Ελληνοτουρκικά: Διπλωματικός όλεθρος για Ερντογάν

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι δεν ξεκινάει διάλογος με την Τουρκία, όσο οι γείτονες εξακολουθούν να προκαλούν.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

«Εμείς δεχόμαστε τον διάλογο με την Τουρκία, αλλά όχι όσο διαρκεί η ένταση με τις προκλητικές ενέργειες της γείτονος και μόνο για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών». Αυτό που τόνισε στους ομολόγους του στην Ε.Ε. ο Κυριάκος Μητσοτάκης την Τετάρτη το μεσημέρι είναι η γραμμή που θα ακολουθήσει η Ελλάδα το επόμενο διάστημα, ξεκαθαρίζοντας σε όλους τους τόνους ότι «δεν θα υποκύψει η χώρα σε πιέσεις, τόσο της Τουρκίας, όσο και κάποιων συμμάχων που έχουν οικονομικά συμφέροντα στη γείτονα χώρα».

Θεωρητικά, Ελλάδα και Τουρκία από μεθαύριο Δευτέρα θα πρέπει να ξεκινήσουν τις ερευνητικές επαφές για να κάτσουν στο τραπέζι του διαλόγου, όπως τους ωθεί η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία είναι εμφανές ότι παίζει το παιχνίδι των καθυστερήσεων. Και φυσικά ολοένα αυξάνεται η ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς από τη μία οι Τούρκοι –όπως κάνουν πάντα– προκαλούν και από την άλλη αυξάνονται οι παίκτες που δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα σε αυτό το κομμάτι της υφηλίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην περιοχή πλέουν ελληνικά, τουρκικά, γαλλικά, ρωσικά και αμερικανικά πολεμικά πλοία και, όπως επισημαίνουν οι πιο ψύχραιμοι αναλυτές, ελλοχεύει ο κίνδυνος του λάθους.

Την ανησυχία της για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο εξέφρασε στη Σύνοδο της Ε.Ε. για τη Λευκορωσία την Τετάρτη και η Άνγκελα Μέρκελ, επισημαίνοντας ότι η Γερμανία ενεργοποιείται προς την κατεύθυνση διαλόγου σε ό,τι αφορά στις διαφωνίες για τη χάραξη των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και τόνισε ότι πρέπει να ξαναρχίσει αυτός ο διάλογος, που είχε σταματήσει το 2016. Όμως –όπως είπαμε– συνεχίζει το παιχνίδι των καθυστερήσεων, αναβάλλοντας τη συζήτηση για κυρώσεις στην Τουρκία για το τέλος Σεπτεμβρίου. Την ίδια ώρα ανησυχεί για το τι θα γίνουν τα γερμανικά οικονομικά συμφέροντα στην Τουρκία, καθώς η οικονομία των γειτόνων μας είναι σε άθλια κατάσταση και δεν αποκλείεται να επιβληθούν capital controls, καθώς η ισοτιμία λίρας-ευρώ έχει εκτοξευθεί στις 9 λίρες το ευρώ, από τρεις που ήταν πέρυσι. Πάντως, για να πούμε και του στραβού το δίκιο, η Γερμανία ναι μεν αποφεύγει τη συζήτηση για κυρώσεις, αλλά την ίδια ώρα δεν επαναφέρει τη συζήτηση για νέα χρηματοδότηση στους Τούρκους, γνωρίζοντας ότι τουλάχιστον δύο χώρες (εκτός Ελλάδας και Κύπρου), η Γαλλία και η Αυστρία θα θέσουν βέτο.

Η συμφωνία με την Αίγυπτο

Η καγκελάριος της Γερμανίας δεν έμεινε ικανοποιημένη από τη συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες μεταξύ Ελλάδας κι Αιγύπτου, αλλά από τη στιγμή που ο Μακρόν σχεδόν πανηγύρισε για τη συγκεκριμένη συμφωνία αναγκάστηκε να πάει πάσο. Διότι σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς λόγω της πανδημίας μία ρήξη μεταξύ Βερολίνου και Παρισίων για λογαριασμό του Ερντογάν δεν θεωρείται και η καλύτερη κίνηση στρατηγικής από μία έμπειρη παίκτρια που πλασάρεται ως η… αυτοκράτειρα της Ευρώπης.

Εξάλλου έχει δεμένα τα χέρια, καθώς η αιγυπτιακή Βουλή επικύρωσε τη συμφωνία πολύ νωρίτερα του αναμενόμενου κι εντός της εβδομάδας θα επικυρωθεί και από την ελληνική Βουλή. Απομένει η υπογραφή του προέδρου της Αιγύπτου στην επικύρωση (αυτό προβλέπει το αιγυπτιακό Σύνταγμα) κι εν συνεχεία οι δύο χώρες θα αποστείλουν διακοίνωση στον ΟΗΕ.

Η αλήθεια είναι ότι ο Ερντογάν αυτή την εποχή είναι πιεσμένος. Οι κινήσεις του στη διπλωματική σκακιέρα (χρησιμοποιώντας ακόμη και όπλα) δεν του βγαίνουν, καθώς όλοι πλην Τραμπ συμφωνούν ότι ήταν άγαρμπες και στηρίζονταν μόνο στον μεγαλοϊδεατισμό του. Το πόσο άσχημα έχουν εξελιχθεί τα πράγματα φαίνεται και από το γεγονός ότι προ ολίγων 24ώρων Τούρκος αναλυτής ανέφερε ότι «πλέον κανένα πολεμικό πλοίο της Τουρκίας δεν μπορεί να ελλιμενιστεί σε κανένα λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου». Και αυτή είναι η αλήθεια. Τα τουρκικά πλοία δεν μπορούν να προσεγγίσουν επισήμως ούτε την Ελλάδα και την Κύπρο, ούτε και τη Συρία (τον έλεγχο στα λιμάνια τον έχει ο Άσαντ), ούτε το Ισραήλ και την Αίγυπτο, αλλά ούτε και τον Λίβανο, καθώς μετά την έκρηξη στη Βηρυτό το κουμάντο έχει αναλάβει η Γαλλία και ο Εμανούελ Μακρόν. Αν σε αυτό προσθέσουμε ότι έχει ανοιχτά μέτωπα σε βόρεια Συρία, σε βόρειο Ιράκ, συν την οικονομία που καταρρέει, τότε ο καθένας μπορεί να καταλάβει τη δεινή θέση στην οποία έχει περιέλθει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Το σίγουρο είναι ότι, ανεξάρτητα από το τι λένε στην Άγκυρα, η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου με βάση τα διεθνή κρατούντα καθιστά άκυρο το παραμυθένιο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Διότι, εάν δεν ήταν άκυρο, δεν θα προσπαθούσε τόσο πολύ η Τουρκία για να πείσει το Κάιρο ώστε να συνάψουν συμφωνία. Όμως ο πρόεδρος της Αιγύπτου, ο Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, προτίμησε να έχει ήσυχο το κεφάλι του, από το να προσφέρει (μέσω Ερντογάν) τον αναπτήρα για να ανάψει εκ νέου η σπίθα της επαναστατικής διάθεσης των Αδελφών Μουσουλμάνων.

Και με την Κύπρο

Παρά το γεγονός ότι η Γερμανία πιέζει για να ξεκινήσει ο διάλογος Ελλάδας-Τουρκίας, η χώρα μας είναι αποφασισμένη να συνεχίσει στη ρότα που υπάρχει τόσο στα ενεργειακά πρότζεκτ που μετέχει στην Ανατολική Μεσόγειο, όσο και να επεκτείνει τη συνεργασία της σε όλα τα επίπεδα με τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει επιλέξει τη διπλωματική κινητικότητα, όπως έκαναν στο παρελθόν τόσο ο Κώστας Σημίτης, όσο και οι Γιώργος Παπανδρέου και Αντώνης Σαμαράς. Τουναντίον, ούτε καν συζήτησε το ενδεχόμενο να ακολουθήσει την τακτική Κώστα Καραμανλή που υιοθέτησε τη στρατηγική του Πέτρου Μολυβιάτη περί αδράνειας. Ίσως κάπως έτσι εξηγείται και το ότι δεν τοποθετήθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών ο έμπειρος διπλωμάτης Γιώργος Κουμουτσάκος, ο οποίος είναι γαμπρός του κ. Μολυβιάτη και κατά κάποιον τρόπο πιστεύει την τακτική του πεθερού του.

Όλες οι πληροφορίες αναφέρουν ότι εντός του ερχόμενου διαστήματος θα υπάρξει συμφωνία με την Κύπρο για την ανακήρυξη ΑΟΖ με την Ελλάδα. Κάτι που σημαίνει ότι εν συνεχεία θα ανοίξει ο δρόμος, ώστε η Κύπρος να προχωρήσει σε ανακήρυξη ΑΟΖ και με το Ισραήλ και με την Αίγυπτο, ίσως και με τον Λίβανο, εάν η νέα κυβέρνηση που θα προκύψει στη Βηρυτό είναι της άμεσης επιρροής του Εμανουέλ Μακρόν. Και βέβαια οι οριοθετήσεις θα γίνουν με βάση το δίκαιο των θαλασσών.

Ψάχνεται και ο Ερντογάν

Φυσικά και ο Τούρκος πρόεδρος δεν κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια. Τουναντίον κι αυτός προσπαθεί με κάθε τρόπο να περάσει τα δικά του μηνύματα σε όλες τις επαφές του. Φυσικά εντός Τουρκίας χρησιμοποιεί οξείς εκφράσεις, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί κάποιος να προβλέψει ποια κίνηση θα κάνει εάν φτάσει σε αδιέξοδο. Αυτό πάντως που απεύχεται ο Ερντογάν είναι η εκλογή του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ, καθώς με τον Ντόναλντ Τραμπ στο τιμόνι νιώθει πιο ήσυχος.

Σε ό,τι αφορά τον διάλογο, η Τουρκία θέλει να βάλει στο τραπέζι όλα τα ζητήματα που η ίδια θεωρεί αμφισβητήσιμα. Στην πραγματικότητα η Άγκυρα ζητάει διάλογο με όρους αποδοχής από τους συνομιλητές της του τουρκικού δόγματος της «γαλάζιας πατρίδας».

Σε περίπτωση πάντως που επανεκκινήσει ένας διάλογος μεταξύ των δύο πλευρών, σύμφωνα με πληροφορίες, οι γέφυρες επικοινωνίας σε πρώτη φάση αναμένεται να είναι σε επίπεδο συμβούλων. Συγκεκριμένα, όπως συνέβη και κατά την τριμερή του Βερολίνου, καθοριστικό ρόλο θα παίξουν η διπλωματική σύμβουλος του Κυριάκου Μητσοτάκη, η Ελένη Σουρανή, από την ελληνική πλευρά, και ο εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας, Ιμπραχίμ Καλίν, από την άλλη.

«Ο Μακρόν επιζητά την ηρεμία στη Μεσόγειο»

Τους λόγους που ο Εμανουέλ Μακρόν έχει υψώσει τόσο πολύ τους τόνους κατά του Ερντογάν για την τουρκική παραβατικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο αναζήτησε η γερμανική εφημερίδα «Die Welt». Κι όπως αναφέρεται μεταξύ άλλων, «οι Γάλλοι δεν μπορούν να ξεχάσουν ότι οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν την αμερικανική εκστρατεία το 2019 για να επιτεθούν στρατιωτικά κατά των Κούρδων στη Β. Συρία».

Οι Γερμανοί θεωρούν πως «το ενδιαφέρον του Γάλλου προέδρου δεν αφορά μόνο τις ενεργειακές πηγές, αλλά πολύ περισσότερο ένα γεωπολιτικό ερώτημα αποφασιστικής σημασίας. Πόσο μακριά θα αφήσει η Ευρώπη τον Ερντογάν στην εκστρατεία του για μια νέα Οθωμανική Αυτοκρατορία; Σε αυτό το θέμα ο Μακρόν δεν περιμένει τη νωθρή υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά θέλει να δημιουργήσει δεδομένα».

Το άρθρο μεταφέρει απόψεις πολιτικών συμβούλων του Μακρόν, για το τι ωθεί τον Γάλλο πρόεδρο να δείχνει τόση υπερκινητικότητα. «Η Γαλλία έχει μόνο έναν στόχο, να διασαφηνίζει άκρως περιπλεγμένες σχέσεις. Το φυσικό αέριο είναι το λιγότερο. Τα αποθέματα είναι κάτω από τον βυθό της θάλασσας, αγωγοί για τη μεταφορά του δεν υπάρχουν, ίσως η εμπορική εκμετάλλευση να μην είναι κερδοφόρα. Άρα, πολύ περισσότερο πρόκειται για το ερώτημα, ποιος έχει το λέγειν στην ανατολική Μεσόγειο, και πώς αντιδρά κανείς στις νεο-οθωμανικές βλέψεις του Ερντογάν. Ακόμη και αν οι ακτές της Γαλλίας βρίσκονται δυτικά, οι Γάλλοι αισθάνονται να θίγονται από τις ξιφομαχίες των Τούρκων. Η Μεσόγειος βρίσκεται πιο κοντά από τη Βαλτική. Τα σχέδια φυσικού αερίου είναι το καύσιμο της διένεξης, ο εθνικισμός το σπίρτο».