Ο αμφιλεγόμενος «γιος» του (αμφιλεγόμενου) «ένδοξου πολέμου»

Μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες μορφές της σύγχρονης αραβικής ιστορίας, ένας Πρόεδρος που δοξάστηκε ως ήρωας και κατηγορήθηκε ως τύραννος, ο έκπτωτος Πρόεδρος της Αιγύπτου, Χόσνι Μουμπάρακ, άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο σε ηλικία 91 ετών.

Αν και στρατιωτικός, ήταν εκείνος που δέσμευσε την Αίγυπτο στη διεθνή ειρήνη και υπό την 30ετή προεδρία του η Αίγυπτος διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο προσπαθώντας να διεξάγει μια συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων.

Γεννημένος στις 4 Μαΐου 1928 στο Kafr-El Meselha από φτωχή οικογένεια, ο Muhammad Hosni Said Mubarak –όπως ήταν το πλήρες όνομά του– κατάφερε παρά τις αντιξοότητες να αποφοιτήσει από τη στρατιωτική ακαδημία της Αιγύπτου το 1949. Στη συνέχεια υπηρέτησε στην αεροπορία στα Spitfires, μετέπειτα έγινε εκπαιδευτής πτήσεων και το 1959 εκπαιδεύτηκε στην προμηθεύτρια όπλων της Αιγύπτου, Σοβιετική Ένωση, ως πιλότος βομβαρδιστικών. Μεσολάβησε μία σειρά ανώτατων στρατιωτικών θέσεων, μέχρι να φτάσει το 1972, όταν ο Μουμπάρακ έγινε αντιπτέραρχος της Αιγυπτιακής Πολεμικής Αεροπορίας και υφυπουργός Στρατιωτικών.

Ο πόλεμος που τον έκανε –πολιτικό– άντρα

Είναι το σημείο που ουσιαστικά δίνεται το εναρκτήριο… λάκτισμα στην πολιτική καριέρα του Μουμπάρακ, ωστόσο μία πολεμική σύρραξη το 1973 ήταν αυτή που τον εδραίωσε στην πολιτική σκηνή ως εμπνευστή του σχεδίου επίθεσης κατά των Ισραηλινών. Ο λόγος για τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, που ενώ ξεκίνησε ελπιδοφόρα για τη Συρία και την Αίγυπτο, κατέληξε νικηφόρα για το Ισραήλ υπό τον σχεδιασμό ΗΠΑ, Σοβιετικής Ένωσης και ΟΗΕ. Έστω και υπό αυτήν τη δυσμενή για την Αίγυπτο εξέλιξη που τη βρήκε στο τέλος με λιγότερα εδάφη, η χώρα μπόρεσε να εδραιώσει διεθνώς τη θέση της ως ηγέτιδα του αραβικού κόσμου, με αποτέλεσμα την πρωτοφανή επίσκεψη του τότε Αιγύπτιου Προέδρου Ανουάρ Σαντάτ στο Ισραήλ, που ισοδυναμούσε με αναγνώρισή του, και τη μετέπειτα συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ που επέφερε διαρκή ειρήνη.

Ως ανταμοιβή για την εξέχουσα συμμετοχή του στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, ο Χόσνι Μουμπάρακ ορίστηκε αντιπρόεδρος της Αιγύπτου το 1975 με αρμοδιότητες κυρίως εσωτερικές, ωστόσο ανέπτυξε ισχυρούς προσωπικούς δεσμούς με Άραβες ηγέτες και ήταν η αραβική του προσήλωση αυτή που τον έφερε ήπια αντιμέτωπο με τον πρόεδρο Σαντάτ για την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας με το Ισραήλ, για την οποία η Αίγυπτος εκδιώχθηκε το 1979 από τον Αραβικό Σύνδεσμο.

Μετά τη δολοφονία του Ανουάρ Σαντάτ το 1981, ο Χόσνι Μουμπάρακ κέρδισε το 98% των ψήφων σε ένα εθνικό δημοψήφισμα που… έτρεχε μόνος (σ.σ. δεν υπήρξε άλλος υποψήφιος) και ανακηρύχθηκε πρόεδρος της χώρας ξεκινώντας τη μακρά περίοδο της «ψυχρής ειρήνης» με το Ισραήλ και της επανασύνδεσης με τον αραβικό κόσμο, ώστε να αντιμετωπιστεί η απειλή του Αγιατολάχ Χομεϊνί στο Ιράν που αύξανε διαρκώς τις δυνάμεις του.

Το στίγμα

Ακροβατώντας μεταξύ της σοβιετικής εκπαίδευσής του και των ειρηνικών προθέσεών του, ο Μουμπάρακ εδραίωσε συμμαχίες με τον εμβληματικό Πρόεδρο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, Γιάσερ Αραφάτ, και πρωτοστατώντας στην ειρηνευτική διαδικασία Ισραήλ-Παλαιστίνης ισχυροποίησε τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, αποκομίζοντας οικονομική βοήθεια δισεκατομμυρίων δολαρίων και τη διαγραφή των χρεών της χώρας.

Αυτό ωστόσο αποτέλεσε στίγμα για την πολιτική του καριέρα, καθώς κατηγορήθηκε ως μαριονέτα των Αμερικανών και ως βασανιστής των αντιφρονούντων, με αποτέλεσμα να υποστεί τουλάχιστον έξι απόπειρες δολοφονίας που οδήγησαν στην ενίσχυση των εσωτερικών κρατικών δυνάμεων ασφαλείας και την αποδυνάμωση ελευθεριών των πολιτών. Ειδικά, δε, μετά την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το 1991, για την οποία ο Μουμπάρακ ισχυρίστηκε ότι είχε λάβει υπόσχεση από τον Σαντάμ Χουσεΐν ότι δεν θα υλοποιηθεί, ο πρόεδρος συνασπίστηκε με τους δυτικούς, εισπράττοντας ξανά την οργή της χώρας του. Το σκηνικό άλλαξε μία δεκαετία αργότερα, με τον Μουμπάρακ να αρνείται να υποστηρίξει την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 και να δηλώνει ότι η κορυφαία προτεραιότητα της περιοχής ήταν η επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος. Κάπως έτσι «επιδιόρθωσε» τις σχέσεις του με τον αραβικό κόσμο.

Κι ύστερα ήρθε η (Αραβική) Άνοιξη

Τον Ιανουάριο του 2011 ξέσπασαν στη χώρα μακρόχρονες διαδηλώσεις πολιτών ενάντια στη φτώχεια, τη διαφθορά, την ανεργία και την αυταρχική εξουσία του Χόσνι Μουμπάρακ και μετά από 18 ημέρες ο πρόεδρος ανακοίνωσε την παραίτησή του. Τέσσερις μήνες αργότερα δικάζεται για διαφθορά και για προμελετημένη δολοφονία διαδηλωτών, τον Ιούνιο του 2012, καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη επειδή απέτυχε να αποτρέψει τη δολοφονία 800 διαδηλωτών στην πλατεία Ταχρίρ, αλλά η αθώωσή του από άλλες κατηγορίες οδηγούν σε μαζικές κινητοποιήσεις στους δρόμους του Καΐρου. Περιορισμένος σε στρατιωτικό νοσοκομείο, αθωώνεται από το Εφετείο και το 2014 που δικάζεται ξανά απαλλάσσεται των κατηγοριών διαφθοράς, αλλά καταδικάζεται για υπεξαίρεση, μέχρι το 2017 που αθωώνεται οριστικά από το ανώτατο δικαστήριο της Αιγύπτου και απελευθερώνεται έπειτα από έξι χρόνια κράτησης.

Στα 30 χρόνια προεδρίας του ο Χόσνι Μουμπάρακ κράτησε την Αίγυπτο σταθερά προσανατολισμένη στην ειρήνη, κυβερνώντας όμως εσωτερικά τη χώρα με σιδερένια γροθιά, καταστέλλοντας τα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών, φυλακίζοντας χωρίς δίκη και βασανίζοντας. Απομακρυσμένος από τον λαό που τον κατηγόρησε για νεποτισμό και πλουτισμό σε βάρος του κράτους, κράτησε μέχρι το τέλος στενή σχέση με τον στρατό στους κόλπους του οποίου αναδείχθηκε και κηδεύτηκε με στρατιωτική κηδεία ως «ένας από τους υιούς του Στρατού και από τους ηγέτες του ένδοξου πολέμου».