Γύρω-γύρω όλοι και στη μέση οι «κόκκινες» γραμμές

Το παιχνίδι των γρίφων καλείται πλέον να παίξει η κυβέρνηση με τους εταίρους. Με τις δύο πλευρές να έχουν έρθει πιο κοντά, εκείνο που παραμένει κρίσιμο είναι να ανοίξουν αμφότεροι τα χαρτιά τους και να δείξουν πως υπάρχει διάθεση για εξεύρεση λύσης. Και, το κυριότερο, οι δανειστές να σεβαστούν κάποια όρια που δεν μπορεί να ξεπεράσει η ελληνική πλευρά.

Ρεπορτάζ: Θεοδόσης Παπανδρέου

Σύγκλιση και όχι απόφαση θα πρέπει να περιμένουμε από το Eurogroup της Δευτέρας. Μετά από μια κρίσιμη εβδομάδα, στη διάρκεια της οποίας η ελληνική πλευρά δεν δίστασε ακόμα και να ανακοινώσει αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις, τελικά φτάσαμε σε κοινές ανακοινώσεις που επιτρέπουν μια αισιοδοξία. Η μία πλευρά υποστηρίζει πως η συμφωνία είναι πλέον κοντά, η άλλη πως έχει γίνει απλά πρόοδος, ενώ στο τραπέζι τίθεται ακόμα και το θέμα του χρέους και μάλιστα από τον ίδιο τον πρόεδρο του Eurogroup.

Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να κατάλαβε πως το παιχνίδι βρίσκεται ήδη στις καθυστερήσεις, οπότε θα πρέπει άμεσα να φέρει απτά αποτελέσματα. Οι υποχωρήσεις ήταν δεδομένες, αλλά και πάλι μέσα σε συγκεκριμένα όρια. Όταν την Τρίτη το βράδυ, ακριβώς την ώρα που ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης πέρναγε την πόρτα του γραφείου του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, το Μέγαρο Μαξίμου επέλεξε να δώσει στους δημοσιογράφους ένα non paper, με το οποίο έκανε γνωστό πως ο χρόνος τελείωσε με ευθύνη των δανειστών.

Στο παρασκήνιο η συζήτηση άναψε για τα καλά, με κάποιους να θέλουν τον Γ. Δραγασάκη να ενημερώνεται από τον ίδιο τον Μ. Ντράγκι για την εξέλιξη αυτή. Συνεργάτες πάντως του αντιπροέδρου σχολιάζουν πως ήταν ενημερωμένος, σημειώνοντας πως ήταν στo πλαίσιo της κυβερνητικής τακτικής.

Σε κάθε όμως περίπτωση, η Τετάρτη ξημέρωσε μια νέα μέρα, η οποία μάλιστα έφερε και μια σειρά από πρωτόγνωρες δηλώσεις για το ελληνικό θέμα. Τα golden boys της Γερμανίας ζητούσαν επίμονα την έξοδο της χώρας από το ευρώ (βλ. σχετικό ρεπορτάζ σελ. 18), ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, από την πλευρά του διατύπωσε τις σκέψεις του αρκετά πιο συγκρατημένα, σημειώνοντας πως είναι χρέος της Ε.Ε. να βοηθήσει την Ελλάδα, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας και ο Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ προχώρησαν σε κοινή δήλωση με την οποία έκαναν λόγο για πρόοδο. Μια πρόοδο όμως που έκρυβε μια σκληρή εξέλιξη για την ελληνική κυβέρνηση: το ασφαλιστικό και τα εργασιακά μπαίνουν στο τραπέζι των συζητήσεων και το Μέγαρο Μαξίμου θα πρέπει να βρει άλλον τρόπο να υπερασπιστεί τις «κόκκινες» γραμμές του.

Ακολούθησε και κοινή δήλωση των ΔΝΤ, ΕΚΤ και Ε.Ε. υποστηρικτική προς την Ελλάδα. Το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι τι οδήγησε σε αυτή την καταρχήν θετική εξέλιξη που δίνει άλλον αέρα στις διαπραγματεύσεις. Η κάθε πλευρά παρουσιάζει τη δική της εκδοχή, και οι δύο όμως συγκλίνουν στο ίδιο σημείο: κανείς δεν μπορεί να αναλάβει την ευθύνη και να παραδώσει την Ευρώπη στα νύχια των αρπακτικών της αγοράς. Το ομολόγησε ευθέως ο κ. Γιουνκέρ, λέγοντας πως οι αγορές δεν του επέτρεπαν να αναφερθεί σε σχέδιο Β΄ με την Ελλάδα εκτός ευρώ.

Πλέον, Ελλάδα και δανειστές καλούνται να καταλήξουν στις λεπτομέρειες της συμφωνίας και κυρίως να περισώσουν αμφότεροι ό,τι μπορούν για το γόητρό τους. Τα δεδομένα για την Αθήνα είναι ξεκάθαρα: οι πρόωρες συντάξεις καταργούνται, οι ρήτρες με κάποιον τρόπο επιστρέφουν. Εκείνο που προσπαθεί η ελληνική κυβέρνηση να σώσει είναι οι μειώσεις στα ποσά των συντάξεων. Όσον αφορά τα εργασιακά, η συζήτηση ανοίγει, χωρίς όμως να λαμβάνονται αποφάσεις τώρα, καθώς στην κοινή δήλωση Τσίπρα – Γιουνκέρ έγινε αναφορά σε διαβουλεύσεις και με τους φορείς.

Ελληνικές διπλωματικές πηγές τόνιζαν πως, σε ό,τι αφορά τις συζητήσεις για την αύξηση του μέσου όρου συνταξιοδότησης στην Ελλάδα, οι διαβουλεύσεις έχουν επικεντρωθεί στο τι μέλλει γενέσθαι μεταξύ 2020 και 2025, και δεν αφορούν σε καμία περίπτωση θεμελιωμένα και ώριμα συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Ως προς τα εργασιακά, οι ίδιες πηγές ανέφεραν πως η διάσταση απόψεων ανάμεσα στις δυο πλευρές εξακολουθεί να είναι σημαντική και πως επί της ουσίας δεν υπάρχουν άξιες λόγου διαπραγματεύσεις. Το μεγάλο πρόβλημα για την κυβέρνηση είναι τα μέτρα ύψους 2 δισεκατομμυρίων ευρώ που πρέπει να ληφθούν για να μη χαθούν οι στόχοι για το 2015.

Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση περιμένει πλέον «δήλωση προόδου» στο Eurogroup της 11ης Μαΐου, καθώς και τη χαλάρωση των όρων χρηματοδότησης από την ΕΚΤ, ενώ παράλληλα ανοίγει και η ατζέντα της «μεγάλης συμφωνίας» με καταληκτικό ορίζοντα το τέλος Ιουνίου.

Το μέτρο του ΦΠΑ
Ο υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης, ήδη προ μηνός περίπου είχε αναφερθεί σε ενιαίο ΦΠΑ. Για την κυβέρνηση το στοίχημα πλέον είναι διπλό: καταρχήν ο συντελεστής να παραμείνει χαμηλός και κατά δεύτερον η λίστα με τα είδη πρώτης ανάγκης να εμπλουτιστεί έτσι ώστε οι επιπτώσεις στο καλάθι της νοικοκυράς να μην είναι μεγάλες. Με το ποσοστό του ελληνικού πληθυσμού που ζει στα όρια της φτώχειας να αυξάνεται συνεχώς, δύσκολα μια αριστερή κυβέρνηση μπορεί να σηκώσει το βάρος να κάνει τη ζωή τους ακόμα πιο δύσκολη. Κρίσιμο είναι και το πώς θα αντιμετωπιστούν τα τιμολόγια της ΔΕΗ και της ύδρευσης, αν δηλαδή θα θεωρηθούν είδη πρώτης ανάγκης ή θα επιβαρυνθούν με τον νέο συντελεστή ΦΠΑ, με αποτέλεσμα να αυξηθούν άμεσα. Αν λάβει κανείς υπόψη του την ανταρσία Λαφαζάνη, ο οποίος ακύρωσε την αύξηση  στα τιμολόγια, πλέον θα πρέπει να προχωρήσει σε μειώσεις ώστε να διατηρηθεί το ούτως ή άλλως ακριβό ηλεκτρικό ρεύμα σε ένα λογικό επίπεδο.

Εκτιμήσεις κυβερνητικών παραγόντων θέλουν αυτό να μην είναι τόσο δύσκολο, αρκεί το Μέγαρο Μαξίμου να μην επιμείνει σε ιδιαιτέρως χαμηλό συντελεστή. Η κυβέρνηση συζητά για 16-17% ΦΠΑ, όταν οι δανειστές εμφανίζονται διατεθειμένοι να «κατέβουν» μέχρι το 18%. Κρίσιμο παραμένει και το θέμα των νησιών, τα οποία φαίνεται να διατηρούν τους μειωμένους συντελεστές, τουλάχιστον προς το παρόν.

Όπως εξηγούσε στην «Α» ανώτατος κυβερνητικός αξιωματούχος, «δεν έχει τόση σημασία για τους δανειστές ποια προϊόντα θα περισώσουμε ούτε και αν θα επιβληθεί στα νησιά. Με τον ενιαίο συντελεστή σε όλες τις κατηγορίες, τα δημόσια έσοδα επί της ουσίας θα αυξηθούν και μάλιστα άμεσα. Αυτό άλλωστε επιθυμούν και εκείνοι». Προβληματισμός επικρατεί για την αντιμετώπιση του ΕΝΦΙΑ. Το μέτρο διατηρείται, αυτό το έκανε σαφές ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας σε πρόσφατη τηλεοπτική του συνέντευξη. Εκείνο που παραμένει στο τραπέζι είναι ο υπολογισμός του με δεδομένη την απαραίτητη αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών. Δεν αποκλείεται μάλιστα οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας να καθυστερήσουν την όποια σχετική εξέλιξη έτσι ώστε η κυβέρνηση να μην αντιμετωπίσει τη λαϊκή οργή.

Τα έσοδα
Άγνωστος παραμένει ακόμα ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος, αν και όλα δείχνουν πως αυτό θα κινηθεί περί του 1,2% του ΑΕΠ. Το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ) προβλέπει ότι, χωρίς να αλλάξει η εφαρμοζόμενη πολιτική, το πρωτογενές πλεόνασμα του 2015 θα είναι 0,5% του ΑΕΠ. Η Κομισιόν εκτιμά ότι θα είναι σχεδόν μηδενικό, ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) «βλέπει» πρωτογενές έλλειμμα έως και 1% του ΑΕΠ.

Σε κάθε περίπτωση πάντως η αύξηση του ΦΠΑ και ειδικά μέσα στη θερινή (τουριστική) περίοδο εκτιμάται πως θα ενισχύσει σημαντικά τα δημόσια ταμεία. Ενδεικτικό είναι πως σήμερα τα ξενοδοχεία έχουν ΦΠΑ μόλις 6,5% ενώ τα delivery 13%. Αν σε αυτό προστεθεί και το τέλος διαμονής, τότε γίνεται αντιληπτό πως η κυβέρνηση μπορεί να αισιοδοξεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, δύο σενάρια επεξεργάζονται για το τέλος διαμονής. Το ένα αφορά συγκεκριμένη χρέωση από 1 έως και 5 ευρώ που θα εφαρμοστεί κατά τη διαμονή σε ξενοδοχειακές μονάδες άνω των 5 αστέρων και δεν θα αφορά μόνο τα ξενοδοχεία των νησιών, αλλά ολόκληρη την επικράτεια. Το τέλος θα επιβάλλεται για περίοδο έξι μηνών (Απρίλιο με Σεπτέμβριο). Εναλλακτικά, τέλος διαμονής την τουριστική περίοδο, ο οποίος θα ξεκινά από 3% και θα φθάνει το 5% για ξενοδοχεία πέντε αστέρων.

Δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται η αύξηση της έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης για τους έχοντες εισοδήματα άνω των 50.000 ευρώ. Σήμερα, για καθαρό εισόδημα από 50.001 έως και 100.000 ευρώ, η έκτακτη εισφορά υπολογίζεται με συντελεστή 2,1%, ενώ για συνολικό καθαρό εισόδημα από 100.001 ευρώ και άνω η ειδική εισφορά υπολογίζεται με συντελεστή 2,8%. Σχεδιάζεται η αύξηση των συντελεστών κατά 50%. Δηλαδή, για εισοδήματα από 50.001 έως 100.000 συντελεστής 3,15% και για εισοδήματα άνω των 100.000 ευρώ συντελεστής 4,2%.

Ειλημμένη απόφαση φαίνεται να είναι και η επιβολή πρόσθετης φορολογίας για τους 500 πλουσιότερους Έλληνες φορολογούμενους, καθώς και οι συναλλαγές με κάρτες. Το μέτρο εξετάζεται να ξεκινήσει πιλοτικά στα νησιά με περισσότερους από 3.000 κατοίκους. Επί της ουσίας, θα αφορά 22 νησιά της χώρας και η χρήση της κάρτας θα είναι υποχρεωτική για αγορές άνω των 70 ευρώ.

Στο τραπέζι η επιβολή φόρου πολυτελείας η οποία θα επιβάλλεται σε κοσμήματα, ωρολόγια και πολύτιμους λίθους και η αύξηση του φόρου πολυτελούς διαβίωσης κατά 30%. Πρόκειται για τον φόρο που επιβάλλεται σήμερα σε αυτοκίνητα υψηλού κυβισμού, πισίνες και αεροσκάφη.