Όταν το ρολόι σταμάτησε…

Ένα μεγάλο γιατί που δεν απαντηθεί ποτέ… Αυτό θα βασανίζει τους επιζήσαντες της μοιραίας πτήσης, της 6ης Φεβρουαρίου του 1958. Μιας πτήσης που στοίχισε τη ζωή 23 ανθρώπων της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και σκόρπισε τον θρήνο στο αγγλικό μα και το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο και άλλαξε τον ρου της ιστορίας…

Το τραγικό συμβάν

Ο χρόνος σταμάτησε στις 15:03 εκείνης της αποφράδας ημέρας. Όταν και συγκρούστηκε το ελικοφόρο G-ALZU των Βρετανικών Βασιλικών Αερογραμμών, το τσάρτερ που είχαν μισθώσει οι «κόκκινοι διάβολοι» για να επιστρέψουν στην Αγγλία. Οι «μπέμπηδες» του σερ Ματ Μπάσμπι μία ημέρα νωρίτερα είχαν πάρει την πρόκριση για τα ημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, παίρνοντας ισοπαλία με 3-3 από τον Ερυθρό Αστέρα στο Βελιγράδι. Στο πρώτο ματς η Γιουνάιτεντ είχε επικρατήσει 2-1.

Η αγγλική ομοσπονδία είχε την τάση να σνομπάρει τον νεοσύστατο θεσμό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών και τη σεζόν 1955-56 δεν είχε επιτρέψει στην πρωταθλήτρια Τσέλσι να λάβει μέρος. Ωστόσο, στη Μάντσεστερ είχαν εξασφαλίσει τη συμμετοχή τους υπό έναν όρο: Να μην «τολμήσουν» να ζητήσουν αναβολή κάποιου αγώνα του πρωταθλήματος. Γεγονός που υποχρέωνε τις ομάδες που θα συμμετείχαν να επιστρέφουν εγκαίρως στη βάση τους. Η Γιουνάιτεντ την προηγούμενη σεζόν είχε φτάσει στον τελικό του θεσμού, αλλά ηττήθηκε τότε από τη μεγάλη Ρεάλ Μαδρίτης.

Για τον λόγο αυτό μισθώθηκε το συγκεκριμένο τσάρτερ, προκειμένου να επιστρέψει άμεσα στην Αγγλία η Μάντσεστερ. Το αεροπλάνο ξεκίνησε χωρίς προβλήματα από το Βελιγράδι και θα σταματούσε στο Μόναχο για ανεφοδιασμό. Ο καιρός στην τότε Ηνωμένη Γιουγκοσλαβία ήταν τέλειος, όμως τα δεδομένα άλλαξαν στη γερμανική πρωτεύουσα. Χιόνι, δυνατοί άνεμοι και πυκνή ομίχλη συνέθεταν ένα σκηνικό που δεν επέτρεπε σε κανένα αεροπλάνο την απογείωσή του, γι’ αυτό και ματαιώθηκαν όλες οι πτήσεις.

Όχι όμως και η μοιραία πτήση… Ο ανεφοδιασμός έγινε και ελέω της συμφωνίας που είχε γίνει με την αγγλική ομοσπονδία η πτήση της Μάντσεστερ έπρεπε να φύγει υποχρεωτικά, ακόμη και αν δεν το επέτρεπαν οι συνθήκες. Ο πιλότος του αεροπλάνου προσπάθησε δύο φορές χωρίς επιτυχία να το απογειώσει… Η τρίτη προσπάθεια έμελλε να είναι η μοιραία…

Μετά τις δύο αποτυχημένες προσπάθειες οι επιβάτες της μοιραίας πτήσης είχαν «υποψιαστεί» την τραγωδία. «Εγώ δεν κάθομαι εδώ, πάω πίσω που είναι ασφαλέστερα», είχε πει ο Ντέιβιντ Πεγκ, ενώ ο Λίαμ «Μπίλι» Γουίλαν ξεστόμισε: «Εγώ είμαι προετοιμασμένος. Έκανα τη μετάνοιά μου». Αυτές τις δύο ατάκες ανέφερε ένας εκ των επιζώντων, ο Μπιλ Φουλκς, ο οποίος μίλησε πρώτη φορά για το συμβάν 40 χρόνια αργότερα…

Ο κυβερνήτης Θέιν πραγματοποίησε στις 15:03 την ύστατη προσπάθεια απογείωσης του αεροπλάνου. Το δριμύ ψύχος δεν επέτρεψε στα καύσιμα να φτάσουν έγκαιρα στους κινητήρες, με αποτέλεσμα να μη δοθεί ποτέ η απαιτούμενη ώθηση για την απογείωση. Κάτι που αντιλήφθηκε ο κυβερνήτης στα μισά του διαδρόμου, μα ήταν αργά για να φρενάρει ο ατσάλινος όγκος… Σχεδόν στο τέλος του διαδρόμου το αεροπλάνο κατάφερε να σηκωθεί λίγο από το έδαφος, μα προσέκρουσε το φτερό του σε κοντινό σπίτι και διαλύθηκε. Το αεροπλάνο άρχισε να παίρνει στροφές και αρχικά συγκρούστηκε σε δέντρο, πέφτοντας στο έδαφος, ενώ κατέληξε με την ουρά του σε υπόστεγο που είχε βυτία καυσίμων και ακολούθησε πολύ ισχυρή έκρηξη. Όσοι είχαν επιλέξει να καθίσουν στη «γαλαρία» είχαν κάνει το μεγάλο λάθος.

Ο μοιραίος απολογισμός

Τραγικός απολογισμός: 22 νεκροί, στους οποίους αργότερα και συγκεκριμένα στις 21 Φεβρουαρίου προστέθηκε ένας ακόμη ποδοσφαιριστής της Γιουνάιτεντ. Ο Ντάνκαν Έντουαρντς, ο οποίος θεωρείτο ως το μεγαλύτερο αστέρι του αγγλικού ποδοσφαίρου και ήταν διεθνής μόλις από τα 18 του.

Συνολικά οκτώ ποδοσφαιριστές της Γιουνάιτεντ άφησαν την τελευταία τους πνοή στο μοιραίο συμβάν. Δεν επέζησαν ο συγκυβερνήτης του αεροσκάφους, ένα μέλος του τεχνικού τιμ και ο γυμναστής της ομάδας, ο ταξιδιωτικός πράκτορας και ο γραμματέας της Μάντσεστερ, ένας φίλαθλός της και αρκετοί δημοσιογράφοι.

Ο κατάλογος των νεκρών από τη μοιραία πτήση:
Ρότζερ Μπερν, 29 ετών, ποδοσφαιριστής
Τζεφ Μπεντ, 25 ετών, ποδοσφαιριστής
Έντι Κόλμαν, 21 ετών, ποδοσφαιριστής
Ντάνκαν Έντουαρντς, 21 ετών, ποδοσφαιριστής
Μαρκ Τζόουνς, 24 ετών, ποδοσφαιριστής
Ντέιβιντ Πεγκ, ετών 22, ποδοσφαιριστής
Τόμι Τέιλορ, 26 ετών, ποδοσφαιριστής
Λίαμ «Μπίλι» Γουίλαν, 22 ετών, ποδοσφαιριστής
Γουόλτερ Κρίκμερ, γραμματέας
Μπερτ Γουόλι, μέλος του προπονητικού τιμ, παλιός αριστερός μπακ της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και υπεύθυνος των ακαδημιών της
Τομ Κάρι, γυμναστής
Φρανκ Σουίφτ, δημοσιογράφος, παλιός τερματοφύλακας της Μάντσεστερ Σίτι και διεθνής με την εθνική Αγγλίας
Αλφ Κλαρκ, δημοσιογράφος
Ντον Ντέιβις, δημοσιογράφος
Τζορτζ Φόλοους, δημοσιογράφος
Τομ Τζάκσον, δημοσιογράφος
Άρτσι Λέντμπρουκ, δημοσιογράφος
Χένρι Ρόουζ, δημοσιογράφος
Έρικ Τόμπσον, δημοσιογράφος
Κένεθ Ρέιμεντ, συγκυβερνήτης του αεροπλάνου
Μπέλα Μίκλος, ταξιδιωτικός πράκτορας
Γουίλι Σάτινοφ, φίλαθλος
Τομ Κέιμπλ, αεροσυνοδός

Η ζωή μετά…

Μετά το δυστύχημα όλα είχαν αλλάξει… Η μεγάλη «φουρνιά» με τους «μπέμπηδες» του σερ Ματ Μπάσμπι, που κατέκτησε δύο σερί πρωταθλήματα εκείνη την περίοδο, είχε «κοπεί» στη μέση… Πολλά από τα μεγάλα της αστέρια αναπαύθηκαν εν ειρήνη, ενώ και ο προπονητής της, ο Μπάσμπι, έδωσε μεγάλη μάχη για να κρατηθεί στη ζωή και βγήκε νικητής 3 μήνες αργότερα. Επέστρεψε στον πάγκο με μια υπόσχεση: «Θα χρειαστούμε 10 χρόνια, αλλά θα φτάσουμε στην κορυφή».

Ενώ ήταν πολύ κοντά στην εκπληκτική τότε Γουλβς, η Γιουνάιτεντ δεν μπόρεσε να συνεχίσει το σερί των 11 αήττητων αγώνων, παρά μόνο για έναν, αφού κέρδισε στο πρώτο της παιχνίδι μετά την τραγωδία. Έφτασε έως τον τελικό του Κυπέλλου Αγγλίας, αλλά ηττήθηκε με 2-0 από την Μπόλτον. Στο παιχνίδι αυτό οι «μπέμπηδες» του Ματ Μπάσμπι είχαν στη φανέλα τους έναν φοίνικα. Συμβολισμός που σήμαινε ότι όπως ο φοίνικας έτσι και η ομάδα θα αναγεννηθεί από τις στάχτες της… Στο Κύπελλο πρωταθλητριών το υπέρ της 2-1 του πρώτου αγώνα στην Αγγλία άφηνε ελπίδες στη Γιουνάιτεντ για πρόκριση σε δεύτερο σερί τελικό, αλλά στη ρεβάνς η Μίλαν εμφανίστηκε πολύ δυνατή και πήρε την πρόκριση με 4-0.

Οι νέοι «μπέμπηδες» του σερ Ματ Μπάσμπι και ο θρίαμβος του 1968

Ο σερ Ματ Μπάσμπι κράτησε την υπόσχεσή του. Δύο πρωταθλήματα Αγγλίας το 1965 και το 1967, αλλά και ένα Κύπελλο το 1963 ήταν μια πρόγευση του τι θα ακολουθούσε. Το 1968 η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ έφτασε ξανά στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών και η υπόσχεση του προπονητή της έγινε πραγματικότητα. Μια «φουρνιά» που αποτελείτο από πολλούς νέους «μπέμπηδες», αλλά και τους επιζώντες της τραγωδίας σερ Μπόμπι Τσάρλτον και Μπιλ Φουλκς, επικράτησαν 4-1 της Μπενφίκα στον τελικό και για πρώτη φορά στην ιστορία τους κατέκτησαν το βαρύτιμο τρόπαιο του μετέπειτα Τσάμπιονς Λιγκ.

Η μνήμη της τραγωδίας

Στις 10 Φεβρουαρίου του 1958 περίπου 200 χιλιάδες φίλοι της Γιουνάιτεντ συγκεντρώθηκαν έξω από το «Ολντ Τράφορντ» για να πουν το τελευταίο αντίο στους επτά ποδοσφαιριστές που είχαν αφήσει άμεσα την τελευταία τους πνοή (ο Έντουαρντς «έφυγε» στις 21 Φεβρουαρίου). Έκτοτε, κάθε χρόνο στις 6 Φεβρουαρίου τελείται επιμνημόσυνη δέηση έξω από το «Ολντ Τράφορντ», όπου υπάρχει μια πλάκα που αναγράφει «1958», αλλά και ένα ρολόι που αναγράφει «Μόναχο, 6 Φεβρουαρίου 1958», ενώ είναι σταματημένο στις 15:03, όταν η μοιραία πτήση 609 συνετρίβη.

Παράλληλα, στον τόπο της τραγωδίας, το χωριό Κιρχτρούντερινγκ του Μονάχου, υπάρχει ένας ξύλινος σταυρός που αναγράφει: «Στη μνήμη των θυμάτων της αεροπορικής τραγωδίας που έγινε στις 06/02/1958, όπου ήταν η ομάδα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ». Κοντά στο παλιό αεροδρόμιο, όπου και συνέβη η τραγωδία, το 2004 δημιουργήθηκε δεύτερο μνημείο. Η πλάκα που υπάρχει εκεί γράφει: «Στη μνήμη όλων όσων έχασαν τη ζωή τους στην τραγωδία που έγινε στις 6 Φεβρουαρίου του 1958». Μάλιστα, δόθηκε η ονομασία «Πλατεία Μάντσεστερ», στην πλατεία που υπάρχει εκεί.

Με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από το αεροπορικό δυστύχημα η διοίκηση της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ εγκαινίασε το γνωστό σε όλους πλέον «τούνελ του Μονάχου» πίσω από τη Stretford End. Εκεί υπάρχουν φωτογραφίες και αποσπάσματα από τη δημιουργία της ομάδας μέχρι την τραγωδία, αλλά και τη μετέπειτα αναγέννηση της. Επίσης, υπάρχει πλάκα στη μνήμη των θυμάτων. Τη συγκεκριμένη ημέρα η Μάντσεστερ αγωνίστηκε με τη συμπολίτισσα Σίτι. Πριν από την έναρξη του αγώνα τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των θυμάτων, ενώ οι δύο ομάδες έπαιξαν με φανέλες χωρίς χορηγούς και ονόματα παικτών. Παράλληλα, η αρίθμησή τους ήταν με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή από το 1 έως το 11.

Το «γιατί» συνέβη η τραγωδία θα βασανίζει τους επιζώντες μέχρι να φύγουν… Ένα «γιατί» που πονάει πολύ… Το μοιραίο συμβάν θα μπορούσε να αποφευχθεί αν δεν υπήρχε η πίεση της αγγλικής ομοσπονδίας για τη μη αναβολή αγώνων… Αν δεν υπήρχε η πίεση αυτή, η πτήση 609 θα είχε αναβληθεί όπως και οι υπόλοιπες από το αεροδρόμιο του Μονάχου… Αυτό είπε και ο Μπίλι Φουλκς 40 χρόνια μετά: «Δεν πέρασε ούτε μια μέρα να μη θυμηθώ το δυστύχημα. Ακόμα και τώρα, χάνω τον ύπνο μου μέρες πριν από ένα αεροπορικό ταξίδι. Και η σκέψη που με βασανίζει, είναι πάντα η ίδια. Θα μπορούσε να μην έχει συμβεί…»

ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ:

«The Flowers of Manchester»

One cold and bitter Thursday in Munich, Germany,
Eight great football stalwarts conceded victory,
Eight men who will never play again who met destruction there,
The flowers of English football, the flowers of Manchester

Matt Busby’s boys were flying, returning from Belgrade,
This great United family, all masters of their trade,
The Pilot of the aircraft, the skipper Captain Thain,
Three times they tried to take off and twice turned back again.

The third time down the runaway disaster followed close,
There was a slush upon that runaway and the aircraft never rose,
It ploughed into the marshy ground, it broke, it overturned.
And eight of the team were killed as the blazing wreckage burned.

Roger Byrne and Tommy Taylor who were capped for England’s side.
And Ireland’s Billy Whelan and England’s Geoff Bent died,
Mark Jones and Eddie Colman, and David Pegg also,
They all lost their lives as it ploughed on through the snow.
MAN-UTDBig Duncan he went to, with an injury to his frame,
And Ireland’s brave Jack Blanchflower will never play again,
The great Sir Matt Busby lay there, the father of his team
Three long months passed by before he walked again.

The trainer, coach and secretary, and a member of the crew,
Also eight sporting journalists who with United flew,
and one of them Big Swifty, who we’ll never forget,
the finest English ‘keeper that ever graced the net.

Oh, England’s finest football team its record truly great,
its proud successes mocked by a cruel turn of fate.
Eight men will never play again, who met destruction there,
the flowers of English football, the flowers of Manchester»