Οι «πιρουέτες» του Ερντογάν δεν πείθουν εχθρούς και φίλους

Κοντεύει να μετατραπεί σε ανέκδοτο. Μιλάμε για τις απειλές του Ερντογάν και των συνεργατών αυτό το «θα έρθουμε ένα βράδυ ξαφνικά». Και μιλάμε για ανέκδοτο, διότι κάπως έτσι το αντιμετωπίζουν οι Τούρκοι πολίτες, λόγω του ότι υπάρχει ένα δημοφιλές τραγούδι στην Τουρκία με αυτό τον τίτλο.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Η αλήθεια είναι ότι στην κυβέρνηση βρίσκονται στον μέγιστο συναγερμό, διότι μπορεί κάποιοι να μοιάζουν ως γραφικές όλες οι δηλώσεις από την γειτονική χώρα, καθώς ακούγονται απίθανα πράγματα, όμως ποτές δεν ξέρεις τι μπορεί να σκαρφιστεί ο Ερντογάν όσο πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές στην Τουρκία κι εξακολουθεί να βρίσκεται πολλές μονάδες πίσω στις δημοσκοπήσεις. Οπότε η τακτική που ακολουθεί η χώρα μας-πέραν της διεθνοποίησης των απειλών της Άγκυρας- είναι ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις αφενός μεν είναι σε εγρήγορση, αφετέρου δε συνεχίζουν τις ασκήσεις παρέα είτε κατά μόνας, είτε σε σχήματα με συμμαχικές δυνάμεις (Γάλλους, Αμερικάνους, κ.α.).

Όπως αποδέχονται όλοι οι διπλωματικοί κύκλοι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι πιεσμένος για πολλά πράγματα που δεν του πάνε όπως τα έχει σχεδιάσει στο μυαλό του, ίσως λογαριάζοντας και χωρίς τον ξενοδόχο. Και στην προκειμένη περίπτωση είναι οι μεγάλες δυνάμεις που ναι μεν αναγνωρίζουν την γεωπολιτική θέση της Τουρκίας, αλλά δεν την θεωρούν και φυσικά δεν της συμπεριφέρονται ως περιφερειακής δύναμης. Οπότε τα νεύρα που έχει ο Τούρκος πρόεδρος, οφείλονται κυρίως ότι οι μεγάλοι δεν τον αντιμετωπίζουν ως ισότιμο, όπως θέλει να πιστεύει. Αναμφίβολα ο μεγαλοϊδεατισμός του Ερντογάν δεν έχει θεμέλια. Και αυτό φαίνεται και με το πώς τρεκλίζει η τουρκική οικονομία, κάθε φορά που ένας μεσαίος αμερικανός αξιωματούχος απλά αναφέρει τη λέξη κυρώσεις. Μία μεγάλη δύναμη δεν αντιμετωπίζει από καμία κύρωση και μπορεί να κολυμπήσει στους οικονομικούς ωκεανούς.

Το απορρίπτει ο Ολάντ

Πάντως εάν πιστέψουμε την δήλωση του Φρανσουά Ολάντ, πρώην προέδρου τη Γαλλίας η Τουρκία δεν πρόκειται να επιτεθεί. Ο Ολάντ στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Ανατροπές» αναφέρεται αναλυτικά στον τούρκο πρόεδρο, περιγράφοντας τον ως μια αντιφατική προσωπικότητα: «Ο τούρκος πρόεδρος Ερντογάν τα έχει όλα. Είναι μέλος του ΝΑΤΟ και ως εκ τούτου “περνάει” ως σύμμαχος των Ευρωπαίων και των ΗΠΑ και από την άλλη συνδέεται με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, για καλούς ή κακούς λόγους. Καλοί λόγοι όταν πρόκειται για προμήθειες σιτηρών, κακοί λόγοι όταν θέλει να εμφανιστεί ως πιθανός διαμεσολαβητής για μια συμφωνία ως προς το τέλος του πολέμου, τον οποίο οι Ουκρανοί σήμερα δεν μπορούν να αποδεχθούν. Αυτή η αντίφαση θα πρέπει, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, να επιλυθεί».

Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, πάντως, απέρριψε το ενδεχόμενο ο Ερντογάν να επιτεθεί στην Ελλάδα όπως έκανε ο Πούτιν στην Ουκρανία: «Ο Ερντογάν γνωρίζει πολύ καλά ότι οποιαδήποτε επίθεση εναντίον μιας χώρας-μέλους της Συμμαχίας θα συνεπαγόταν σημαντικό κίνδυνο αποκλεισμού του, όχι μόνο από το ΝΑΤΟ, αλλά και από όλες τις συζητήσεις στην Ευρώπη, επειδή ήθελε και αυτός να είναι μέλος της ευρωπαϊκής πολιτικής κοινότητας. Είναι λοιπόν σε θέση και γνωρίζει τα όριά του».

Τα κάνει όλα για τις ΗΠΑ

Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι για ποιο λόγο προκαλεί όλη αυτή την αντάρα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ο Ερντογάν. Μία εξήγηση είναι ότι με αυτό τον τρόπο και παραφράζοντας τις συνθήκες προσπαθεί να βάλει στο τραπέζι όλες τις διεκδικήσεις ποντάροντας πως όταν και εάν ξεκινήσει ένα διάλογος με την Ελλάδα (με την προτροπή των μεγάλων δυνάμεων) με την απειλή του πολέμου η Αθήνα θα κάμνει πίσω και θα δεχθεί κάποια από τα πράγματα που βάζει στο τραπέζι. Κάποιοι άλλοι εκτιμούν πως ο Ερντογάν με το να απειλεί την Ελλάδα επιδιώκει να «γρατζουνίσει» τις ΗΠΑ, ελπίζοντας πως έτσι θα κερδίσει αυτά που θέλει από την Ουάσιγκτον.

Είναι γεγονός ότι ο τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επιλέγει να στοχοποιεί τις ΗΠΑ, για όσα δεν του δίνουν και κυρίως για όσα θεωρεί ότι δίνουν σε άλλους. Το αίτημα της Τουρκίας για τα F-16, τόσο την αναβάθμιση, όσο και μία νέα παρτίδα, οι αμερικανικές κυρώσεις CAATSA, που επιβλήθηκαν στην Άγκυρα με αιχμή την αγορά των S-400 από τη Ρωσία, η αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35 είναι στα ζητήματα που κάνουν τον Ερντογάν να θεωρεί ότι πρέπει να αντιδράσει απέναντι στις ΗΠΑ. Η αντίδραση περνάει σαφώς και από τις σχέσεις που αναπτύσσουν οι ΗΠΑ με την Ελλάδα, οι οποίες διανύουν την πιο ισχυρή φάση της ιστορίας τους, όπως σημειώνουν αναλυτές και διπλωμάτες.

Ήδη η βάση των ΗΠΑ στην Αλεξανδρούπολη είναι πραγματική μαχαιριά για τον Τούρκο πρόεδρο. Και γνωρίζει πως όσο οι αμερικανικές δυνάμεις βρίσκονται στην Θράκη δεν μπορεί να ανοίξει θέμα με την μουσουλμανική μειονότητα. Ούτε φυσικά να τολμήσει την δημιουργία ενός προσφυγικού επεισοδίου, παρόμοιο με αυτό του Φεβρουαρίου του 2020, όπου η τουρκική στρατοχωροφυλακή μετέφερε ορδές μεταναστών στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Τώρα με τους αμερικανούς σε λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα δεν τον παίρνει για πολλές μαγκιές.

Οπότε η τακτική της Άγκυρας είναι η στηλίτευση της ελληνοαμερικανική συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας και δη τη βάση της Αλεξανδρούπολης και της Σούδας. Η Άγκυρα βάζει την «ελληνική απειλή» στο κάδρο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας προκειμένου να χτίσει το αφήγημα της, ενώ δείχνει τις ΗΠΑ ως τη δύναμη που υποκινεί τις εξελίξεις. Συνδέει την Ουάσιγκτον με την «στρατικοποίηση των νησιών» ενώ την καταγγέλλει και για την άρση του εμπάργκο όπλων απέναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Από την άλλη ο Ερντογάν καίγεται για την αγορά νέων αεροσκαφών από τις ΗΠΑ. Και όσο βρίσκει εμπόδια παίζει το χαρτί της Ρωσίας. Όμως και η σχέση του Τούρκου προέδρου με τον Πούτιν δεν είναι πάντα στο καλύτερο πιθανό επίπεδο. Ίσως επειδή ο Πούτιν δεν τον αντιμετωπίζει ως ισότιμο, αλλά με το βλέμμα του ισχυρού. Ακόμη και όταν στην τελευταία συνάντηση τους, ο Πούτιν του πρόσφερε την δυνατότητα να μετατραπεί η Τουρκία σε ενεργειακό κόμβο, ο Ερντογαν δεν απάντησε, αναζητώντας που κρύβεται η παγίδα. Αναμφίβολα ο Πούτιν χρησιμοποιεί τον Ερντογάν για να δημιουργεί προβλήματα στο ΝΑΤΟ, όμως ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος παρά τις απειλές και τα μηνύματα πως θα επιλέξει τη Ρωσία, ξέρει πως εάν φύγει από το ΝΑΤΟ, τελείωσε μαζί και η Ευρωπαϊκή Ένωση, άρα και τα χρήματα που λαμβάνει η Τουρκία, ως υποψήφιο και συνδεδεμένο μέλος.

Οι αμερικάνοι

Επισήμως πάντως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει τοποθετηθεί όσον αφορά την ενεργειακή συνεργασία και τα πρότζεκτς που έχουν ανακοινώσει Μόσχα και Άγκυρα σημειώνοντας ότι η οι ΗΠΑ: «Παροτρύνουμε τους συμμάχους μας να λάβουν μέτρα για να διαφοροποιήσουν τις πηγές ενέργειας τους και να μειώσουν την ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία. Ειδικότερα στην περίπτωση της Τουρκίας, συνεργαζόμαστε στενά μαζί της για να βοηθήσουμε τις δικές της προσπάθειες για την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ενεργειακής ασφάλειας».

Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με δημοσίευμα της Daily Sabah στις 13 Οκτωβρίου ο αμερικανός βοηθός υφυπουργός – και πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα – Τζέφρι Πάιατ σε δηλώσεις του στην Τουρκία αναφέρθηκε στην προσοχή που δίνει η Ουάσιγκτον στο διάλογο με την Άγκυρα για ζητήματα προμήθειας φυσικού αερίου. Έκανε δε λόγο για υψηλού βαθμού συναίνεσης με τις τουρκικές αρχές για τη σημασία του διαλόγου. Λέγοντας ότι  η προμήθεια αμερικανικού LNG στην Ευρώπη θα συνεχίσει να αυξάνεται, ο Πάιατ είπε ότι οι ΗΠΑ τείνουν να γίνουν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο φέτος και είναι «σαφές ότι οι αμερικανικές εταιρείες συνεργάζονται με επιτυχία με την Τουρκία στον τομέα του LNG».

Την ίδια στιγμή υπενθυμίζεται ο δίαυλος επικοινωνίας του συμβούλου εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν με τον εκπρόσωπο του Ερντογάν, Ιμπραχήμ Καλίν, ο οποίος έχει ενεργοποιηθεί και λειτουργεί με τη συνάντηση τους στις αρχές Οκτωβρίου να ακολουθεί τηλεφωνική επικοινωνία λίγες μέρες μετά.