Η «προίκα» του Οπενχάιμερ που… ιντριγκάρει τη Μόσχα  

Εδώ και λίγες ημέρες έχει κάνει το ντεμπούτο της στις κινηματογραφικές αίθουσες της δύσης –στην Ελλάδα θα την δούμε στις 24 Αυγούστου– η ταινία «Οπενχάιμερ». Πρόκειται για το τελευταίο δημιούργημα του διάσημου Βρετανού σκηνοθέτη Κρίστοφερ Νόλαν, που πραγματεύεται τη ζωή του Αμερικανού φυσικού με τις γερμανικές ρίζες Τζούλιους Ρόμπερτ Οπενχάιμερ που είναι ο «πατέρας» της πρώτης ατομικής βόμβας. Ωστόσο, η χρονική και η γεωπολιτική συγκυρία της προβολής της φαντάζει… διαβολική!

Του Νίκου Τσαγκατάκη

Την περασμένη Κυριακή, 6 Αυγούστου,  συμπληρώθηκαν 78 χρόνια από την αντίστοιχη ημερομηνία του 1945, όταν ο 33ος πρόεδρος των ΗΠΑ, Χάρι Τρούμαν, έδωσε το «πράσινο» φως να χτυπηθεί από αέρος με ατομική βόμβα η Χιροσίμα. Λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα, στις 9 Αυγούστου, συνέβη το ίδιο στο Ναγκασάκι. Οι δύο πόλεις της Ιαπωνίας είχαν επιλεγεί ως το θέατρο μιας πολεμικής αβάν πρεμιέρ του επερχόμενου ψυχρού πολέμου που όμοιά της δεν είχε ξαναζήσει ο κόσμος. Είχε προηγηθεί η πρόβα τζενεράλε –παρουσία όχι του κινηματογραφικού αλλά του πραγματικού Οπενχάιμερ– του απόλυτου όπλου μαζικής καταστροφής στους λόφους της ερήμου Τσιουάουα του Νέου Μεξικού, στις 16 Ιουλίου του ίδιου χρόνου.

Από την τελική πρόβα του σχεδίου που έφερε το κωδικό όνομα «Trinity» (μτφ. «Τριάδα») δεν θα μπορούσε να λείπει ο επιστημονικός εγκέφαλος που έκανε πράξη την ιδέα να κατασκευαστεί το πρώτο πυρηνικό όπλο, ο Οπενχαίμερ. Είχαν περάσει, άλλωστε, χρόνια κοπιώδους δουλειάς σε ένα εγκαταλελειμμένο σχολείο αρρένων στο Λος Άλαμος που μετασκευάστηκε σε μυστικό εργαστήριο για την εξυπηρέτηση των σκοπών του άκρως απόρρητου αγγλο-αμερικανικού πρόγραμμα παραγωγής πυρηνικών όπλων «Μανχάταν» και ο τότε 41χρονος φυσικός με την ομάδα των συνεργατών του ήταν έτοιμοι να δουν με τα μάτια τους τη σύγχρονη «Αποκάλυψη». Ήταν τέτοια η αγωνία των συντελεστών που σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής μέχρι οι δείκτες του ρολογιού να δείξουν την προγραμματισμένη ώρα της έκρηξης –στις 5:29 το πρωί– ο Οπενχάιμερ ανάσαινε βαριά, σχεδόν ασφυξιακά! Ίσως επειδή ως επιστήμονας και γεννήτορας του ολέθριου δημιουργήματος ήξερε τι να περιμένει.

Αυτοί που δεν το ήξεραν ήταν, φυσικά, οι άμοιροι κάτοικοι της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι αλλά και ο υπόλοιπος πλανήτης που είδε να αφανίζονται δεκάδες χιλιάδες ψυχές σε κλάσματα του δευτερολέπτου κι ακόμη περισσότερους τα επόμενα χρόνια να φεύγουν από τη ζωή παραμορφωμένοι και χτυπημένοι από καρκίνους που προκάλεσε η έκθεσή τους στη ραδιενέργεια που εκλύθηκε με την έκρηξη των βομβών.

Οι απόκοσμες συνέπειες

Σχεδόν 8 δεκαετίες μετά από τον «μαύρο Αύγουστο» του 1945, οι αριθμοί και τα περιστατικά που συνοδεύουν τις δίδυμες καταστροφές της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι παραμένουν απόκοσμα και δυστοπικά:

>> Από την βόμβα ουρανίου-235 που ρίχτηκε στη Χιροσίμα και η οποία εξερράγη 600 μέτρα πάνω από την επιφάνεια του εδάφους κονιορτοποιήθηκε κάθε ίχνος ζωής και υποδομής σε έκταση 11 τετραγωνικών χιλιομέτρων εξαιτίας του μεγέθους του ωστικού κύματος και της εξαιρετικά υψηλής θερμότητας που εκλύθηκε.

>> Επί τόπου σκοτώθηκαν πάνω από 20.000 στρατιώτες, 78.000 άμαχοι, ενώ οι αγνοούμενοι ξεπέρασαν τις 13.000 και οι βαριά τραυματίες τις 10.000.

>> Η βόμβα πλουτωνίου που ρίχτηκε στο Ναγκασάκι σκότωσε ακαριαία 36.000 ανθρώπους, τραυμάτισε περίπου 40.000 άτομα, ενώ κι εδώ το ωστικό κύμα που προκάλεσε η έκρηξη κατέστρεψε ολοσχερώς τις κτιριακές υποδομές σε μία ζώνη 5 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο επόμενος στόχος των Αμερικανών μετά τη Χιροσίμα δεν ήταν το Ναγκασάκι αλλά η πόλη Κοκούρα στη νήσο Κιούσου, που είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί της Ιαπωνίας και το δεύτερο σε πληθυσμό. Τα σχέδια άλλαξαν την τελευταία στιγμή εξαιτίας της πυκνής ομίχλης που επικρατούσε πάνω από το Κιούσου γεγονός που ανάγκασε τον επικεφαλής Αμερικανό αξιωματικό της αποστολής να βομβαρδίσει την επόμενη «επιλογή», αν κάτι δεν πήγαινε καλά, που ήταν το Ναγκασάκι.

Ο ρωσικός «μπαμπούλας» των πυρηνικών

Ερωτώμενος ο σκηνοθέτης και παραγωγός του «Οπενχάιμερ», Κρίστοφερ Νόλαν, σε ποιο είδος θα κατέτασσε την ταινία του, αν δηλαδή είναι ιστορική, βιογραφική ή μία μίξη και των δύο με ολίγον από… θρίλερ, εκείνος απάντησε ότι δεν απορρίπτει τον χαρακτηρισμό τού «Οπενχάιμερ» ως μίας ταινίας τρόμου.

Προφανώς όταν ο 49χρονος Βρετανός απαντούσε στις δημοσιογραφικές απορίες δεν είχε κατά νου την ρωσο-ουκρανική σύγκρουση και την επαναλαμβανόμενη «ερωτοτροπία» της Μόσχας με τη χρήση πυρηνικών όπλων κατά του Κιέβου. Μόλις πριν από μερικές ημέρες ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας και νυν αντιπρόεδρος του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφάλειας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί η… «προίκα» του Οπενχάιμερ εναντίον της Ουκρανίας και των συμμάχων της. «Αν η αντεπίθεση (σ.σ. της Ουκρανίας)  η οποία υποστηρίζεται από το ΝΑΤΟ ήταν μία επιτυχία και απέκοπταν ένα τμήμα των εδαφών μας», δήλωσε χωρίς αναστολές ο Μεντβέντεφ «τότε θα αναγκαζόμασταν να χρησιμοποιήσουμε ένα πυρηνικό όπλο».

Η δήλωσή του Ρώσου αξιωματούχου μοιάζει βγαλμένη από το εγχειρίδιο του πυρηνικού ολέθρου του 1945. Τότε δηλαδή που ο Χάρι Τρούμαν θεωρούσε ότι πατώντας το… κουμπί ο τερματισμός της πολεμικής σύγκρουσης στον Ειρηνικό θα επισπευδόταν και μάλιστα με λιγότερες απώλειες από όσες θα προκαλούσε ενδεχόμενη εισβολή στη χώρα του ανατέλλοντος ήλιου, έχοντας παράλληλα επιδείξει τη νέα δύναμη ισχύος της αστερόεσσας προς την νικήτρια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Σοβιετική Ένωση.

Αν αυτό δεν είναι θρίλερ και μάλιστα χωρίς της σκηνοθετική συνδρομή του Νόλαν, τότε τι είναι;