«Παρίσι-Αθήνα: Η γέννηση της σύγχρονης Ελλάδας 1675-1919»

Το 2021, η Ελλάδα γιορτάζει τα 200 χρόνια από την ανεξαρτησία της. Επίσης, πριν από 200 χρόνια, το 1821, η Αφροδίτη της Μήλου μπήκε για πρώτη φορά στις συλλογές του Λούβρου. Αυτή η έκθεση εντοπίζει τους πολιτιστικούς, διπλωματικούς και καλλιτεχνικούς δεσμούς μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας τον 19ο αιώνα και δείχνει πώς η ανακάλυψη της ελληνικής αρχαιότητας άλλαξε την ευρωπαϊκή άποψη για την Ελλάδα.

Ο απερχόμενος διευθυντής του γαλλικού μουσείου, Jean-Luc Martinez, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, η διευθύντρια αρχαιολογικών μουσείων, εκθέσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων του ΥΠΠΟ, Αναστασία Λαζαρίδου, έχουν επιμεληθεί την έκθεση που θα κοσμεί την αίθουσα περιοδικών εκθέσεων «Napoleon» έως τις 7 Φεβρουαρίου 2022. 

 

Στα εγκαίνια

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εγκαινίασε το βράδυ της Δευτέρας, από κοινού με τον Πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, την έκθεση τέχνης «Paris – Athènes, Naissance de la Grèce moderne, 1675‐1919» («Παρίσι – Αθήνα, η γέννηση της σύγχρονης Ελλάδας, 1675 ‐ 1919»), στο Μουσείο του Λούβρου.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στο πλαίσιο των κοινών δηλώσεων των εγκαινίων με τον Εμανουέλ Μακρόν, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Είναι πραγματική χαρά, κυρίες και κύριοι, που βρίσκομαι μαζί σας σήμερα στο Λούβρο όπου εγκαινιάζεται μια πολύ ιδιαίτερη, πολυεπίπεδη έκθεση για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Είναι, όντως, αλήθεια ότι όταν οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι πιθανότητές να εξασφαλίσουν την ελευθερία τους ήταν περιορισμένες. Πολεμούσαν κόντρα στις πιθανότητες. Και αν δεν υπήρχε η συνεισφορά των ξένων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, η δημιουργία του πρώτου έθνους-κράτους στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης δεν θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα.

»Πράγματι, αυτά τα 200 χρόνια απεικονίζουν την περίπλοκη ιστορία της δημιουργίας του ελληνικού έθνους-κράτους και τη συνεχή πάλη των ανθρώπων που θεωρούσαν εαυτούς “φύλακες” ενός από τους σημαντικότερους αρχαίους πολιτισμούς του κόσμου.

»Τολμώ να πω ότι γιορτάζουμε επίσης τα 200 χρόνια ανεξαρτησίας μας σε μια άλλη απολύτως κρίσιμη περίοδο, όταν εμφανίζονται νέες προκλήσεις, με πιο σημαντική αυτή της Κλιματικής Αλλαγής, όταν πάλι η συλλογική αντίδραση είναι απολύτως απαραίτητη. Και ίσως το επόμενο κεφάλαιο της ελληνικής Ιστορίας, το επόμενο κεφάλαιο της γαλλικής Ιστορίας θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά μας να προσθέσουμε στις εθνικές μας ταυτότητες, οι οποίες δημιουργήθηκαν μέσα από δύσκολους αγώνες, ένα επιπλέον στρώμα. Και αυτό είναι η ευρωπαϊκή ταυτότητα για την οποία αγωνίζομαι συνεχώς τόσο εγώ όσο και ο Γάλλος Πρόεδρος.

»Θα ήθελα λοιπόν να σας ευχαριστήσω ξανά για την οργάνωση αυτής της έκθεσης. Ήταν μια δύσκολη χρονιά για εμάς. Δεν καταφέραμε να γιορτάσουμε τα 200 χρόνια ακριβώς όπως θέλαμε λόγω Covid. Αλλά καθώς η χρονιά τελειώνει, είμαι πολύ χαρούμενος που οι επισκέπτες του Λούβρου θα έχουν τη δυνατότητα να εκτιμήσουν μέσω αυτής της έκθεσης, τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας και τη συμβολή της Γαλλίας στη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού έθνους-κράτους».

Από την πλευρά του, ο Εμανουέλ Μακρόν μίλησε με πολύ θερμά λόγια για τη σχέση της Γαλλίας με την Ελλάδα, τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Η Ελλάδα ήταν ένας πολιτισμός πριν καν γίνει έθνος-κράτος. Αυτό είναι βαρύ φορτίο, αλλά είναι κάτι που μας ενέπνευσε. Για τη Γαλλία, ήταν αυτονόητο ότι θα προσέφερε τη στήριξή της για τον Αγώνα για Ανεξαρτησία της Ελλάδος, ότι θα στηρίζαμε την Ελλάδα σε κάθε της βήμα, καθώς η Ελλάδα είναι η εστία του πολιτισμού. Από αυτόν τον πολιτισμό αντλούμε τις ρίζες μας, τη φαντασία μας, αλλά και τα σημεία αναφοράς μας, είτε είναι καλλιτεχνικά, είτε φιλοσοφικά και άλλα».

Στα εγκαίνια της έκθεσης στο Λούβρο παρόντες ήταν η πρόεδρος της Επιτροπής Ελλάδα 2021 Γιάννα Αγγελοπούλου, ο υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού αρμόδιος για Θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης, η πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της Unesco, Μαριάννα Βαρδινογιάννη, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, η αντιδήμαρχος Αθηναίων Α. Ροκοφύλλου κ.ά.

Οι εκθεσιακές ενότητες ξεκινούν από την «Ανακάλυψη της Ελλάδας, 1780-1821» και θα συνεχίζονται με την ενότητα «Ο πόλεμος για την ελευθερία και ο φιλελληνισμός, 1821-1830». Ακολουθεί «Η Αθήνα καινούργια πρωτεύουσα, 1834-1878», «Η Ελλάδα μέσα από τη λογοτεχνία και τη φωτογραφία», «Οι απαρχές της αρχαιολογίας στην Ελλάδα», «Η ανακάλυψη της αρχαίας Ελλάδας» και, τέλος, η «Αθήνα, το τέλος του αιώνα και η μοντέρνα τέχνη». Σε αυτή την ενότητα, ο επισκέπτης θα ανακαλύψει τις δημιουργίες των Ελλήνων καλλιτεχνών στο Παρίσι και στις διεθνείς εκθέσεις.

Στο σύνολό της, στην έκθεση μπορεί κανείς να ανακαλύψει 356 έργα, που εκτός από την Ελλάδα, προέρχονται και από το ίδιο το Λούβρο, τα Κρατικά Μουσεία του Βερολίνου, το Βρετανικό Μουσείο, καθώς και άλλα γαλλικά μουσεία και πινακοθήκες. Όσο για την αφίσα της έκθεσης επιλέχθηκε το έργο του Ιάκωβου Ρίζου (Αθήνα 1846 – Παρίσι 1926), «Αθηναϊκή Βραδιά ή Στην Ταράτσα» (1897), που απέσπασε έπαινο στην Καλλιτεχνική Έκθεση της Αθήνας το 1899 και αργυρό μετάλλιο στην Παγκόσμια Έκθεση του 1900 στο Παρίσι.

 

Το Μουσείο του Λούβρου

Το Μουσείο του Λούβρου είναι ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα μουσεία τέχνης στον κόσμο. Βρίσκεται στο κέντρο του Παρισιού, στις όχθες του Σηκουάνα, και εκθέτει 35.000 έργα τέχνης. Οι μόνιμες συλλογές του καταλαμβάνουν συνολικά έκταση 60.600 τετραγωνικών μέτρων και ανάμεσα σε αυτές είναι και οι ελληνικές, που καλύπτουν  αίθουσες ή χώρους.

Το Λούβρο αρχικά ήταν αμυντικό φρούριο και υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ονομασία του. Σύμφωνα με την πρώτη, ονομάστηκε Λούβρο λόγω του τοπωνυμίου της περιοχής όπου οικοδομήθηκε (Λουπάρα), επειδή είχε πολλούς λύκους (στα λατινικά το θηλυκό: lupara). Μια άλλη εκδοχή είναι ότι η ονομασία προέρχεται από τη σαξωνική λέξη lauer ή lower, η οποία στα ελληνικά αποδίδεται ως «οχυρωμένο φρούριο». Τρίτη εκδοχή, από τη φράση «L’oeuvre», που σημαίνει συλλογή, μάλλον απίθανη καθώς από το 1200 που υπάρχει η ονομασία του ήταν φρούριο χωρίς συλλογές.

Από φρούριο στην πορεία των χρόνων μετατράπηκε σε ανάκτορο των βασιλέων της Γαλλίας και μετά τη Γαλλική Επανάσταση έγινε μουσείο, αλλάζοντας και κτιριακή μορφή από περίοδο σε περίοδο. Οι διάφοροι βασιλιάδες που το είχαν στην κατοχή τους ως ανάκτορο φρόντιζαν να αποκτούν διάφορα πολύτιμα αντικείμενα, είτε λάφυρα από πολέμους είτε δωρεές, στην πλειονότητά τους ζωγραφικούς πίνακες, που αποτέλεσαν σταδιακά τη «βασιλική συλλογή» που υπήρξε και ο αρχικός πυρήνας του μουσείου, όταν από ανάκτορο μεταβλήθηκε σε κέντρο τέχνης και μουσείο μετά τη Γαλλική Επανάσταση.

Επί Ναπολέοντος τα εκθέματα του μουσείου εμπλουτίστηκαν εντυπωσιακά με τους πολέμους που διεξήγαγε, οι οποίοι απέφεραν αναρίθμητες αρχαιότητες από την Ιταλία, την Αυστρία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Αίγυπτο, τη Μέση Ανατολή και άλλες περιοχές.

Πέρα από όσα πήρε ο Ναπολέοντας κάνοντας «αφαίμαξη» ειδικά στις ιταλικές συλλογές γλυπτών και ζωγραφικής, σημαντική εισροή εκθεμάτων σημειώθηκε και χάρη στις ανασκαφές που έγιναν με πυρετώδεις ρυθμούς από Γάλλους αρχαιολόγους κατά τον 19ο αιώνα στην Ελλάδα, στην Τουρκία, στην Αίγυπτο και στη Μέση Ανατολή. Επί εποχής του, το 1803, ονομάστηκε «Μουσείο Ναπολέοντα» και διέθετε 19 αίθουσες. Μετά την ήττα του στο Βατερλό το 1815, οι περισσότεροι λαοί που είχαν χάσει έργα τέχνης, απαίτησαν να τους επιστραφούν, αλλά οι επιμελητές του Λούβρου έκρυψαν τότε πολλά στις ιδιωτικές συλλογές τους. Τα άλλα κράτη πληροφορήθηκαν τον «ελιγμό» αυτό, και έστειλαν στο Λονδίνο διπλωματικές αποστολές ζητώντας βοήθεια από τους Βρετανούς. Τότε το Λούβρο αναγκάστηκε να αποδώσει πάνω από 5.000 αντικείμενα τέχνης. Τώρα πλέον λεγόταν «Βασιλικό Μουσείο».

Οι ανασκαφές σε διάφορες χώρες συνεχίστηκαν και αποκτήθηκαν αρχαία αντικείμενα που εμπλούτισαν το μουσείο, κυρίως από μεσογειακές χώρες και τη Μέση Ανατολή. Το 1850 το μουσείο διέθετε πλέον 44 αίθουσες.

Ο Ναπολέων Γ΄  (1852-1857) προχώρησε σε ριζική ανακαίνιση του Λούβρου μετονομάζοντάς το σε «Αυτοκρατορική Πόλη» και δημιουργώντας «Μουσείο Ηγεμόνων», φιλοξενώντας μια σειρά 86 ανδριάντων επιφανών ανδρών της Γαλλίας.

Το 1870 με την ανακήρυξη της Γ΄ Δημοκρατίας το Λούβρο έγινε κρατική περιουσία και ονομάστηκε «Εθνικό Μουσείο του Λούβρου».

Η οριστική μορφή του Μουσείου του Λούβρου δόθηκε το 1981 επί Φρανσουά Μιτεράν, όταν έβγαλε εκτός του συγκροτήματος οριστικά και τυπικά το υπουργείο Οικονομικών της Γαλλίας, δίνοντας πλέον τον ουσιαστικό χαρακτηρισμό του Μουσείου του Λούβρου, του μεγαλύτερου και πιο εκλεπτυσμένου μουσείου της Ευρώπης.

Όσον αφορά τα τμήματα τα οποία εμπεριέχονται στο Μουσείο του Λούβρου, είναι καταχωρημένα ως εξής:

Τμήμα Ανατολικών Αρχαιοτήτων, Τμήμα Αιγυπτιακής Τέχνης, Τμήμα αρχαιοτήτων ελληνικών, ετρουσκικών και ρωμαϊκών, Τμήμα Γλυπτικής, Τμήμα Ισλαμικής Τέχνης, Τμήμα Καλλιτεχνικών Αντικειμένων, Τμήμα Πινάκων Ζωγραφικής, Τμήμα Χαρακτικής και Σχεδίων.

Ως σημαντικότερα εκθέματα θεωρούνται: «Η Αφροδίτη της Μήλου», ένα από τα γνωστότερα γλυπτά της ελληνιστικής εποχής που χρονολογείται στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ. και βρέθηκε στη Μήλο το 1820, το μαρμάρινο γλυπτό «Η Νίκη της Σαμοθράκης», αγνώστου καλλιτέχνη της ελληνιστικής εποχής που βρέθηκε στο ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη και παριστάνει φτερωτή τη θεά Νίκη και που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου από το 1884, ο ζωγραφικός πίνακας «Μόνα Λίζα» ή «Τζοκόντα» του Λεονάρντο ντα Βίντσι, και το γλυπτό του Αντόνιο Κανόβα «Έρως και Ψυχή».