Η Αθήνα παίρνει τα μέτρα της

Τα έξι πρώτα Rafale βρίσκονται πλέον στο νέο τους σπίτι, την αεροπορική βάση της Τανάγρας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι λύθηκαν όλα τα χρόνια προβλήματα με την Τουρκία. Τουναντίον όσο ο Ερντογάν εξακολουθεί να πιέζεται αφόρητα στο εσωτερικό μέτωπο από την βαθιά οικονομική κρίση θα εξάγει το πρόβλημα του.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Εξάλλου η τακτική της Τουρκίας είναι λίγο-πολύ γνωστή εδώ και δεκαετίες. Σε δύσκολες περιόδους δημιουργεί μέχρι και θερμά επεισόδια στο Αιγαίο. Όπως έγινε και με την κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο του 1996. Τότε η κυβέρνηση υπό την Τανσού Τσιλέρ βρισκόταν σε αποδρομή, υπήρχαν κατηγορίες για ευρεία κλίμακας διαφθορά, η οποία σε συνδυασμό με τη σοβαρή οικονομική κρίση, οδήγησαν σε πτώση της κυβέρνησης της στις αρχές του Μαρτίου, δηλαδή 45 ημέρες περίπου μετά την κρίση των Ιμίων.

Τώρα η κυβέρνηση Ερντογάν δεν κινδυνεύει, καθώς διαθέτει ευρεία πλειοψηφία στην Βουλή. Όμως η οικονομική κρίση τον έχει φέρει για πρώτη φορά στα 19 χρόνια που είναι στην εξουσία να βρίσκεται πολύ πίσω στις δημοσκοπήσεις και να χάνει από το σύνολο των πολιτικών του αντιπάλων του στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών. Μάλιστα κόντρα είτε με τον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης (Εκρέμ Ιμάμογλου), είτε με τον δήμαρχο Άγκυρας (Μανσούρ Γιαβάς) η απόσταση που τον χωρίζει αγγίζει το 20%. Όπως γίνεται αντιληπτό, η πεποίθηση που έχει σχηματιστεί στην Τουρκία είναι ότι βρισκόμαστε ενώπιων πολιτικών εξελίξεων.

Κάπως έτσι εξηγείται η υψηλή ρητορεία και του Τούρκου προέδρου και των υπουργών του, αλλά και των αξιωματούχων του. Από την μία ο Ερντογάν ζητά απ’ ευθείας διάλογο και από την άλλη το casus belli παραμένει στο τραπέζι. Από την μία κάνει λόγο ότι η Ελλάδα παρανομεί με βάση το διεθνές δίκαιο ζητώντας την αποστρατικοποίηση των νησιών και από την άλλη οι υπουργοί του αμφισβητούν την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου. Από την μία οι Τούρκοι ζητούν συνεργασία και με την Ελλάδα και με τις άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και από την άλλη ισχυρίζονται ότι με βάση το παράνομο Τουρκολιβυκό μνημόνιο θα ξεκινήσουν έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο, αν και γνωρίζουν ότι μία τέτοια τους κίνηση θα προκαλέσει αναταραχή.

Όλες αυτές οι αντιφατικές δηλώσεις δείχνουν ότι κάθε άλλο παρά θα κάτσουν ήσυχοι οι Τούρκοι. Απλά αναζητούν το που θα κάνουν θόρυβο. Στο Αιγαίο παρά τα όσα λένε και τα σώου με τους κολυμβητές της ναυτικής σχολής που φτάνουν έως κοντά στο Καστελόριζο είναι για εσωτερική κατανάλωση. Αφενός μεν τα νέα μαχητικά αεροσκάφη, αλλά και η παρουσία των αμερικάνων στην Αλεξανδρούπολη αποτρέπουν τους γείτονες από το να στήσουν ένα θερμό επεισόδιο. Οπότε και στο υπουργείο Εξωτερικών, αλλά και στο Άμυνας έχουν ανοικτές τις κεραίες τους.

Στο τραπέζι οι κυρώσεις

Φυσικά την ίδια ώρα η Αθήνα επανέφερε στο τραπέζι το θέμα κυρώσεων προς την Τουρκία. Κάτι που ενόχλησε πολύ την Άγκυρα σε μία περίοδο όπου όλο το ενδιαφέρον του Ερντογάν είναι το πώς θα προσεγγίσει τους Αμερικάνους και τους Ευρωπαίους. Και φυσικά εάν ξεκινήσουν οι συζητήσεις για νέες κυρώσεις, τότε όλη η προσπάθεια πάει στράφι. Επίσης κάθε φορά που ακούγεται μόνο η λέξη κυρώσεις, οι αγορές κάνουν τα δικά τους παιχνίδια σε βάρος της λίρας.

Παράλληλα ο Κυριάκος Μητσοτάκης διαμήνυσε προς την Τουρκία ότι με την αγορά των Rafale αλλά και των άλλων εξοπλιστικών προγραμμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη «η Ελλάδα κλείνει την πόρτα σε κάθε απειλή, αλλά κρατά ανοιχτά τα παράθυρα του διαλόγου». Όπως τόνισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης η Ελλάδα έχει κυρίως τη δύναμη των επιχειρημάτων και όχι τόσο των όπλων, καθώς τα δεύτερα αποτρέπουν τις προκλήσεις ενώ τα επιχειρήματα επιτρέπουν τις συγκλίσεις.

Για την Ελλάδα ο διάλογος έχει θεσμοθετημένες μορφές (διερευνητικές επαφές, μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, πολιτικός διάλογος και εσχάτως «θετική ατζέντα») και οποιαδήποτε συζήτηση με την Άγκυρα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στο κενό και βεβαίως, ούτε στο κλίμα έντασης και πίεσης που επιθυμεί να επιβάλει.  Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και οι διπλωματικές πρωτοβουλίες του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια, ο οποίος μόνο το τελευταίο δίμηνο έχει πραγματοποιήσει έναν άνευ προηγουμένου μαραθώνιο στην Αφρική (και όχι μόνο).

Σε αυτή τη διπλωματική προσπάθεια τον κορυφαίο ρόλο έχει βεβαίως ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος εντός του πρώτου τριμήνου του 2022 σχεδιάζεται να επισκεφθεί τις ΗΠΑ (όπως έγραψε η «Α» την προηγούμενη εβδομάδα) αλλά να μεταβεί και στη Γαλλία. Παρά την προφανή εταιρική σχέση της Ελλάδας με τις ΗΠΑ, το 2022 θα είναι κρίσιμο για την ουσιαστική εμβάθυνση των σχέσεων της Αθήνας με το Παρίσι, μάλιστα με κινήσεις που αναμένεται ότι θα διευρύνουν με απτούς τρόπους την αμυντική συμφωνία που υπογράφηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Η Ελλάδα θα συνεχίσει να θέτει καθαρά στους Ευρωπαίους εταίρους, καθώς και σε διεθνή φόρα την απαράδεκτη συμπεριφορά της Τουρκίας, όπως υπογράμμισε ο Νίκος Δένδιας στις κοινές δηλώσεις του με τον νέο υπουργό Εξωτερικών της Κύπρου, Ιωάννη Κασουλίδη.  «Η Τουρκία συνεχίζει δυστυχώς τις προκλητικές ενέργειές της παραβιάζοντας την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα τόσο της Ελλάδας, όσο και της Κυπριακής Δημοκρατίας», τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Δένδιας και προσέθεσε πως ένα από τα πιο πρόσφατα δείγματα γραφής ήταν η εκ νέου παρενόχληση ερευνητικού σκάφους που εκτελούσε νόμιμες έρευνες. «Οι ενέργειες αυτές δυστυχώς συνδυάζονται με έξαρση της επιθετικής ρητορικής, η οποία στρέφεται και κατά συγκεκριμένων προσώπων, ρητορική, η οποία θέτει σε αμφισβήτηση κεκτημένα δεκαετιών» σημείωσε.

Ο υπουργός Εξωτερικών αναφερόμενος στην συνεργασία 3+1 μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Ηνωμένων Πολιτειών, τη χαρακτήρισε «ορόσημο της πολυμέρειας στην περιοχή, δεδομένου ότι συμμετέχει ο στρατηγικός μας εταίρος, οι ΗΠΑ». Όπως επισήμανε άλλωστε, τα πολυμερή σχήματα ξεκίνησαν με την ανταλλαγή απόψεων επί θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, όμως έχουν εξελιχθεί σε ένα πλαίσιο λειτουργίας στρατηγικών σχέσεων, καλύπτοντας την ενέργεια, τις μεταφορές, την πολιτική προστασία, τον τουρισμό και βεβαίως τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.