EΘNIKOI ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΝΩΝΟΥΝ: Να επιστραφούν τα Γλυπτά

Γράφει ο Δημήτρης Καραγκούνης (*)

Ζούμε σε μια εποχή που δεν μας τιμά σαν λαό, ούτε την ιστορία μας. Αυτή η πατρίδα που γέννησε τη Φιλοσοφία και τη Δημοκρατία, Όμηρο, Αριστοτέλη, Σωκράτη, Περικλή, Σοφοκλή, Σόλωνα, Κολοκοτρώνη, για την οποία ο Τσώρτσιλ είχε πει ότι «θα λέμε ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».

Για αυτή την πατρίδα που η Ζακλίν ντε Ρομιγί είπε ότι «αν οι Έλληνες ζητήσουν πίσω τις λέξεις που έχουμε δανειστεί από την ελληνική γλώσσα, ο δυτικός πολιτισμός θα καταρρεύσει.».

Σε αυτή την ένδοξη πατρίδα εύκολα ξεχνούμε όσους την τίμησαν και έδωσαν και τη ζωή τους για αυτήν, ενώ εύκολα πια παρασυρόμαστε από όσους υπόσχονται, ενώ μετά μετανιώνουμε. Πραγματικούς πατριώτες γρήγορα τους ξεχνάμε, μετά από αρχικές τιμές.

Πόσοι Έλληνες της εποχής μας σήμερα θυμούνται και μιλούν για τον Γρηγόρη Λαμπράκη, τον Μπελογιάννη, τον Ανδρέα Λεντάκη, τον Αλέξανδρο Παναγούλη, τον Σάντα και τον πρόσφατα θανόντα Μανώλη Γλέζο. Πάλι καλά που η γιορτή των 200 χρόνων ζωντάνεψε ονόματα ηρώων του ’21…

Για την Ελλάδα άλλης εποχής ο Μιστράλ είχε πει «αν είναι να πεθάνουμε για την Ελλάδα, θεία η δάφνη, μια φορά κανείς πεθαίνει.».

Όμως, ακόμα και σήμερα υπάρχουν θέματα εθνικά που ικανοί πατριώτες μπορούν να διεκδικήσουν παρά τις δυσκολίες και να ενώσουν όλους τους πατριώτες. Και μόνο η προσπάθεια θα αξίζει εθνικό έπαινο, ενώ η επιτυχία θα γράψει χρυσή σελίδα στην ιστορία μας. Δίκαια θα αναγορεύονταν ως εθνικοί ευεργέτες. Αναφέρομαι σε δυο εθνικά θέματα για τα οποία έχουν γίνει ενέργειες από σημαντικά πρόσωπα. Και αυτά τα θέματα είναι Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ. Θα θυμίσω ότι η Ελλάδα ενωμένη ποτέ δεν ήταν νικημένη… Για τα γλυπτά επί πρωθυπουργίας Σαμαρά είχαν γίνει σοβαρές ενέργειες. Για το κατοχικό δάνειο αρκετά, με πρωτεργάτη τον Γλέζο. Έχω συγκεντρώσει όλο το σχετικό υλικό για τα δύο θέματα.

Τεκμήρια της ιστορίας, της τέχνης και της πολιτισμικής συνέχειας των Ελλήνων

Τα γλυπτά εκλάπησαν από τον λόρδο Έλγιν από το 1801 ως το 1803. Δεν ήταν αυτοτελή έργα αλλά πλαισίωναν ζωοφόρο, μετόπες, και αετώματα σε όλο το αρχιτεκτονικό δημιούργημα.

Οι Άγγλοι λένε ότι τα αγόρασαν από τον Έλγιν το 1816. Ο Έλγιν είχε οθωμανικό πουγιουρδί και όχι σουλτανικό φιρμάνι, για να κατασκευάσει εκμαγεία, όχι για να τα πάρει. Αυτός πριόνισε και απέκοψε βίαια τα μάρμαρα από τις βάσεις τους.

Έγινε και ναυάγιο στο πλοίο που τα μετέφερε έξω από τα Κύθηρα. Έμειναν στο βυθό δύο έτη. Τα ανέλκυσαν Καλύμνιοι δύτες και μετά πήγαν στην Αγγλία στη συλλογή του Έλγιν.

Τα μάρμαρα είναι τεκμήρια της ιστορίας και της τέχνης και της πολιτισμικής συνέχειας των Ελλήνων.

Δικαιολογία των Άγγλων ήταν, πιο παλιά, ότι δεν έχουμε ένα σύγχρονο μουσείο στην Αθήνα. Όμως τώρα, το μουσείο της Ακρόπολης έγινε το 2009 από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά.

Το 1980 το 92% των Άγγλων είχε ταχθεί σε δημοσκόπηση, υπέρ της επιστροφής τους.

Ο Σατωβριάνδος είχε πει: «Οι πολιτισμένοι λαοί της Ευρώπης προκάλεσαν περισσότερο κακό στα μνημεία της Αθήνας σε διάστημα 150 ετών, από όλους μαζί τους βαρβάρους στους αιώνες…».

Ο μεγάλος Γάλλος φιλόσοφος Ερνέστος Ρενάν εκπλήρωσε το όνειρο της ζωής του και επισκέφθηκε το 1865 την Ελλάδα. Ανέβηκε στην Ακρόπολη και προσκύνησε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα. Κυκλοφόρησε τον θαυμασμό του σε χιλιάδες αντίτυπα με την επιγραφή «Προσευχή πάνω στην Ακρόπολη» και λέει: «Ας τρέξουμε, ας έλθουμε όλοι κοπάδι. Τι ωραία μέρα θα είναι εκείνη που όλες οι πολιτείες που πήραν συντρίμμια από το ιερό σου, Βενετία, Παρίσι, Λονδίνο, Κοπεγχάγη, θα επανορθώσουν τις κλεψιές τους. Να  σχηματίσουν ιερές θεωρίες για να σου ξαναφέρουν τα ερείπια που κατέχουν λέγοντας “συγχώρεσέ μας Θεά, το κάναμε για να τα σώσουμε από τα κακά πνεύματα της νύχτας, και θα ξαναχτίσουμε τα τείχη σου με ήχους αυλών”.».

Τον Αύγουστο 1982 η Μελίνα Μερκούρη έκανε την πρώτη έκκληση στη διεθνή διάσκεψη υπουργών πολιτισμού στο Μεξικό για την επιστροφή τους.

Το 1983 ιδρύεται βρετανική επιτροπή για την επιστροφή των γλυπτών.

Το 1988 το Βρετανικό Μουσείο λέει ότι το 1937-38 για να προβεί σε λεύκανση των μαρμάρων έκανε χρήση λευκαντικών και μεταλλικών εργαλείων και προκάλεσαν ζημιές.

Το 2002 η Ipco MORI δημοσιεύει δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι το 40% είναι θετικό για την επιστροφή γλυπτών και 16% αρνητικό.

Το 2009 ο Αντ. Σαμαράς ιδρύει το Μουσείο της Ακρόπολης και το 2014 αναθέτει στην νομικό Αλαμουντίν, σύζυγο του Τζορτζ Κλούνεϊ το θέμα της επιστροφής των γλυπτών. Ο Κλούνεϊ έχει δηλώσει δύο φορές ότι τα γλυπτά πρέπει να επιστραφούν. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος των Εργατικών της Αγγλίας έχει ταχθεί υπέρ της επιστροφής τους.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μπορεί και πρέπει, για το μεγάλο αυτό εθνικό θέμα να κάνει μια σημαντική κίνηση. Να αναθέσει το θέμα σε ένα Έλληνα ηγέτη, πολιτικό με παγκόσμιο κύρος, ικανότητες και γνωριμίες. Αυτός θα δημιουργήσει εθνική επιτροπή από εκπροσώπους όλων των κομμάτων, ανθρώπων του πολιτισμού, με ενωμένο όλο το λαό.

Σημαντικά στοιχεία

Αναφέρω πρόσθετα σημαντικά στοιχεία για το θέμα:

—–Υπάρχει ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για αυτά. Το 1999 το Ευρωκοινοβούλιο έλαβε δεσμευτική απόφαση ως εξής:

«(…)Έχοντας υπ΄ όψιν το γκάλοπ που έγινε το τρέχον φθινόπωρο από το ινστιτούτο Mori στην Αγγλία που έδειχνε ότι η πλειοψηφία του λαού είναι υπέρ της επιστροφής τους.

»Επίσης μια προηγούμενη δημοσκόπηση από τηλεοπτικό δίκτυο chanel 4 όπου υπερβαίνει το 90% η θέληση του λαού.

»Έχοντας υπ΄ όψιν το άρθρο 128 της συνθήκης συνεργασίας Ευρωπαϊκής Ένωσης και διεθνών οργανισμών στον πολιτισμό, όπως η ΟΥΝΕΣΚΟ.

»Επίσης την απάντηση της επιτροπής στην ερώτηση Ε-2800/98 της

30/9/98 που λέει ότι τα γλυπτά είναι ανεκτίμητο τμήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

»Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν ότι τα γλυπτά αποσπάσθηκαν στη διάρκεια Οθωμανικής κατοχής, ΘΕΩΡΕΙ ΟΤΙ Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΘΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΕ ΜΙΑ ΚΑΙΡΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΓΙΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΚΟΙΝΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ(…)».

—–Επίσης, ξένες επιτροπές για την επιστροφή των γλυπτών, όπως: 1) Διεθνής Σύνδεσμος για τα γλυπτά, με πρόεδρο τον LOUI GODARD, 2) Βρετανική επιτροπή, με πρόεδρο Dame Janet Suzman, 3) Αυστριακή επιτροπή με πρόεδρο George Vardas, 4) Καναδική με πρόεδρο Steve Ashton, 5) Ν. Ζηλανδίας με πρόεδρο Νιόβη Χριστοφόρου, καθηγήτρια, 6) ΗΠΑ με 3 επιτροπές, με αντίστοιχους πρόεδρους τον Michael Reppas, τον Gordon Eliot και την Leila Amineddolen, 7) Σουηδία με πρόεδρο τον πρώην πρέσβη στην Ελλάδα Krister Kumlin, 8) Βελγική με πρόεδρο τον Francois Roellantsu Vivier, 9) Ιταλική με πρόεδρο τον Louis Godart, 10) Σερβική, 11) Κύπρου, 12) Ρωσίας, 13) Γερμανίας, 14) Γαλλίας, 15) Βραζιλίας, 16) Ελβετίας, 17) Φινλανδίας, 18) Μολδαβίας, 19) Ν. Αφρικής.

—–Η ΟΥΝΕΣΚΟ στις 7-10/2/2002.

H πιο σημαντική ενέργεια έγινε από τον Αντώνη Σαμαρά το 2014 που ως πρωθυπουργός κάλεσε την Αμάλ Αλαμουντίν-Κλούνεϊ, διάσημη δικηγόρο, και της ανέθεσε το θέμα. Αυτή συνεργάστηκε με δύο διεθνούς φήμης νομικούς, τον Τζέφρι Ρόμπερτσον και τον Νόρμαν Πάλμερ.

Και οι τρεις, στο απόρρητο νομικό τους σημείωμα, για τα τρία βασικά ερωτήματα για τα γλυπτά, είπαν α) Σε ποιο δικαστήριο να πάμε (προσφυγή σε ελληνικό δικαστήριο, σε βρετανικό, στη Χάγη ή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), β) ποιες οι προοπτικές επιτυχίας και γ) με τι κόστος.

Τα συν και τα πλην τα αναλύουν στο κείμενο.

Ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Κωνσταντίνος Τασούλας, δήλωσε: «Δεν αποφασίσαμε να πάμε σε δίκη, αλλά να εξαντλήσουμε τις διαδικασίες στην ΟΥΝΕΣΚΟ, που δέχθηκε, έχοντας στο πλευρό μας χιλιάδες ξένους νομικούς».

Η εφημερίδα Telegraph είπε τα εξής αισχρά: «Αν ο Έλγιν δεν είχε λεηλατήσει τα γλυπτά, θα μπορούσε να είχαν καταλήξει στα θεμέλια κάποιου κεμπαμπτζίδικου της Αθήνας». Ο αισχρός δημοσιογράφος που τα έγραψε ήταν ο Τζέρεμι Πάξμαν.

Αξίζει να αναφέρω τη δήλωση του Ελληνο-αμερικανού βουλευτή Τζον Σαρμπάνη: «Θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες έως ότου η Βρετανία επιστρέψει στην Ελλάδα τα γλυπτά του Παρθενώνα.». Αυτά είπε στα ΝΕΑ στις 23/9/2020. Ο ομογενής πολιτικός, βουλευτής των Δημοκρατικών, είναι ένα από τα 18 μέλη του Κογκρέσου που έστειλαν επιστολή στον πρωθυπουργί της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, καλώντας τον να δρομολογήσει την επιστροφή των γλυπτών.

Ο νυν πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μπορεί και πρέπει, για το μεγάλο αυτό εθνικό θέμα να κάνει μια σημαντική κίνηση. Να αναθέσει το θέμα σε ένα Έλληνα ηγέτη, πολιτικό με παγκόσμιο κύρος, ικανότητες και γνωριμίες. Αυτός θα δημιουργήσει εθνική επιτροπή από εκπροσώπους όλων των κομμάτων, ανθρώπων του πολιτισμού, με ενωμένο όλο το λαό. Επίσης με παγκόσμια συμμετοχή και σύμπραξη από όλες τις χώρες προσωπικοτήτων και οργανισμών που ήδη συμπαρίστανται στο θέμα. Και θα αναγκάσει τους κλεπταποδόχους να επιστρέψουν τα γλυπτά. Θα είναι μέγα επίτευγμα σε συνδυασμό με τα 200 μας χρόνια.

Σύντομα, μια φωνή θα ακούγεται σε όλη τη χώρα από τα στήθη όλων των Ελλήνων, όλων των πολιτικών απόψεων:

Βρετανοί, να δώσετε πίσω τα έργα τέχνης και πολιτισμού στην πατρίδα μας που τα δημιούργησε, τώρα που γιορτάζουμε τα 200 χρόνια.

Δεν είναι μόνο η δική μας φωνή που σας καλεί, αλλά και όλης της ανθρωπότητας, με πολλές επιτροπές. Είναι και του δικού σας λαού που στα γκάλοπ το λένε. Εσείς που στο Ναβαρίνο χτυπήσατε τον κατακτητή και βοηθήσατε στην απελευθέρωσή μας.

Εσείς που γεννήσατε ένα λόρδο Βύρωνα, δεν μπορεί να επιτρέπετε σε ένα Τζόνσον να λέει ότι ο ληστής ΄Ελγιν σωστά τα έκλεψε και σωστά σας τα πούλησε και να είστε κλεπταποδόχοι, ενός απατεώνα που είχε πουγιουρδί για να πάρει αντίγραφα και όχι να γδάρει με τσεκούρια και πριόνια θησαυρούς των προγόνων μας.

Και για να μην ντρέπεστε για την στάση ηγετών σας ως τώρα, πείτε αυτό που είπε ο Ρενάν, ότι τα κρατούσατε ως τώρα για να τα προστατεύετε. Αλλιώς, θα αναγκαστείτε να τα δώσετε κάτω από παγκόσμια κατακραυγή.

— 

(*) Ο Δημήτρης Καραγκούνης είναι πολιτικός μηχανικός. Το 1974 οργάνωσε στο Σύνταγμα την προεκλογική ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου. Την περίοδο 1981-1983 σύμβουλος του Κώστα Λαλιώτη σε θέματα Αθλητισμού. Το 1982 ήταν ομιλητής στην  ΟΥΝΕΣΚΟ γα τον Αθλητισμό.

Εξάλλου το 1989 ήταν υποψήφιος βουλευτής του ΣΥΝ στη Β Αθήνας και μέλος της Κ.Ε. του κόμματος, ενώ το 2012 μέλος της Κ.Ε. Εκλογών της Νέας Δημοκρατίας.

Ο Δ. Καραγκούνης είναι συγγραφέας τριών βιβλίων.