H δημιουργία ενός προδότη

– «Συχώρεσέ με, Ιούδα αδερφέ μου, μα πρέπει».

– «Κι άλλη φορά σε ρώτησα, ραβή, δεν υπάρχει άλλος δρόμος;».
– «Όχι, Ιούδα αδερφέ μου… Kι εγώ θα το ΄θελα, ως τα τώρα το ΄λπιζα κι εγώ και περίμενα του κάκου. Όχι, δρόμος άλλος δεν υπάρχει. Έφτασε η συντέλεια του αιώνα. Θα γκρεμιστεί ο κόσμος ετούτος, η βασιλεία του Πονηρού… Θα ΄ρθει η βασιλεία των ουρανών, εγώ θα τη φέρω. Πώς; Πεθαίνοντας… Δρόμος άλλος δεν υπάρχει. Μην τινάζεσαι, Ιούδα αδερφέ μου, σε τρεις μέρες θα αναστηθώ».
– «Μου το λες για να με παρηγορήσεις, για να με κάμεις να σε προδώσω, δίχως να σπαραχτεί η καρδιά μου. Λες πως αντέχω, για να μου δώσεις κουράγιο. Όχι, όσο ζυγώνουμε στη φοβερή στιγμή, όχι, δεν αντέχω, ραβή μου!».
– «Αντέχεις, Ιούδα αδερφέ μου. Ο Θεός θα σου δώσει τη δύναμη, όση σου λείπει, γιατί πρέπει, πρέπει εγώ να σκοτωθώ κι εσύ να με προδώσεις. Εμείς οι δυο πρέπει να σώσουμε τον κόσμο. Βόηθα με…».

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Το παραπάνω απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Ο τελευταίος πειρασμός» είναι η εκδοχή του εμβληματικού –«αιρετικού» για κάποιους άλλους– Νίκου Καζαντζάκη για τον διασημότερο προδότη της ιστορίας. Μια εκδοχή που πάει κόντρα στα στερεότυπα και τους συμβολισμούς αιώνων, επιλέγοντας να «συμπορευτεί» με τις απόψεις σύγχρονων επιστημόνων θεολόγων για τον πραγματικό ιστορικό ρόλο του Ιούδα.
Για τη Χριστιανοσύνη, ο Ιούδας είναι αναμφίβολα ένα από πιο μισητά βιβλικά πρόσωπα, καθώς εμφανίζεται να είναι αυτός που βοήθησε και ενθάρρυνε τη Σταύρωση του Κυρίου, ενσαρκώνοντας το προαιώνιο σύμβολο της προδοσίας. Οι, δε, Χριστιανοί έχουν και άλλα… ράμματα για τη γούνα του: Σύμφωνα, λ.χ., με τον Όσιο Λουκά ο Ιούδας ήταν δαιμονισμένος, ενώ με βάση άλλες καταγραφές ο Ισκαριώτης δολοφόνησε τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μητέρα του!
Ως γνωστόν ο Ιούδας ο Ισκαριώτης ήταν, σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, ένας από τους 12 μαθητές του Ιησού, που ταυτόχρονα είχε και τα καθήκοντα «λογιστή» (σ.σ. ήταν υπεύθυνος για το ταμείο του Ιησού και των μαθητών του). Το όνομα «Ιούδας» (Judah) σημαίνει στα εβραϊκά «ο Θεός έχει υμνηθεί», ωστόσο διίστανται οι θεωρίες για την προέλευση του προσδιορισμού «Ισκαριώτης». Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η λέξη προέρχεται από περιοχή της Ιουδαίας ονόματι «Κεριώθ» (τουτέστιν «ο προερχόμενος από την Κεριώθ»). Κατά άλλους η λέξη «Ισκαριώτης» προέρχεται από τον όρο «σικάριοι», που είναι η ονομασία που έδιναν στους Ζηλωτές (σ.σ. το κίνημα που επεδίωκε την ανεξαρτησία των Εβραίων από τη ρωμαϊκή κατοχή) οι αντίπαλοί τους.

Από νωρίς στα… βάσανα
Τα… βάσανα του Ιούδα φέρεται να ξεκινούν ήδη από τη στιγμή που βρισκόταν στην κοιλιά της μητέρας του. Ο λόγος; Μία ημέρα η γυναίκα ονειρεύτηκε πως αν μείνει έγκυος και γεννήσει αγόρι, αυτό θα γίνει η αιτία να καταστραφούν οι Εβραίοι. Την ίδια νύχτα η γυναίκα έμεινε έγκυος και όταν γεννήθηκε το αγόρι θέλησε να το σκοτώσει για να μην εκπληρωθεί η προφητεία. Έτσι, έβαλε το μωρό σ’ ένα κιβώτιο και το έριξε στη θάλασσα της Γαλιλαίας. Το κιβώτιο ξεβράστηκε στο απέναντι νησί όπου ζούσαν βοσκοί, οι οποίοι το έδωσαν σε μια γυναίκα να το θηλάζει.
Όταν το παιδί άρχισε να περπατά, το έφεραν στην Ισκαρία αναζητώντας άνθρωπο να το αναθρέψει. Συμπτωματικά το αγόρι «υιοθετήθηκε» από τον πραγματικό πατέρα του, η δε βιολογική μητέρα του χωρίς να γνωρίζει ότι επρόκειτο για το δικό της παιδί, το αγάπησε πολύ και πιθανότατα λόγω τύψεων για το βρέφος που είχε πετάξει στη θάλασσα το ανέθρεψε μαζί με τον άλλον γιο της που γέννησε αργότερα. Το συγκεκριμένο «σενάριο» λέει ότι ο Ιούδας ήταν πονηρός από μικρός, ζήλευε τον αδελφό του και έχοντας βάλει στο μάτι την πατρική περιουσία, σκότωσε κρυφά τον αδελφό του. Η ίδια θεωρία θέλει τον Ιούδα να γίνεται πατροκτόνος μερικά χρόνια αργότερα, ενώ έγινε και εν αγνοία του αιμομίκτης καθώς παντρεύτηκε τη χήρα μητέρα του.

Εκστρατεία αποκατάστασης
Το πόσα και ποια από τα παραπάνω αποτελούν ιστορική αλήθεια είναι δύσκολο να προσδιοριστεί. Αδιαμφισβήτητο είναι, ωστόσο, το γεγονός πως ο Ιούδας έχει αποτελέσει τον ήρωα πλειάδας φιλοσοφικών κειμένων, ενώ εσχάτως μοιάζει να εξελίσσεται μια προσπάθεια «αναστύλωσης» της φήμης του. Πρωταγωνιστές αυτής της προσπάθειας είναι μέρος του καθολικού κόσμου που υποστηρίζει ότι ο άνδρας που δωροδοκήθηκε για να «δώσει» τον Ιησού στους Ρωμαίους δεν ήταν ένας αργυρώνητος «κακός», αλλά ένα πρόσωπο που συνειδητά εκπλήρωσε την αποστολή που προέβλεπαν για τον ίδιο οι θεϊκές βουλές.
Οπαδός αυτής της θεωρίας είναι ο Βάλτερ Μπραντμούλερ, ένας άνθρωπος που έχει διατελέσει επικεφαλής της επιτροπής του προηγούμενου Ποντίφικα για την Ιστορική Επιστήμη. Ο Μπραντμούλερ πριν από μερικά χρόνια άρχισε εκστρατεία με στόχο να κάνει τους πιστούς να δουν με συμπάθεια τον «προδότη» Ισκαριώτη. Λέγοντας ότι έχει έρθει η ώρα για «μια άλλη ανάγνωση της ιστορίας του Ιούδα», ο Μπραντμούλερ δήλωνε ότι η αποκατάσταση του βιβλικού ήρωα «θα έλυνε το πρόβλημα μιας προφανούς έλλειψης οίκτου του Ιησού απέναντι σε έναν από τους πιο στενούς του συνεργάτες». Όπως είπε τότε ο Μπραντμούλερ στην ιταλική εφημερίδα «La Stampa», υπάρχει μια χριστιανική παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Ιησούς συγχώρεσε τον Ιούδα και τον διέταξε να εξαγνιστεί με πνευματικές ασκήσεις στην έρημο. Σημειώνεται ότι ειδικοί της Βίβλου υποστηρίζουν πως ο Ιούδας «έπεσε θύμα θεολογικής δυσφήμησης, που συνέβαλε στη δημιουργία αντισημιτισμού» κατασκευάζοντας την εικόνα του «μοχθηρού κακού» που είναι έτοιμος να προδώσει για το χρήμα.