τεχνολογικών δυνατοτήτων του ΕΦΚΑ με την πολιτική απόφαση να εμπιστευτεί επιτέλους το κράτος τον υποψήφιο συνταξιούχο, ο οποίος κρατείται για χρόνια όμηρος μιας αναποτελεσματικής διοίκησης.

Την αισιοδοξία της κυβέρνησης ότι το σχέδιό της για τη μείωση του όγκου των εκκρεμών συντάξεων θα έχει εμφανή αποτελέσματα ενισχύει, εξάλλου, το γεγονός ότι ο τωρινός όγκος των συντάξεων που εκκρεμούν αφορούν στη συντριπτική πλειοψηφία τους τη διετία 2020-2021, χρονιές που οι αιτήσεις έχουν υποβληθεί ηλεκτρονικά.

Υπό αυτό το πρίσμα, η υιοθέτηση του μόνιμου θεσμού των fast track συντάξεων που αφορά τους μελλοντικούς συνταξιούχους και η εφαρμογή της «σύνταξης εμπιστοσύνης» που αφορά το ξεστοκάρισμα των αιτημάτων συνταξιοδότησης που συνωστίζονται από το παρελθόν στον ΕΦΚΑ, δημιουργούν την ισχυρή πεποίθηση θα αυξήσουν –με όχημα και την τεχνολογία– την απονομή των συντάξεων.

Ως κατακλείδα ότι όλα θα πάνε κατ’ ευχήν, στο υπουργείο Εργασίας κάνουν ειδική μνεία και στην εμπλοκή των πιστοποιημένων δικηγόρων και λογιστών, που πρόσφατα έγινε πράξη, σημειώνοντας ότι έχουν καταφύγει σε πιστοποιημένους επαγγελματίες δηλώνουν δημόσια ότι έβγαλαν τη σύνταξή τους σε χρόνο ρεκόρ.