Κέρδισε την πρώτη μάχη ο Μητσοτάκης

«Η πρώτη διπλωματική μάχη είχε αίσια έκβαση για την Ελλάδα, αλλά ακόμη δεν τελείωσε τίποτα». Με αυτόν τον τρόπο διπλωματικοί αναλυτές μάς απάντησαν, όταν τους ζητήσαμε να σχολιάσουν τα αποτελέσματα των επισκέψεων του Κυριάκου Μητσοτάκη σε Βερολίνο και Βιέννη και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις Βρυξέλλες.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Η αλήθεια είναι ότι για πρώτη φορά το Βερολίνο από τότε που ξεκίνησε η προσφυγική-μεταναστευτική κρίση το 2015 έδειξε τόσο ζεστό στο να υποστηρίξει την Ελλάδα, η οποία είναι και σύμμαχος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ αποτελούν και τα σύνορα της Ε.Ε. «Προφανώς η Άνγκελα Μέρκελ κατανόησε το τι τραβά η Ελλάδα ενώ αφουγκράστηκε και τις αγωνίες της Ευρώπης που τρέμουν πως εάν πέσει το οχυρό της Ελλάδας, τότε οι ορδές του Ερντογάν θα τρέχουν με λυμένα φρένα ασυγκράτητες προς την Ευρώπη. Κι έτσι έβαλε σε δεύτερη μοίρα τα γερμανικά συμφέροντα στην Τουρκία», ισχυρίστηκαν οι ίδιες πηγές.

Η αλήθεια είναι ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέστρεψε στην Αθήνα με αναπτερωμένο ηθικό στον άτυπο πόλεμο με την Τουρκία. Κι αυτό διότι πέραν των ευρωπαϊκών θεσμών κατάφερε να έχει στο πλευρό του και την ισχυρά κυρία της Γηραιάς Ηπείρου, την Άγκελα Μέρκελ, η οποία για πρώτη φορά πήρε τόσο καθαρή θέση υπέρ της Ελλάδας σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό και τις ροές που αυξάνει η Τουρκία.

Ταυτόχρονα με την υποστήριξη της Γερμανίας στο ελληνικό δίκαιο, υπήρξε και το αποτυχημένο ταξίδι του Ερντογάν στις Βρυξέλλες. Αφενός μεν ο Τούρκος πρόεδρος έφαγε πόρτα από τη Μέρκελ, που δεν τον δέχθηκε στο Βερολίνο και τον παρέπεμψε στα ευρωπαϊκά όργανα, αφετέρου δε αναγκάστηκε να ξεκινήσει διαπραγμάτευση με αξιωματούχους, που ο ίδιος θεωρεί παρακατιανούς και οι οποίοι έχοντας βρεθεί στον Έβρο είχαν ιδίοις όμμασι άποψη για το τι συμβαίνει στα σύνορα με την Τουρκία.

Το γνωστό ανατολίτικο παζάρι του Ερντογάν με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, όπως φαίνεται προς το παρόν δεν είχε αποτέλεσμα. Οι αξιωματούχοι δεν αποδέχθηκαν όλα όσα πρότεινε ο Ερντογάν, ο οποίος για να… συγκρατήσει τους μετανάστες από όλη την υφήλιο που έχει συγκεντρώσει στην Τουρκία ζήτησε τον ουρανό με τα άστρα.

 Οι διαφωνίες

Τουναντίον οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ξεκαθάρισαν ότι δεν πρόκειται να κάνουν πίσω, όπως χαρακτηριστικά υποστήριξε η Φον ντερ Λάιεν δηλώνοντας ότι «μιλήσαμε ανοιχτά και ευθέως για τα θέματα στα οποία διαφωνούμε». Ο κ. Μισέλ είπε ότι θα αναλάβουν ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική, Ζ. Μπορέλ, και ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, να συντονίσουν μία ανάλυση της κοινής δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας και των σημείων όπου έχει αποδειχθεί δυσλειτουργική. Σε ερώτηση για το αν ο κ. Ερντογάν δεσμεύτηκε να σταματήσει τις ροές προσφύγων και μεταναστών προς τα σύνορα, ο κ. Μισέλ απάντησε ότι η ευρωπαϊκή πλευρά επέμεινε ότι πρέπει να το κάνει.

Την αποτυχία του ταξιδιού του στις Βρυξέλλες παραδέχθηκε και ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος, όταν μιλώντας στο ταξίδι της επιστροφής επέμεινε στη σκληρή γραμμή του έναντι της Αθήνας. «Είναι πέρα από τη λογική και την κατανόηση ότι ένας σύμμαχος, και μία γειτονική χώρα, δείχνει την Τουρκία ως υπεύθυνη για το κύμα παράτυπης μετανάστευσης. Είπα στον γενικό γραμματέα ότι δεν θα επιτρέψουμε στη χώρα αυτή να χρησιμοποιήσει τη συγκυρία και την Ε.Ε. για να αποκτήσει άδικα οφέλη για την ίδια». Επί της ουσίας ο Ερντογάν υπονόησε ότι στις Βρυξέλλες προσπάθησαν να του βάλουν τα δύο πόδια στο ένα παπούτσι.

Πηγές της Κομισιόν τόνιζαν πως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υπογράμμισε στον Ερντογάν τη σημασία η Τουρκία να σταματήσει να ωθεί πρόσφυγες και μετανάστες προς τα ελληνοτουρκικά σύνορα. «Η πολιτικά υποκινούμενη πίεση στα σύνορα πρέπει να τερματιστεί», τόνισε η πρόεδρος της Κομισιόν. «Η συζήτηση για τη μακροπρόθεσμη σχέση της Ε.Ε. με την Άγκυρα δεν μπορεί να προχωρήσει αν δεν ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση της οξείας κατάστασης στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Η διαχείριση της κρίσης, παράλληλα, πρέπει να γίνει με σεβασμό στο ατομικό δικαίωμα αναζήτησης ασύλου», πρόσθεσε. Επιπλέον, σχετικά με την ανανέωση της κοινής δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας και πιθανή νέα χρηματοδότηση για την Τουρκία, είπε ότι «δεν πρόκειται να συμφωνηθεί κάτι σήμερα είμαστε ακόμα στην αρχή ενός νέου διαλόγου».

 Στη Σύνοδο Κορυφής

Το διήμερο 26 και 27 Μαρτίου είναι προγραμματισμένη η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκεί όπου η Άγκελα Μέρκελ δεσμεύτηκε να παρουσιάσει το σχέδιο της νέας Συμφωνίας της Ε.Ε. με την Τουρκία για το προσφυγικό. Και λέμε προσφυγικό, καθώς δεν θα υπάρχει αναφορά για τους οικονομικούς μετανάστες, οι οποίοι δεν είναι αποδεκτοί στα ευρωπαϊκά κράτη. Κάτι που σημαίνει ότι εάν η Γερμανίδα Καγκελάριος το περάσει, τότε η Τουρκία θα δεχθεί και τις επαναπροωθήσεις για τις οποίες τώρα αντιδρά.

Οι διαπραγματεύσεις θα γίνουν επισήμως στην ομάδα τεχνικού πολιτικού διαλόγου που συγκροτήθηκε κατά την επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου στις Βρυξέλλες, τη Δευτέρα. Το αντικείμενο της Επιτροπής είναι να εξηγήσει τις διαφορετικές ερμηνείες επί της εφαρμογής της δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας για το μεταναστευτικό του 2016, και να εντοπίσει σημεία που δεν έχουν εφαρμοστεί, αποκλίσεις και παραλείψεις σε όλες τις σχετικές πρόνοιες. Και μόνο από τον σκοπό συγκρότησης της Επιτροπής, καταλαβαίνει κανείς ότι τις ουσιαστικές διαπραγματεύσεις θα κάνει η Άγκελα Μέρκελ, που έχει ανοιχτούς διαύλους με τον Ταγίπ Ερντογάν, ενώ η γραμμή του Βερολίνου μπορεί να γίνει δεκτή και από άλλους εταίρους, ενώ ενδιαφέρον εμφανίζει πώς θα χρησιμοποιήσει την επαναδιαπραγμάτευση της Συμφωνίας ο Εμμανουέλ Μακρόν προκειμένου να προωθήσει στόχους της χώρας του στην περιοχή, αλλά και τι στάση θα κρατήσουν οι χώρες του Βίζεγκραντ.

Η επαναδιαπραγμάτευση της Συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας για το προσφυγικό αναμένεται να εξελιχθεί σε μια πολύ δύσκολη απόφαση για τις Βρυξέλλες. Το αρχικό χρονοδιάγραμμα, άλλωστε, προέβλεπε η σχετική συζήτηση να πραγματοποιηθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2020, επί γερμανικής προεδρίας, οι προκλήσεις όμως του Ταγίπ Ερντογάν στα ελληνοτουρκικά σύνορα, μετά τη δυσχερή θέση που βρέθηκε στη Συρία, επίσπευσαν τις εξελίξεις. Την επίσπευση, ωστόσο, επιβάλλουν και οι εξελίξεις στο Βερολίνο, καθώς το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα εκλέγει τον νέο ηγέτη του στις 25 Απριλίου και, όπως είναι φυσιολογικό, εκτιμάται πως θα ζητήσει, ή και να αναλάβει και την Καγκελαρία, ή να προσφύγει ακόμα και σε πρόωρες κάλπες. Ούτως ή άλλως, κοινή είναι η πεποίθηση για το ενδεχόμενο το επόμενο διάστημα το Βερολίνο να βρεθεί αντιμέτωπο για λίγο καιρό με την πολιτική ρευστότητα, ενώ θεωρείται θετικό το αγκάθι του προσφυγικού να αντιμετωπιστεί επί ηγεσίας Μέρκελ, που δεν ανησυχεί για το πολιτικό κόστος όσο ο διάδοχός της.

Επί γερμανικής προεδρίας, άλλωστε, αναμένεται να συζητηθεί και το ενδεχόμενο αναθεώρησης της Συμφωνίας του Δουβλίνου για το μεταναστευτικό, μιας συμφωνίας όπου οι διαφωνίες και τα συμφέροντα των κρατών-μελών σημειώνουν αισθητές διαφορές. Και πιθανόν να μην μπορούν να γεφυρωθούν.

Και για άλλες προκλήσεις Ερντογάν ετοιμάζεται το Μαξίμου

 Στο Μαξίμου δεν πανηγυρίζουν με τα αποτελέσματα της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη σε Βερολίνο και Βιέννη. Αφενός μεν επειδή η Τουρκία δεν δείχνει επί του παρόντος καμία διάθεση να αποκλιμακώσει την ένταση στον Έβρο, αφετέρου δε διότι ο Ερντογάν έχει δεχθεί πολλά χαστούκια στο διεθνές διπλωματικό πεδίο και είναι πολύ πιθανό για εσωτερικούς λόγους να θέλει να διατηρήσει αυτή την ένταση.

Στο θέμα του Έβρου ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η ελληνική κυβέρνηση έδειξαν εξαιρετικά αντανακλαστικά. Λες και περίμεναν αυτή την πρόκληση εκ μέρους του Ερντογάν, μετά την υπογραφή του Μνημονίου με τη Λιβύη για τη χάραξη των ΑΟΖ των δύο χωρών.

Έτσι ο Τούρκος πρόεδρος γύρισε ηττημένος από τη Μόσχα, καθώς αποδέχθηκε την εκεχειρία που βόλευε τον Βλαντίμιρ Πούτιν κι επί της ουσίας βγαίνει ηττημένος από το συριακό μέτωπο. Αυτός αναγκάζεται να κάτσει στη γωνία, ενώ Ρώσοι και Άσαντ θα συνεχίζουν να κυνηγούν τους τζιχαντιστές συμμάχους του.

Γι’ αυτόν τον λόγο στο Μαξίμου αναμένουν και άλλη πρόκληση εκ μέρους της Τουρκίας μετά την αποτυχία να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης προς την Ευρώπη τους μετανάστες που μετέφερε στον Έβρο. Συνεπώς δεν είναι στη σφαίρα της φαντασίας να κλιμακώσει την ένταση με την Ελλάδα στο Αιγαίο, αλλά και νοτίως της Κρήτης και για εσωτερική κατανάλωση, καθώς βρίσκεται στριμωγμένος ακόμη και εντός της χώρας του.

Αρμόδιες πηγές εκτιμούν ότι είναι θέμα χρόνου, ίσως και πριν το Πάσχα (αναλόγως και των εξελίξεων που θα υπάρξουν στα υπόλοιπα μεγάλα θέματα που αντιμετωπίζει η Άγκυρα, όπως το συριακό, το λιβυκό και το προσφυγικό και η εξέλιξη των οποίων ίσως κρίνει και το πολιτικό μέλλον του Σουλτάνου), η αποστολή τούρκικου γεωτρύπανου στην περιοχή.

 

«Είμαστε έτοιμοι»

Η Άγκυρα έχει δηλώσει πως δεν θα προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες πριν την επικύρωση του Μνημονίου που έχει υπογράψει με τη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών των δυο χωρών από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό, όμως, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο, καθώς εάν ο Ταγίπ Ερντογάν διαπιστώσει πως τα συμφέροντά του επιβάλλουν να επισπεύσει τις κινήσεις του, δεν θα διστάσει να αφήσει στην άκρη τη νομιμοφάνεια που επιδιώκει σε αυτήν τη φάση για τις ενέργειες που προγραμματίζει. Το κρίσιμο, ωστόσο, είναι το πού θα πραγματοποιήσει τις έρευνες όταν το αποφασίσει, με την Αθήνα να προετοιμάζει τις αντιδράσεις πάνω στα σενάρια και τις εναλλακτικές λύσεις που διαθέτει η Άγκυρα, που στο συγκεκριμένο θέμα έχει και την πρωτοβουλία των κινήσεων.

Για παράδειγμα, είναι τελείως διαφορετικό ένα τουρκικό ερευνητικό σκάφος να κινηθεί νοτίως της Κρήτης, αλλά σε περιοχή που ανήκει στη Λιβύη, γεγονός που υπό προϋποθέσεις δεν αποτελεί παραβίαση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, ενώ είναι τελείως διαφορετικό να αποσταλεί σε περιοχή ελληνικής δικαιοδοσίας. Και στη δεύτερη περίπτωση, ωστόσο, η πρόκληση περιέχει κλιμάκωση, καθώς είναι διαφορετικό το τουρκικό ερευνητικό σκάφος να εισέλθει σε περιοχή ελληνικής δικαιοδοσίας μόνο του, διαφορετικό να συνοδεύεται από πολεμικό πλοίο και τελείως διαφορετικό να συνοδεύεται από πολεμικά πλοία και αεροπορικές δυνάμεις, κάτι που θα αποτελεί το αποκορύφωμα της πρόκλησης.

Το Μαξίμου φάνηκε ιδιαίτερα προετοιμασμένο στην έκτακτη κατάσταση που πήγε να στήσει η Τουρκία με στόχο να αιφνιδιάσει την Αθήνα. Και τώρα ετοιμάζεται για παν ενδεχόμενο σε περίπτωση που η Άγκυρα αποφασίσει να αποστείλει ερευνητικό σκάφος στα νότια της Κρήτης.

Εξάλλου η αντίδραση της Αθήνας στον Έβρο έχει την απόλυτη στήριξη της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, κάτι που καταγράφηκε και σε όλες τις δημοσκοπήσεις.