Η παγίδα για την Ελλάδα από την επανεκλογή του Ερντογάν

Με τρία «μπάι», δύο ως περιπαικτικό «αντίο» στον αντίπαλό του κι ένα ως ομόηχη προσφώνηση που στην τουρκική γλώσσα σημαίνει «κύριος/-ε», αποχαιρέτησε ο Ταγίπ Ερντογάν, τον μεγάλο ηττημένο των τουρκικών εκλογών, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Μερικά μίλια δυτικότερα, στην Αθήνα, η ελληνική διπλωματία προσπαθεί να διαγνώσει, αν θα πρέπει κι αυτή με τη σειρά της να αποχαιρετήσει την περίοδο νηνεμίας που επικρατούσε εδώ και μερικούς μήνες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Καβάλα στο άλογο βγήκε από ακόμη μία εκλογική μάχη ο «σουλτάνος» Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ο οποίος χθες Παρασκευή είδε την νέα κυβέρνησή του να ορκίζεται. Φυσικά κανείς στη Δύση, πολλώ δε μάλλον στην Ελλάδα, δεν περίμενε να δει το πώς και από ποιους θα στελεχωθεί το νέο κυβερνητικό σχήμα (σ.σ. ο 69χρονος ηγέτης είχε προϊδεάσει ότι θα πορευτεί με ένα σημαντικά ανανεωμένο στελεχιακά Υπουργικό Συμβούλιο) για να συμπεράνει τι επιφυλάσσει η καινούργια πενταετία Ερντογάν στην ευρύτερη γεωπολιτική γειτονία μας. Είναι, άλλωστε, γνωστό ότι τη διαφορά στο πολιτικό σκηνικό της γειτονικής χώρας δεν την κάνουν τα πρόσωπα αλλά οι εκάστοτε «ορέξεις» του μέγα τακτικιστή από την εργατική συνοικία Κασίμπασα της Κωνσταντινούπολης, που μετά από την επικράτησή του την περασμένη Κυριακή κυνηγά να ξεπεράσει τον Τζελάλ Μπαγιάρ και τον Ισμέτ Ινονού στη λίστα με τους μακροβιότερους προέδρους στην ιστορία της Τουρκίας.

Σε δύο βάρκες…

Μια πρώτη οπτική της επόμενης ημέρας λέει ότι ο επανεκλεγείς Ταγίπ Ερντογάν θα επιχειρήσει να ισορροπήσει σε δύο βάρκες: στην Τουρκία εσωτερικού και την Τουρκία εξωτερικού, με τις προκλήσεις και στα δύο μέτωπα να είναι γνωστές. Στο εντός τουρκικών συνόρων πεδίο, καταρχάς, τα προβλήματα είναι γιγαντιαία και δεν εξαφανίστηκαν ως δια μαγείας μετά από την λαϊκή ετυμηγορία της περασμένης Κυριακής. Και δεν θα μπορούσε να συμβεί αλλιώς, καθώς όλοι εκείνοι οι λόγοι που έκαναν τη νίκη του Ερντογάν να μοιάζει ανέλπιστη δεν έχουν εκλείψει. Πρώτα-πρώτα η ακρίβεια και η κάκιστη κατάσταση της τουρκικής οικονομίας. Με τον επίσημο πληθωρισμό στη χώρα να βρίσκεται στο δυσθεώρητο 40%, τον ανεπίσημο δείκτη να υπολογίζεται σε σχεδόν διπλάσια επίπεδα, το επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας να γράφει το νούμερο 8,5% και χωρίς να μπαίνει στη… λυπητερή η έλλειψη συναλλάγματος, ο Ερντογάν δεν έχει περιθώρια να μείνει άπραγος και να μην πάρει οδυνηρά μνημονιακού τύπου μέτρα. Αυτό προεξοφλούν και οι αγορές, καθώς την επαύριο της επανεκλογής του 69χρονου προέδρου η τουρκική λίρα υποχώρησε σε νέα ιστορικά υψηλά (σ.σ. τη Δευτέρα, ένα δολάριο αγόραζε 20,077 τ.λ.) σπάζοντας το προηγούμενο χαμηλό ρεκόρ που άγγιξε την Παρασκευή πριν από τον β΄ γύρο των τουρκικών εκλογών.

Αν, τώρα, το φέσι της δημοσιονομικής προσαρμογής θα γράφει στην… ούγια ΔΝΤ ή μνημόνιο α-λα τούρκα, η ουσία της οικονομικής δυσπραγίας για τα τουρκικά νοικοκυριά δεν αλλάζει: αργά ή γρήγορα η τουρκική οικονομία, παρά το μικρομεσαίου μεγέθους δημόσιο χρέος της και τις καλές επιδόσεις των εξαγωγών της, θα είναι απλώς μη βιώσιμη με ό,τι κακό αυτό συνεπάγεται για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις της γείτονος.

Φοβάται τα ανταλλάγματα της διάσωσης

Σε αντίθεση με τον απλό Τούρκο πολίτη, για τον «Σουλτάνο» υπάρχει τεράστια διαφορά αναφορικά με το τρόπο που θα επιδιώξει η Τουρκία να γλυτώσει μία πιθανή χρεωκοπία. Αν, δηλαδή, θα το κάνει με ίδια μέσα (βλ. άνοδο επιτοκίων για φρενάρισμα του πληθωρισμού, εσωτερική υποτίμηση, περικοπές κλπ), «γειώνοντας» παράλληλα τους προεκλογικούς παραδείσους που υποσχέθηκε στους συμπατριώτες του ή αν θα χρειαστεί να πληρώσει… διόδια –και πόσα– για να λάβει χείρα βοηθείας από φίλες ή συμμαχικές χώρες. Για παράδειγμα, είναι απολύτως αληθές ότι ο Ερντογάν ξορκίζει το φάντασμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου όχι γιατί σκέφτεται τη συμπίεση του τουρκικού κοινωνικού ιστού από ένα πακέτο σκληρής λιτότητας, αλλά επειδή τρέμει τα γεωπολιτικά ανταλλάγματα που θα του ζητήσουν οι ΗΠΑ μέσω του «αμερικανοκρατούμενου» Ταμείου διάσωσης.

Σε μία άλλη συγκυρία ο Ερντογάν θα έβλεπε ως «σωσίβιο» τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν την οποία η Άγκυρα στηρίζει με χέρια και με πόδια, παρά την εισβολή στην Ουκρανία. Ωστόσο και η Μόσχα είναι «στεγνή» και ανήμπορη  να βοηθήσει οικονομικά τον «σύντροφο» Ταγίπ, ο οποίος θα αρκεστεί –για την ώρα τουλάχιστον–  στα συγχαρίκια του «τσάρου» για το «ανιδιοτελές έργο» και την «ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική» που σύμφωνα με το Κρεμλίνο τού έδωσαν την εκλογική νίκη.

 

Σε διακριτική «επιφυλακή» η Αθήνα

Αν οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν διαγραφεί προσωρινά από τη λίστα με τους πιθανούς «ναυαγωσώστες» της Τουρκίας, αρκετοί αναλυτές επιμένουν ότι στον Ερντογάν απομένουν ελάχιστες εναλλακτικές. Η μία είναι να συνεχίσει να αναζητά εξωτερική βοήθεια σε χώρες όπως τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία, η Κίνα και η Νότια Κορέα, οι οποίες προεκλογικά έκαναν ενέσεις ρευστότητας στην τουρκική οικονομία.

Η άλλη επιλογή είναι να αρχίσει το «λανσάρισμα» του (δήθεν) διαλλακτικού εαυτού του! Αυτού δηλαδή που χωρίς να απεμπολεί τα αναθεωρητικά οράματά του, θα υποκριθεί για κάποιο διάστημα την αθώα περιστερά στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής εικάζεται εντόνως ότι θα δούμε τουρκικά διπλωματικά ανοίγματα, καταρχάς προς την ευρωπαϊκή δύση, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, αλλά και προς άλλες χώρες (βλ. Αίγυπτος, Ισραήλ).

Ειδικά, πάντως, σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, τηρείται μια στάση επιφυλακτικής αναμονής ώστε να διαγνωστούν και να αξιολογηθούν τα πρώτα δείγματα γραφής. Αυτό δεν αλλοιώνει την ουσία ότι η στρατηγική της «καλής και διαλλακτικής Άγκυρας»  αποτελεί και την μεγάλη παγίδα για την Ελλάδα. Ο λόγος; Η Αθήνα θα δυσκολευτεί να πει «όχι» σε μια επιτηδευμένη επίθεση φιλίας από την πλευρά της Άγκυρας που έστω και με κομψό τρόπο θα συνεχίσει να βάζει στο τραπέζι όλες τις διεκδικήσεις της. Μάλιστα, οι απαισιόδοξοι φοβούνται ότι σε μία τέτοια συνθήκη, η Αθήνα θα διολισθήσει σε κατευναστικού τύπου αντιδράσεις υπό την πίεση και του διεθνούς παράγοντα που προκρίνει την επίλυση των διαφορών μέσω διαπραγματεύσεων και που διαλαλεί ότι η περιοχή δεν αντέχει άλλα πύρινα μέτωπα, την ώρα μάλιστα που τα Βαλκάνια βρίσκονται εκ νέου σε αναβρασμό.

Αν, τώρα, αυτός κατευνασμός φτάσει στο σημείο των επονομαζόμενων «Πρεσπών του Αιγαίου» ή άλλων παραχωρήσεων –στα Κατεχόμενα οι Τουρκοκύπριοι έκαναν πάρτι στο άκουσμα της επανεκλογής Ερντογάν– θα φανεί στο… χειροκρότημα.