ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ: Το… ξεχασμένο «όπλο» για την επιτάχυνση της Δικαιοσύνης

Έχουν περάσει περισσότερα από 10 χρόνια όταν στο πλαίσιο της διερεύνησης της πολύκροτης υπόθεσης της Proton Bank και ο κόσμος τη Θέμιδας βρίσκει ξανά μπροστά του τον τρόπο με τον οποίο ο τότε εισαγγελέας Γιάννης Δραγάτσης χειρίστηκε την ποινική εμπλοκή του επιχειρηματία Λαυρέντη Λαυρεντιάδη που δανειοδοτούσε μέσω της συγκεκριμένης τράπεζας εταιρείες συμφερόντων του.

Ο λόγος γίνεται για την «Ποινική Διαπραγμάτευση» δηλαδή τη δυνατότητα που δίνει ο νομοθέτης σε έναν κατηγορούμενο να μειώσει την επαπειλουμένη ποινή χωρίς η υπόθεσή του να φτάσει στο ακροατήριο και υπό τον απαράβατο όρο ότι εκείνος θα παραδεχτεί την ενοχή του.

Αυτό, λοιπόν, που συνέβη προ δεκαετίας με τον επιχειρηματία Λ. Λαυρεντιάδη ο οποίος κάνοντας χρήση της ποινικής διαπραγμάτευσης επέστρεψε στην Proton Bank περί τα +50 εκατομμύρια ευρώ, θεωρείται από την κυβέρνηση ως ένα από τα «όπλα» που θα δώσουν στη Θέμιδα τη δυνατότητα να επιταχύνει τους ρυθμούς απονομής της Δικαιοσύνης. Το θέμα είναι κρίσιμο πολιτικά για το Μέγαρο Μαξίμου και δεν αφορά μόνο την ασφάλεια του Δικαίου, αλλά σχετίζεται διασταλτικά και με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας καθώς οι επίδοξοι ξένοι επενδυτές θέλουν να ξέρουν ότι στη χώρα η Θέμιδα λειτουργεί σε απολύτως ευρωπαϊκά πρότυπα.

Πώς λειτουργεί ο θεσμός

Ο θεσμός της ποινικής συνδιαλλαγής είναι από ετών ενταγμένος στο ελληνικό δικαιϊκό σύστημα (σ.σ. στην τελική εκδοχή του από το 2019) και σε αδρές γραμμές λειτουργεί ως εξής:

Αν σε μία ποινική υπόθεση που βρίσκεται στο προ της εισαγωγής της στο ακροατήριο στάδιο ώστε το δικαστήριο να αποφασίσει για την ενοχή ή όχι ενός κατηγορουμένου, ο κατηγορούμενος ομολογήσει την πράξη του και παραδεχτεί την ενοχή του, ο εισαγγελέας ως ο «δικηγόρος της πολιτείας» έχει τη δυνατότητα βάσει του άρθρου 303 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας να διαπραγματευτεί με τον συνήγορο του κατηγορουμένου τους όρους της ποινής του τελευταίου.

Με τη συμφωνία ο κατηγορούμενος μπορεί να πετύχει δραστική μείωση της ποινής. Ειδικότερα, με το άρθρο 303 του ΚΠΔ, με το οποίο εισάγεται ο θεσμός της Ποινικής Διαπραγμάτευσης, ορίζεται ότι:

«Η προτεινόμενη ποινή καθορίζεται με βάση την απαξία, τις συνθήκες τέλεσης της πράξης, τον βαθμό της υπαιτιότητας καθώς και την προσωπικότητα και τους οικονομικούς όρους του κατηγορουμένου και δεν μπορεί να υπερβεί τα πέντε έτη φυλάκισης στα κακουργήματα που τιμωρούνται με κάθειρξη μέχρι δέκα έτη, τα επτά έτη στα κακουργήματα που τιμωρούνται με κάθειρξη άνω των δέκα ετών, και τα δύο έτη στα πλημμελήματα, ούτε μπορεί να είναι κατώτερη των δύο ετών στα κακουργήματα που τιμωρούνται με πρόσκαιρη κάθειρξη. Για την αναστολή ή μετατροπή της προτεινόμενης ποινής σε παροχή κοινωφελούς εργασίας ισχύουν οι διατάξεις των άρθρων 99, 80Α, 100, 104Α ΠΚ».

Ο κρίσιμος χρόνος της διαπραγμάτευσης

Σύμφωνα πάντα με το άρθρο 303 του ΚΠΔ «αν το πρακτικό διαπραγμάτευσης συνταχθεί πριν από την απολογία του κατηγορουμένου η ανάκριση θεωρείται περατωμένη ως προς αυτόν, εκτός αν ο εισαγγελέας θεωρεί ότι συντρέχει περίπτωση να επιβληθούν περιοριστικοί όροι, οπότε ο ανακριτής λαμβάνει απολογία του κατηγορουμένου, μετά την οποία ο ανακριτής μπορεί να αφήσει τον κατηγορούμενο ελεύθερο ή να εκδώσει διάταξη για την επιβολή περιοριστικών όρων κατά τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 283.»

Αν από την άλλη πλευρά το πρακτικό διαπραγμάτευσης συνταχθεί μετά την απολογία του κατηγορουμένου, τότε «ο εισαγγελέας μπορεί με διάταξή του να άρει ή να αντικαταστήσει τα μέτρα δικονομικού καταναγκασμού που τυχόν έχουν επιβληθεί στον κατηγορούμενο».

Με την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου εξειδικεύονται, εξάλλου, τα παρακάτω:

>> Μέσα σε πέντε ημέρες από τη σύνταξη του πρακτικού διαπραγμάτευσης, η υπόθεση εισάγεται με απευθείας κλήση στο Μονομελές Εφετείο επί κακουργημάτων και στο Μονομελές Πλημμελειοδικείο επί πλημμελημάτων (…) Το δικαστήριο σε δημόσια συνεδρίαση κηρύσσει ένοχο τον κατηγορούμενο βάσει του πρακτικού διαπραγμάτευσης και των στοιχείων της δικογραφίας και επιβάλλει σε αυτόν, εφαρμόζοντας τα κριτήρια του άρθρου 79 ΠΚ ποινή, η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει την συμφωνηθείσα μεταξύ εισαγγελέα και κατηγορούμενου. Το δικαστήριο εξετάζει αυτεπαγγέλτως, χωρίς να δεσμεύεται από το πρακτικό διαπραγμάτευσης, τους λόγους που αναφέρονται στο άρθρο 368 περ. β` και γ` και δικαιούται να μεταβάλλει τον νομικό χαρακτηρισμό της πράξης μόνο προς όφελος του κατηγορουμένου.».

>> Διαπραγμάτευση μπορεί να γίνει και στο ακροατήριο του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου μέχρι την έναρξη της αποδεικτικής διαδικασίας, με αίτηση του κατηγορουμένου ή του συνηγόρου του, που έχει ειδική προς τούτο εξουσιοδότηση που καταχωρείται στο ειδικό πρακτικό κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 141 παρ. 4.

>> Σε περίπτωση συρροής εγκλημάτων η διαπραγμάτευση μπορεί να αφορά ένα ή περισσότερα από αυτά.

>> Κατά της απόφασης του δικαστηρίου χωρεί μόνο αναίρεση.

>> Σε κάθε περίπτωση το αίτημα του κατηγορουμένου υποβάλλεται άπαξ καθ’ όλα τα δικονομικά στάδια της ποινικής δίκης.

Τι αλλάζει

Όπως προαναφέρθηκε, στις βασικές προτεραιότητες του κυβερνητικού έργου είναι η επιτάχυνση των χρόνων απονομής της Δικαιοσύνης και στο πλαίσιο αυτό το αρμόδιο υπουργείο προσανατολίζεται στην επέκταση του θεσμού της Ποινικής Διαπραγμάτευσης και σε άλλες κατηγορίες αδικημάτων κατά τα πρότυπα των ισχυόντων σε πάρα πολλές χώρες της Ευρώπης (βλ. Γερμανία, Βέλγιο κ.ά.).

Σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν δει το φώς της δημοσιότητας οι προς υιοθέτηση ρυθμίσεις θα προβλέπουν ότι πριν ακόμη ασκηθεί ποινική δίωξη για σοβαρά εγκλήματα, δηλαδή η διαπραγμάτευση μεταξύ του εισαγγελέα και του κατηγορουμένου θα μπορεί να προηγηθεί της αποδεικτικής διαδικασίας. Από αυτή τη διαδικασία εξαιρούνται τα κακουργήματα που τιμωρούνται με ισόβια, τα αδικήματα του 187 ΠΚ (εγκληματική οργάνωση) και τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ζωής (19ο Κεφάλαιο ΠΚ).