Η πλημμυρίδα του μεταναστευτικού «πνίγει» την Ευρώπη 

Μπορεί ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, ακόμη και η Γερμανία να «πνίγηκαν» πρόσφατα από πλημμυρικά φαινόμενα που προκλήθηκαν από σφοδρές βροχοπτώσεις ωστόσο τα νερά της… πλημμυρίδας για τα οποία ανησυχεί η Γηραιά Ήπειρος σχεδόν στο σύνολό της είναι αυτά που προκαλούν οι αισθητά αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποδέχτηκε την προηγούμενη Κυριακή στη χώρα της η Τζόρτζια Μελόνι, αλλά το τετ-α-τετ δεν είχε… τζελάτι και καντσόνε που έλεγε και μια παλιά διαφήμιση. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να έχει γλύκες και τραγούδια η συγκεκριμένη συνάντηση της προέδρου της Κομισιόν με την πρωθυπουργό της Ιταλίας καθώς έλαβε χώρα στη νήσο Λαμπεντούζα που (ξανα)βιώνει μία κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» εξαιτίας του μεταναστευτικού-προσφυγικού προβλήματος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι όλη την προηγούμενη εβδομάδα το συνολικής έκτασης 20 τετραγωνικών χιλιομέτρων νησάκι του ιταλικού συμπλέγματος των Πελαγίων Νήσων που βρίσκεται ανάμεσα στην Σικελία και την Τυνησία δέχτηκε μπαράζ «αποβάσεων», με περισσότερους από 12.000 παράτυπους πρόσφυγες και μεταναστών να φτάνουν στις ακτές του σε διάστημα μόλις 3-4 ημερών.

Έχοντας απέναντί της την επικεφαλής της Κομισιόν η Τζόρτζια Μελόνι ξεσπάθωσε υποστηρίζοντας ότι η μόνη λύση για να διακοπούν οι μεταναστευτικές ροές στην Ιταλία αλλά και κατ΄ επέκταση να λυθεί το πρόβλημα σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι να μπει ένα φραγμός στις πρωτογενείς μετακινήσεις. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν απάντησε ότι η Ιταλία δεν είναι μόνη της και ότι οι Βρυξέλλες θα σταθούν με ουσιαστικές παρεμβάσεις στο πλευρό της Ρώμης.

Μάλιστα εκ μέρους της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρουσιάστηκε ένας 10λογος δραστικής(;) αντιμετώπισης του μεταναστευτικού προβλήματος ο οποίος μεταξύ άλλων εμπεριέχει τον στενότερο συντονισμό της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας για το Άσυλο με την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή –τη γνωστή μας Frontex–, με τον διπλό στόχο της καλύτερης καταγραφής των παράτυπων μεταναστών που φτάνουν στην Ιταλία αλλά και του επαναπατρισμού όσων δεν δικαιούνται να μείνουν στην Ευρώπη.

Καταλυτικό στοιχείο για την αποτελεσματικότητα του σχεδίου ανάσχεσης των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών είναι η καταπολέμηση των διακινητών. Υπό αυτό το πρίσμα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε παρουσία της Τζόρτζια Μελόνι ότι θα πρέπει να καταστρέφονται όλα τα πλεούμενα που χρησιμοποιούν οι διακινητές ανθρώπων, ενώ δεσμεύθηκε ότι η Frontex θα ανεβάσει ρυθμούς σε επίπεδο επιτήρησης (θαλάσσιας και από αέρος) «εξερευνώντας τις δυνατότητες επέκτασης σε ό,τι αφορά τις παρούσες ναυτικές αποστολές και, αν είναι ανάγκη, να εξετασθεί το ενδεχόμενο δημιουργίας άλλων».

«Φιλάσθενη» η αλληλεγγύη των Ευρωπαίων εταίρων

Το πόσο αποτελεσματικά θα αποδειχτούν τα παραπάνω μέτρα θα αποδειχτεί στην πράξη. Είναι, ωστόσο, από τώρα ξεκάθαρο ότι η αλληλεγγύη των κρατών-μελών της Ε.Ε. στο μοίρασμα του μεταναστευτικού βάρους που σηκώνουν συγκεκριμένες χώρες του νότου όπως η Ιταλία και η Ελλάδα και το οποίο επικαλούνται οι Βρυξελλών ως ένα… must «μέτρο» είναι στην πραγματικότητα ένα ιδεαλιστικό ευχολόγιο με ελάχιστα περιθώρια εφαρμογής στην πράξη. Κι αυτό διότι από πουθενά δεν προκύπτει η διαθεσιμότητα των υπολοίπων χωρών να βάλουν εθελοντικά πλάτη στην υποδοχή μεταναστών στα εδάφη τους.

Για παράδειγμα, η Γαλλία ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει περεταίρω τις δυνάμεις  στα σύνορα με την Ιταλία προκειμένου να αντιμετωπιστεί η «απόδραση» παράνομων μεταναστών από τη γειτονική χώρα στα γαλλικά εδάφη. Πρόκειται για την «ευγενική» τοποθέτηση της κυβέρνησης Μακρόν που δια στόματος του Γάλλου υπουργού Εσωτερικών, Ζεράλντ Νταρμανέν, εξέφρασε την μη διαθεσιμότητά της να υποδεχθεί αιτούντες άσυλο που έφτασαν τις τελευταίες ημέρες στη Λαμπεντούζα, συμπληρώνοντας ότι η χώρα του θα βοηθήσει την Ιταλία να ελέγξει τα σύνορά της για να εμποδίσει ανθρώπους να έρθουν. «Θα ήταν λάθος κρίσης να πιστέψει κανείς αυτό, επειδή οι μετανάστες που φτάνουν στην Ευρώπη, πρέπει αμέσως να κατανέμονται σε όλη την Ευρώπη και τη Γαλλία, η οποία κάνει ήδη αυτό που της αναλογεί» πρόσθεσε χαρακτηριστικά ο Νταρμανέν.

Περίπου όμοια και με αρκετά «ήξεις αφήξεις» είναι η στάση της Γερμανίας για το μεταναστευτικό. Συγκεκριμένα, το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών υπαναχώρησε από την αρχική στάση του να σταματήσει να δέχεται αιτούντες άσυλο από την Ιταλία και σχεδιάζει να επανεκκινήσει τη σχετική διαδικασία. Λίγες ημέρες νωρίτερα το Βερολίνο είχε σηκώσει το χειρόφρενο καταγγέλλοντας την Ιταλία ως «απρόθυμη» να πάρει πίσω μετανάστες βάσει των διατάξεων του Κανονισμού του Δουβλίνου. Η επίμαχη κανονισμός ορίζει ότι οι αιτούντες άσυλο πρέπει να καταθέτουν τα εν λόγω αιτήματά τους στην ευρωπαϊκή χώρα στην οποία καταγράφονται για πρώτη φορά κι αν αποπειρώνται να αιτηθούν άσυλο σε άλλη χώρα, μπορούν να στέλνονται πίσω στη χώρα πρώτης καταγραφής τους.

Κάπως έτσι μένουν κενό γράμμα οι τοποθετήσεις του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρεζ, που επιμένει –ως φωνή βοώντος εν τη ερήμω– στην αναγκαιότητα να υπάρξει ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και ανάληψη των ευθυνών από την συλλογική ενωσιακή ηγεσία ώστε η προσπάθεια ανάσχεσης των μεταναστευτικών κυμάτων να μην γίνεται μόνο από τις χώρες που αποτελούν τα ευρωπαϊκά σύνορα.

Σε κοινωνική αλλά και ακροδεξιά «μέγγενη» η Μελόνι

Το διπλωματικό αλισβερίσι και το «τσάι και συμπάθια» που προσφέρει η Κομισιόν στην Ιταλία δεν αποσυμπιέζει την κοινωνική πίεση που ασκείται στην κυβέρνηση Μελόνι εξαιτίας της διόγκωσης των προσφυγικών ροών που μεγεθύνονται όλο και περισσότερο όσο οι μετεωρολογικές συνθήκες στην περιοχή επιτρέπουν τα ταξίδια της απελπισίας για χιλιάδες «φτωχοδιάβολους».

Κι αυτή την πίεση η πρωθυπουργός της Ιταλίας την ένιωσε για τα καλά την περασμένη Κυριακή όταν μαζί με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επισκέφθηκαν το λιμάνι της Λαπεντούζα και το κλειστό κέντρο παραμονής προσφύγων και μεταναστών του νησιού. Εκεί η Μελόνι συνομίλησε με κατοίκους ακούγοντας τα παράπονά τους για την κατάσταση που επικρατεί στο νησί τους και διαβεβαιώνοντάς τους ότι καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για την αποσυμφόρηση της Λαπεντούζα από τον μεγάλο αριθμό μεταναστών και προσφύγων που αφίχθησαν τις τελευταίες. Παράλληλα η Μελόνι δεσμεύτηκε ότι στη Λαπεντούζα δεν πρόκειται να ανεγερθεί camp για τους μετανάστες, αλλά και κάποια δομή φιλοξενίας για τους υπηρετούντες στις τοπικές αστυνομικές αρχές που παρεμπιπτόντως καλούνται συχνά πυκνά να ελέγξουν την κατάσταση που ανά διαστήματα βγαίνει εκτός ελέγχου. Αιτία; Ο υπερπληθυσμός και οι δύσκολες συνθήκες κάλυψης των βασικών αναγκών αυτών των ανθρώπων που προκειμένου να πάρουν μερίδες φαγητού και νερό πρέπει να περιμένουν συνωστισμένοι για ώρες κάτω από τον καυτό ήλιο.

Αυτή, πάντως, την κοινωνική αναστάτωση δεν αφήνουν ανεκμετάλλευτη οι Ιταλοί ακροδεξιοί προεξάρχοντος του κόμματος της Λέγκας του Βορρά, που σημειωτέον συμμετέχει στην κυβέρνηση συνασπισμού με πρωθυπουργό τη Τζόρτζια Μελόνι. Ο αρχηγός της Λέγκας και αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης, Ματέο Σαλβίνι, είναι οπαδός της δρακόντειας αντιμετώπισης του μεταναστευτικού ζητήματος και μάλιστα το απόγευμα της ίδιας ημέρας που η Μελόνι και η φον ντερ Λάινεν συναντήθηκαν στην Λαμπεντούζα ο Σαλβίνι ηγήθηκε συγκέντρωσης της Λέγκας στην Ποντίδα της Ιταλίας, διατυμπανίζοντας ότι «αυτό που συμβαίνει στη Λαμπεντούζα είναι πολιτικός, πολιτιστικός, κοινωνικός και αξιακός θάνατος της Ευρώπης».

Ποιος άλλος βρέθηκε στη… σύναξη; Η αρχηγός του γαλλικού ακροδεξιού κόμματος «Rassemblement National», Μαρίν Λεπέν, η οποία ισχυριζόμενη ότι τα δύο κόμματα υπερασπίζονται τον ιταλικό και τον γαλλικό λαό αντίστοιχα ενάντια στο μεταναστευτικό κύμα εκθείασε τον αρχηγό της Λέγκας του Βορρά λέγοντας: «Ας υπερασπιστούμε τους λαούς μας όπως το έκανε έξοχα ο Ματέο Σαλβίνι με τόσο θάρρος και μαχητικότητα όταν είχε τη δύναμη να το κάνει. Ο Σαλβίνι μείωσε θεαματικά την άφιξη των μεταναστών».

Αυτή η συνύπαρξη αποτελεί ξεκάθαρη απόδειξη ότι Σαλβίνι και Λεπέν «στήνουν» ένα ακροδεξιό μέτωπο με κύρια αντιμεταναστευτική ατζέντα εκτιμώντας ότι αυτή η στρατηγική θα τους κάνει πολιτικά ελκυστικούς σε συγκεκριμένες δεξαμενές ψηφοφόρων κι αυτό με τη σειρά του θα εξαργυρωθεί όταν θα φτάσει η ώρα της ευρωκάλπης στις 6-9 Ιουνίου του 2024. Τι καλύτερη ευκαιρία, λοιπόν, προεκλογικού αγώνα για το γαλλο-ιταλικό «ντουέτο» από το προσφυγικό τσουνάμι που φτάνει το τελευταίο διάστημα στις ακτές της Λαμπεντούζα;

 

Μεγάλη η αύξηση των μεταναστευτικών ροών και στην Ελλάδα

Η κατάσταση που επικρατεί στην Λαπεντούζα μόνο άγνωστη δεν είναι για την Ελλάδα, η οποία από την αρχή της μεταναστευτικής κρίσης το 2015 έχει πληρώσει βαρύ «φόρο αλληλεγγύης» στους ξεριζωμένους αλλά και έχει βιώσει την απόλυτη «μοναξιά» εκ μέρους των Ευρωπαίων εταίρων, όταν ειδικά τον πρώτο καιρό τα ελληνικά νησιά του κυρίως βορειοανατολικού Αιγαίου έγιναν αποθήκες ψυχών.

Από τότε έχουν μεσολαβήσει 8 χρόνια, το πρόβλημα σαφώς και έχει αμβλυνθεί, αλλά το γεγονός ότι δεν «γράφουμε» τους αριθμούς προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών της Λαμπεντούζα (σ.σ. απ τις αρχές του 2023 στην Ιταλία έχουν αφιχθεί περίπου 130.000 άνθρωποι) δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα έχει αφήσει πίσω της τα δύσκολα. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει, καθώς σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε σε προ ημερών συνέντευξή του ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Δημήτρης Καιρίδης, στη διάρκεια του τρέχοντος έτους υπάρχει μεγάλη αύξηση αφίξεων μεταναστών στη χώρα μας.

Αυτή, μάλιστα, έρχεται να προστεθεί στα ήδη επιβαρυμένα νούμερα του 2022 που ήταν διπλάσια συγκριτικά με τα αντίστοιχα του 2021. Σύμφωνα, πάντα, με τα στοιχεία του ελληνικού υπουργείου στην Ελλάδα φιλοξενούνται σήμερα περίπου 25.000 μετανάστες, εκ των οποίων περίπου 14.000 βρίσκονται σε ηπειρωτικές περιοχές της χώρας (Μαλακάσα, Ριτσώνα, Βόλος, Θερμοπύλες κ.ά.) και σχεδόν 11.000 βρίσκονται στις νησιωτικές δομές της Λέσβου, της Σάμου, της Χίου, της Κω και της Λέρου.

Παρά το γεγονός, πάντως, ότι η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί απολύτως διαχειρήσιμη την εντός εθνικών συνόρων κατάσταση του μεταναστευτικού ζητήματος, η Αθήνα επιμένει ότι η αντιμετώπιση αυτής της κρίσης απαιτεί συνολική ευρωπαϊκή αντιμετώπιση. Θυμίζεται ότι το μεταναστευτικό θα συζητηθεί στις Βρυξέλλες σε επίπεδο υπουργών Εσωτερικών στις 28 Σεπτεμβρίου, ανάλογη κουβέντα θα γίνει το διήμερο 6 και 7 Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη όπου θα φιλοξενηθεί η διάσκεψη των MED 5 –των πέντε Μεσογειακών χωρών–, ενώ έχει ήδη γίνει αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των ΥΠ.ΕΞ. Ελλάδας και Τουρκίας, με το ρεπορτάζ να λέει ότι «ψήνεται» συνεργασία των δύο χωρών.

Τουρκία και Τυνησία τα ορμητήρια των διακινητών

Η Τουρκία και η Τυνησία είναι οι δύο χώρες που χρησιμοποιούν ως χώρες- ορμητήρια οι διακινητές ανθρώπων που θησαυρίζουν περνώντας μετανάστες στην Ευρώπη. Η μεν Τουρκία αποτελεί σήμερα τον μεγαλύτερο παγκοσμίως κόμβο παράνομης μετανάστευσης από τις ακτές της οποίας φεύγουν τα καραβάνια των προσφύγων-μεταναστών με προορισμό τα κοντινά ελληνικά νησιά. Η δε Τυνησία είναι το αντίστοιχο «λιμάνι» αναχώρησης των προσφύγων για τις ιταλικές ακτές.

Αυτή είναι, ωστόσο, η μία και διαπιστωτική πλευρά του νομίσματος. Διότι η άλλη πλευρά λέει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αδυνατεί να συντηρήσει έναν αποτελεσματικό δίαυλο συνεργασίας με τις ηγεσίες των εν λόγω χωρών ώστε να σταματήσει το κακό πριν λύσουν κάβους και σαλπάρουν για την Εσπερία τα σαπιοκάραβα των διακινητών. Το μόνο που επί του πρακτέου υφίσταται είναι ένα χρηματικό παζάρι ανάμεσα στην Ε.Ε. και τις Τουρκία και Τυνησία ώστε οι τελευταίες να επιδοτηθούν με κονδύλια για να κρατήσουν στο έδαφός τους τούς επίδοξους «δραπέτες».

Ενίοτε όμως ούτε αυτή η στρατηγική λειτουργεί. Αρκεί να υπενθυμιστεί ότι η Τυνησία κυβερνάται από μία αυταρχική κυβέρνηση (σ.σ. πρόσφατα απαγόρευσε την είσοδο στην Τύνιδα σε αντιπροσωπεία του Ευρωκοινοβουλίου) πράγμα που καταδεικνύει και τις δυσκολίες σύναψης μίας βιώσιμης συμφωνίας, ενώ από τον Φεβρουάριο του 2020 και με πρόσχημα την πανδημία του κορωνοϊού η Κοινή Δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας της 18^ης Μαρτίου 2016 για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης έχει παγώσει και παραμένει ουσιαστικά ανενεργή για περισσότερα από 3,5 χρόνια.